Wat is hoofd- en halskanker?
Hoofd- en halskanker is een verzamelnaam voor kwaadaardige tumoren in de bovenste luchtwegen:
- in de mondholte: lippen, tandvlees, wangen, tong, gehemelte, mondbodem;
- in de keel;
- in de neus en sinussen;
- in de speekselklieren;
- in het strottenhoofd.
Kanker ontstaat door beschadiging van het erfelijk materiaal van je cellen. De cellen gaan zich ongecontroleerd vermenigvuldigen en groeien uit tot een kwaadaardig gezwel.
Oorzaken
Het risico op hoofd- en halskanker stijgt door:
- het gebruik van tabak en cannabis:
- tabak of cannabis roken;
- snuiftabak inhaleren;
- pruimtabak kauwen;
- alcoholmisbruik;
- het eten van betelnoten.
Vooral alcoholmisbruik in combinatie met veel roken vergroot de kans sterk.
Humaan papillomavirus (HPV)
De laatste jaren worden er steeds meer tumoren vastgesteld door het humaan papillomavirus (HPV). Dat virus ligt aan de basis van baarmoederhalskanker. Via orale seks kan het in het mondslijmvlies terechtkomen en daar kanker veroorzaken.
Uv-straling
Langdurige blootstelling aan uv-stralen (via zonlicht of zonnebank) kan kanker van de lippen veroorzaken.
Slechte mondhygiëne
Slechte mondhygiëne verhoogt de kans op kanker van de mondholte. Wellicht omdat alcohol en/of tabak dan rechtstreeks in contact komt met beschadigde slijmvliescellen.
Vapen
Het effect van vapen is nog onduidelijk.
Hoe vaak komt hoofd- en halskanker voor?
In België zijn er elk jaar ongeveer 2.800 gevallen van hoofd- en halskanker.
Deze kanker komt veel meer voor bij mannen dan bij vrouwen, vooral bij mannen ouder dan 50 jaar.
Ook bij jongere mensen neemt het aantal gevallen toe. Een mogelijke verklaring daarvoor is de toename van het aantal besmettingen met HPV.
Hoe kan je hoofd- en halskanker herkennen?
In het begin heb je doorgaans weinig of geen symptomen.
Je klachten hangen vooral af van de plaats waar de tumor zich ontwikkelt en van de grootte van de tumor.
Veelvoorkomende klachten zijn:
- keelpijn of pijn in mondholte die niet overgaat;
- heesheid die niet overgaat;
- moeite met slikken of pijn bij het slikken;
- hoofdpijn;
- oorpijn of oorontsteking;
- rode en/of witte vlekken aan de binnenkant van de mond;
- zweertjes in de mond die niet genezen;
- zwelling in de mondholte of hals (meestal pijnloos);
- moeite om je tong of kaak te bewegen.
Deze klachten zijn niet altijd een teken van kanker. Ze kunnen ook een teken zijn van een minder ernstige aandoening.
Merk je een of meer van deze klachten op? Ga dan naar de dokter.
Hoe stelt je arts hoofd- en halskanker vast?
Je arts stelt je vragen over je klachten en voert een lichamelijk onderzoek uit.
Extra onderzoek
Om vast te stellen of je kanker hebt, gebeurt er extra onderzoek. Meestal vindt er een endoscopie plaats. De arts bekijkt dan de binnenkant van je mond en keel met een kleine camera:
- Via de neus wordt een dunne, flexibele buis met een lampje en camera (een endoscoop) ingebracht.
- Als de arts een afwijking ziet, wordt er een klein stukje weefsel weggehaald (biopsie).
- Dat stukje wordt onderzocht onder de microscoop.
Stadium van de kanker vaststellen
Na de diagnose wordt onderzocht hoe groot de tumor is en of er uitzaaiingen zijn in de rest van het lichaam. Met andere woorden: de arts bepaalt het stadium van de kanker. Dat gebeurt met een CT-scan, MRI-scan of PET-scan:
- CT-scan: met röntgenstralen worden gedetailleerde doorsneden van het lichaam genomen.
- MRI-scan: aan de hand van een magnetisch veld worden gedetailleerde beelden gemaakt van de binnenkant van je lichaam.
- PET-scan: met een PET-scan kan je uitzaaiingen overal in het lichaam opsporen. Er wordt een kleine hoeveelheid van een radioactieve stof toegediend. Die stapelt zich op in de kankergezwellen en in de uitzaaiingen in het lichaam. Met een CT-scan kan je vervolgens zien waar de kankercellen zich bevinden.
Gebit controleren
Voor de start van de behandeling controleert je tandarts of mondhygiënist je gebit. Je gebit wordt proper gemaakt en eventuele problemen worden behandeld.
Wat kan je zelf doen?
Er zijn een aantal zaken die het risico op hoofd- en halskanker sterk verminderen:
- Stop met roken: dat verkleint de kans op kanker van de mondholte aanzienlijk.
- Wees matig met alcohol:
- Gebruik niet meer dan tien standaardglazen alcohol per week verspreid over verschillende dagen.
- Drink enkele dagen per week geen alcohol.
- Bescherm jezelf zo goed mogelijk tegen HPV:
- HPV is een wijdverspreid virus. Het is dus moeilijk om besmetting te voorkomen. Je kan het virus oplopen via geslachtsgemeenschap en via orale seks.
- Een condoom gebruiken verkleint de kans op besmetting, maar voorkomt het niet helemaal.
- Jongeren kunnen zich op school gratis laten vaccineren tegen HPV.
- Eet geen betelnoten.
- Bescherm jezelf tegen de zon en ga niet onder de zonnebank.
- Zorg voor een gezonde levensstijl:
Kreeg je de diagnose kanker?
Weet dat je er niet alleen voor staat:
- Bij een ernstige aandoening is het zowel voor jezelf als voor je familie en vrienden erg belangrijk om steun te vinden bij mensen om je heen.
- Het kan helpen om contact te hebben met lotgenoten (mensen die hetzelfde meemaken). Ze kunnen je tips geven om met de moeilijke diagnose om te gaan.
- Je kan er ook over praten met je zorgverlener.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
Om hoofd- en halskanker te behandelen, werkt je arts samen met andere zorgverleners en gespecialiseerde diensten. Bijvoorbeeld een oncoloog, radiotherapeut, anatoom-patholoog, tandarts of psycholoog (voor psychologische begeleiding).
Welke behandeling je krijgt, hangt af van:
- het soort tumor;
- het stadium van de kanker;
- je algemene toestand;
- wat je zelf wenst.
Behandeling van kanker in een vroeg stadium
Zijn er geen uitzaaiingen? En kan de tumor in zijn geheel verwijderd worden?
- Dan wordt de tumor via een operatie verwijderd.
- Ook de klieren in de hals worden weggenomen.
- Na deze ingreep ben je in principe genezen.
- De operatie kan een impact hebben op je uiterlijk of op de werking van je lichaam. Dat kan achteraf via plastische chirurgie hersteld worden (reconstructie).
Kan de tumor niet volledig verwijderd worden? Bijvoorbeeld omdat hij te groot is of omdat de halsklieren zijn aangetast?
- Dan krijg je meestal radiotherapie (bestraling).
- Soms krijg je naast radiotherapie ook chemotherapie.
Behandeling van kanker in een gevorderd stadium
De behandeling bestaat meestal uit een combinatie van chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie.
Behandeling van terugkerende kanker (herval) of bij uitzaaiingen
De behandeling bestaat meestal uit (een combinatie van) radiotherapie, chemotherapie of immunotherapie.
Immunotherapie of immuuntherapie is een behandeling die je natuurlijke afweer stimuleert om kankercellen aan te vallen en op te ruimen.
Opvolging
Elke patiënt wordt minstens vijf jaar opgevolgd:
- Je krijgt een persoonlijk schema met consultaties en onderzoeken (bloedonderzoek, scans enzovoort).
- In het begin zul je regelmatig moeten komen, maar later minder vaak.
- Tijdens de opvolging wordt aandacht besteed aan je herstel en hoe je je voelt, zowel lichamelijk als psychisch.
Zo nodig worden gespecialiseerde zorgverleners ingeschakeld, zoals ergotherapeuten, logopedisten, mond-kaak-aangezichtschirurgen (stomatologen) en psychologen.
Als je niet meer beter kan worden, krijg je palliatieve zorg.
Meer weten?
Hulpgroepen en patiëntenverenigingen
- Lymfklierkanker Vereniging Vlaanderen vzw
- Vind een zelfhulpgroep op de website van Trefpunt Zelfhulp