Eerste hulp bij een schokkende gebeurtenis

Wat is het?

We spreken over een schokkende gebeurtenis als iemand wordt blootgesteld aan (gevaar op) dood, ernstige verwondingen en/of (seksueel) geweld en daarvan psychische gevolgen ondervindt.

Een schokkende gebeurtenis is meestal onverwacht, onvermijdelijk en gevaarlijk voor de persoon en/of zijn of haar nabije omgeving. Daarom gaat het vaak gepaard met een gevoel van machteloosheid.

Wat stel je vast?

Hoe iemand op een schokkende gebeurtenis reageert, hangt af van wat er gebeurd is en verschilt van persoon tot persoon.

Veranderingen in denken

De persoon die de gebeurtenis meemaakte, heeft last van:

• opdringerige gedachten en herinneringen aan de gebeurtenis;
• flashbacks;
• verwardheid;
• veel piekeren;
• vervreemding: het eigen gevoel of gedrag of dat van anderen voelt vreemd of onecht aan, als in een droom;
• ontkenning, ongeloof;
• problemen met geheugen en concentratie.

Veranderingen in gevoelens

De persoon die de gebeurtenis meemaakte, heeft:

• uitgesproken negatieve gevoelens;
  • Hij of zij voelt zich:
    • verbijsterd, verdoofd (als in een waas),
    • angstig, opgejaagd en gespannen,
    • machteloos,
    • somber en neerslachtig,
    • overdreven schuldig of waardeloos, heeft veel zelfkritiek,
    • beschaamd,
    • snel of vaak boos of geïrriteerd,
    • achterdochtig, wantrouwig,
    • onzeker, heeft veel vragen over wat gebeurd is.
• onvoldoende positieve gevoelens:
  • Hij of zij:
    • heeft minder zin in en beleeft minder plezier aan activiteiten die normaal als leuk ervaren worden, kan minder genieten;
    • heeft geen energie.
• vlakke gevoelens.

Veranderingen in voorkomen en gedrag

De persoon die de gebeurtenis meemaakte:

• vermijdt herinneringen, gevoelens en gedachten aan de gebeurtenis (bijv. plaatsen, situaties, andere mensen);
• barst plots in tranen uit;
• heeft lichamelijke klachten, zoals:
  • verhoogde of verstoorde hartslag,
  • ademhalingsproblemen,
  • zweten,
  • beven,
  • spierspanning,
  • vermoeidheid,
  • duizeligheid,
  • misselijkheid,
  • pijn in de borst,
  • hoofdpijn,
  • spierpijn.
• vertoont een verandering in beweging (opmerkelijk meer of minder bewegen);
• heeft slaapproblemen (minder of onderbroken slapen, nachtmerries over de gebeurtenis);
• heeft eetproblemen (opmerkelijk meer of minder eten);
• gebruikt meer alcohol of andere middelen;
• presteert minder op school, op het werk, tijdens hobby’s, of vlucht er net in weg;
• vertoont roekeloos gedrag;
• trekt zich terug van familie, vrienden en sociale activiteiten;
• is verbaal of fysiek agressief.

Aanbeveling

Bijstaan en ondersteunen: algemeen

• Ga het gesprek aan en voorzie tijd en ruimte om te praten.
• Blijf rustig.
• Erken de gebeurtenis en zeg dat je bezorgd bent.
• Luister zonder te oordelen.
• Bied steun en toon medeleven.
• Respecteer privacy, maar beloof geen geheimhouding.
• Beperk advies, maar zoek samen naar oplossingen.
• Vraag wat je kan doen om te helpen: spullen opruimen, naar de winkel gaan, de kat eten geven ... Let op dat je niets opdringt en je beloftes kan nakomen.
• Wil de persoon niet praten? Respecteer dat dan.
  • Laat weten dat je later nog bereid bent om te luisteren en te praten.
  • Vraag of hij of zij liever met iemand anders wil praten en moedig dat aan.
• Blijf aanwezig en blijf je rol als familielid, vriend of collega behouden.
  • Neem de tijd om over andere onderwerpen te praten en eventueel samen iets ontspannend te doen.
  • Wees positief en geef aandacht aan wat goed gaat in zijn of haar leven.

Bijstaan en ondersteunen: onmiddellijk na een schokkende gebeurtenis

• Zorg voor veiligheid van jezelf, de persoon en anderen.
• Stel jezelf voor als je iemand helpt die je niet kent.
• Zorg voor rust.
• Praat helder, zacht en duidelijk.
• Luister zonder oordeel en bied steun.
• Geef correcte en eerlijke informatie.
• Geef de persoon een gevoel van controle. Laat hem of haar bijv. zelf melk in de koffie doen.
• Vraag wie de persoon of jij kan contacteren.

Begeleiden naar professionele en andere hulp

• Moedig de stap naar professionele hulpverlening aan als zijn of haar dagelijkse activiteiten ernstig verstoord blijven.
• Als de persoon niet geholpen wil worden, respecteer dat dan.
• Raadpleeg zelf professionele hulp als je je concreet zorgen maakt dat de persoon zichzelf of anderen in gevaar kan brengen of als hij of zij volledig het contact met de realiteit verliest.

Meer informatie

Lees ook de gedetailleerde tips van het Rode Kruis in het boek 'Luister! Eerste hulp bij psychische problemen' van Rode Kruis-Vlaanderen.