Wat is posttraumatische stress?
Op sommige ingrijpende of schokkende gebeurtenissen (trauma’s) kan je een hevige psychologische reactie hebben. Zo kan je:
- een acute stressreactie hebben;
- Dit is een normale reactie op een traumatische gebeurtenis. Er is niet altijd medische hulp voor nodig.
- Meestal gaat dit voorbij na een maand.
- een posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontwikkelen die je dagelijks leven en sociaal functioneren verstoort.
- Bij een posttraumatische stressstoornis (PTSS) zijn de stressklachten hevig en gaan ze niet vanzelf voorbij. Na een maand heb je nog steeds klachten die een invloed hebben op je dagelijks functioneren.
- De klachten kunnen onmiddellijk na de traumatische gebeurtenis ontstaan, maar starten soms pas maanden of jaren later.
- Medische hulp is nodig.
De oorzaken van hevige stressreacties kunnen heel verschillend zijn. Enkele voorbeelden:
- slachtoffer of getuige zijn van een ongeval;
- verlies van een dierbare;
- oorlogssituaties;
- slachtoffer of getuige zijn van geweld of verkrachting;
- gepest worden;
- zware behandeling voor een ziekte.
Bij wie en hoe vaak komt posttraumatische stress voor?
Een stressreactie na slachtoffer of getuige zijn van een traumatische gebeurtenis kan op alle leeftijden voorkomen, ook bij kinderen.
De meeste mensen die een traumatische gebeurtenis meemaken, ervaren een korte, acute stressreactie. Maar een kleiner aantal mensen ontwikkelt een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Volgens een onderzoek in 6 Europese landen maakt ongeveer 2 op 100 mensen een posttraumatische stressstoornis door in het leven.
Hoe kan je een posttraumatische stressreactie herkennen?
Acute stressreactie
Symptomen en klachten die kunnen samengaan met een acute stressreactie zijn:
- prikkelbaarheid;
- snel en hevig schrikken;
- verminderde concentratie;
- snel in woede uitbarsten;
- minder goed slapen …
Deze klachten zijn normaal na een traumatische gebeurtenis. Normaal gezien nemen ze geleidelijk aan af na de blootstellig aan de traumatische gebeurtenis. Meestal verdwijnen ze binnen de maand.
Posttraumatische stressstoornis
Je hebt waarschijnlijk een posttraumatische stressstoornis (PTSS) als:
- je symptomen ten minste 4 weken aanhouden nadat je een traumatische gebeurtenis hebt meegemaakt;
- De klachten hebben een grote invloed op je dagelijks leven.
- je het trauma telkens opnieuw beleeft in nachtmerries en flashbacks;
- Daarbij voelt het alsof je de gebeurtenis opnieuw meemaakt.
- je heftig reageert op bepaalde prikkels die je aan het trauma doen denken (bijv. een geur, een geluid ...);
- je prikkels vermijdt die je herinneren aan het trauma of je je er zelfs van afsluit (‘dissociatie’);
- Je vermijdt bijvoorbeeld de plaats waar het is gebeurd of mensen die erbij waren.
- Je probeert om niet te praten over of denken aan wat er is gebeurd.
- je niets interessant of leuk vindt;
- Je isoleert je.
- Je voelt je schuldig over wat er is gebeurd.
- je je alert en zenuwachtig voelt.
- Je bent prikkelbaar, hebt woede-uitbarstingen en kan je minder goed concentreren.
- Je slaapt moeilijk.
Hoe stelt je arts de diagnose?
Je arts zal je vragen stellen over je klachten. Vaak kan je arts de diagnose posttraumatische stressstoornis pas na enkele consultaties stellen. Vele mensen met zulke klachten vertellen niet spontaan over hun gevoelens. Ze komen naar de arts naar aanleiding van lichamelijke problemen. Mensen vinden het ook niet fijn om te praten over de traumatische gebeurtenis.
Wat kan je zelf doen?
Is je iets ergs overkomen?
- Probeer goed voor jezelf te zorgen door:
- gezond te eten;
- voldoende te slapen;
- te ontspannen
- Probeer alcohol of drugs te vermijden. Dit lijkt even te helpen, omdat het je gevoelens verdooft. Maar het is verslavend en lost je klachten niet op.
- Zoek steun in je omgeving:
- Vertel erover aan iemand die je vertrouwt.
- Het kan helpen om erover te praten met lotgenoten, want die weten wat je doormaakt.
- Je kan er ook over praten met je zorgverlener.
- Vraag de arbeidsgeneeskundige dienst om hulp als de schokkende gebeurtenis te maken heeft met je werk.
- Blijven je klachten duren nadat je iets ergs hebt meegemaakt? Praat erover met je zorgverlener.
- Het kan moeilijk zijn om hulp te vragen, maar het is heel belangrijk. Behandeling kan je helpen om je beter te voelen en verder te gaan met je leven.
- Het is nooit te laat om met de behandeling te beginnen.
Heb je de diagnose posttraumatische stressstoornis (PTSS) gekregen?
Behandeling kan je helpen om je beter te voelen en verder te gaan met je leven. En het is nooit te laat om met de behandeling te beginnen. Deze tips kunnen je ook helpen:
- Probeer goed voor jezelf te zorgen door:
- gezond te eten;
- voldoende te slapen;
- te ontspannen.
- Probeer alcohol of drugs te vermijden. Dit lijkt even te helpen, omdat het je gevoelens verdooft. Maar het is verslavend en lost je klachten niet op.
- Zoek steun in je omgeving:
- Vertel erover aan iemand die je vertrouwt.
- Het kan helpen om erover te praten met lotgenoten, want die weten wat je doormaakt.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
Is je iets ergs overkomen?
Als je een traumatische gebeurtenis hebt meegemaakt, zal je zorgverlener luisteren naar je verhaal en horen hoe het met je gaat. Je zorgverlener kan uitleg geven over wat mogelijke reacties zijn tijdens de verwerking van je trauma. Je zorgverlener kan je hierin ondersteunen. Als het nodig is, verwijst hij of zij je door naar een meer gespecialiseerde zorgverlener.
Je kan ook terecht bij de dienst slachtofferhulp van het CAW (zie 'meer weten'). Ze bieden niet alleen emotionele ondersteuning, maar ook praktische en juridische informatie. Slachtofferhulp is gratis en vertrouwelijk.
Heb je de diagnose posttraumatische stressstoornis (PTSS) gekregen?
Als blijkt dat je posttraumatische stressstoornis (PTSS) hebt, zal je zorgverlener samen met jou bekijken welke behandeling het meest geschikt is. Als het nodig is, verwijst hij of zij je door naar een meer gespecialiseerde zorgverlener. Behandeling kan spannend zijn, maar het kan je helpen.
De behandeling van PTSS bestaat meestal uit psychotherapie. Dat zijn gesprekken met een psycholoog of psychotherapeut. Er zijn verschillende soorten therapie die goed kunnen helpen, zoals cognitieve gedragstherapie en EMDR. EMDR staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Bij EMDR leren je hersenen het trauma verwerken door erover te praten in combinatie met afleiding door bijvoorbeeld oogbewegingen.
Door psychotherapie kunnen je klachten verminderen of helemaal overgaan. Je zal niet verplicht worden om onmiddellijk in detail over de traumatische gebeurtenis te praten. Alles gaat op jouw tempo. Je kan ook je naasten erbij betrekken, als jij dat wilt.
Soms is medicatie nodig, meestal in combinatie met psychotherapie. Dat zijn meestal antidepressiva.
- Let op, want antidepressiva beginnen pas goed te werken na ongeveer 6 tot 8 weken.
- In het begin kan je er bijwerkingen van hebben:
- droge mond;
- maag-darmklachten;
- slaperigheid of juist slapeloosheid;
- verminderde zin in vrijen (libidodaling).
- Deze medicatie wordt meestal minstens een jaar gegeven. Het is belangrijk om niet zelf te stoppen, maar dat langzaam te doen in overleg met je arts.
Heb je hevige angsten of ernstige slaapproblemen? Dan kunnen kalmeermiddelen (benzodiazepines, zoals diazepam …) tijdelijk helpen.
- Let op: je mag ze enkel gedurende een korte periode gebruiken. Ze zijn immers verslavend en maken je suf.
- Je arts zal dit dus goed opvolgen.
Hoe gaat het verder bij posttraumatische stressstoornis (PTSS)?
Met behandeling herstellen veel mensen. Maar soms kan PTSS een levenslange impact hebben op je leven. Je kan je soms beter voelen en dan weer slechter als je iets tegenkomt dat je herinnert aan wat je hebt meegemaakt. In dat geval helpt behandeling je om ermee om te gaan.
Meer weten?
- Meer info over posttraumatische stresstoornis:
- EMDR België
- Schokkende gebeurtenis:
- Nederlandse vereniging voor psychiatrie: publieksinformatie
- FarmaInfo: Informatie over geneesmiddelen