Wat is het?
Het gaat om een groep virussen die de huid en de slijmvliezen van de aarsstreek en van de geslachtsorganen van mannen en vrouwen kan besmetten en er wratachtige letsels veroorzaakt.
Af en toe komen ze ook voor op het mondslijmvlies en de stembanden.
Deze letsels kunnen goedaardig zijn, maar ook ontaarden in vroege stadia van baarmoederhalskanker.
Besmetting met het virus gebeurt via seksueel contact.
Er bestaan meer dan 100 verschillende soorten, maar slechts enkele veroorzaken kanker.
Hoe vaak komt het voor?
Infectie door het humaan papillomavirus (HPV) komt vaak voor. Drie op de vier personen worden er tijdens hun leven mee besmet.
De infectie komt het meest voor tussen de leeftijd van 20 en 25 jaar.
De meeste infecties genezen spontaan.
De overdracht komt meer voor bij mensen met een verminderd afweersysteem zoals in het geval van hiv, chemotherapie, medicatie die de afweer vermindert en bij ouderen.
Per jaar zijn er 350 nieuwe gevallen van baarmoederhalskanker. Dat is 1,9% van alle kankers bij vrouwen. Deze kanker staat op de 10e plaats van de meest voorkomende kankers.
Hoe kun je het herkennen?
De meeste infecties geven geen klachten en genezen spontaan. Het virus kan jaren aanwezig blijven zonder klachten te veroorzaken.
Meest typisch zijn platte, wratachtige letsels op de penis, schaamlippen en rond de anus (condylomata).
Wanneer ze doorgroeien in de plasbuis kan het plassen pijnlijk zijn, en soms is er wat bloed in de urine.
Op de slijmvliezen van de vagina en op de baarmoederhals kunnen voorstadia van kankerletsels ontstaan. Deze zijn helaas niet aan de buitenkant te zien.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
De arts kan de wratachtige letsels gemakkelijk met het blote oog zien.
Om na te gaan of er voorstadia zijn van kanker is een uitstrijkje nodig. Als blijkt dat hierin afwijkende cellen zitten, wordt een tweede uitstrijkje genomen.
Blijft het resultaat verdacht, dan zal de arts een stukje weefsel (biopsie) wegnemen voor microscopisch onderzoek. Door de baarmoederhals met azijnzuur in te strijken, worden sommige letsels bleker. Dit kan helpen om de biopsieplaats te bepalen. Een biopsie wordt ook genomen van wratten die niet genezen na behandeling en van donker verkleurde vlekken.
Wat kun je zelf doen?
Merk je bij jezelf of je partner wratachtige letsels op de geslachtsorganen, rond de anus of in de mond, ga dan langs bij je dokter. Blijf er zeker niet mee lopen. Ze worden groter en kunnen evolueren naar kwaadaardige letsels.
Vaccinatie tegen HPV wordt gratis aangeboden aan jongeren (meisjes en jongens) om kankers te helpen voorkomen die door HPV veroorzaakt worden. Het gaat vooral om baarmoederhalskanker maar ook andere kankers van de aars en van de schaamstreek en sommige mond- en keelkankers.
De vaccinatie is vooral doeltreffend vooraleer de jongeren met het virus in aanraking zijn geweest. Aangezien besmetting mogelijk is door intiem en seksueel contact, wordt vaccinatie het best zo vroeg mogelijk gestart. Volledige vaccinatie bestaat uit 2 inentingen in de bovenarm in de loop van één schooljaar voor de aanbevolen leeftijdsgroep (12 jaar).
Het vaccin geneest niet. Reeds bestaande letsels worden er dus niet beter mee. Het beschermt besmette vrouwen evenmin tegen de ontwikkeling van kanker.
Alle vrouwen tussen 25 en 64 jaar kunnen gratis een uitstrijkje laten nemen voor opsporing van kankercellen of de voorlopers ervan. Dit gebeurt best om de 3 tot 5 jaar. Hiervoor kun je gewoon bij je huisarts terecht. Jaarlijks onderzoek is niet zinvol. Ook al ben je gevaccineerd, een uitstrijkje blijft absoluut noodzakelijk. Besmetting kan je immers niet helemaal voorkomen.
Naast een uitstrijkje kan ook een HPV-test gebeuren. Hiermee spoort men het virus rechtstreeks op in de baarmoederhals. Het grote voordeel van deze test is dat ze slechts om de vijf jaar moet worden uitgevoerd, en dat vrouwen die bij zichzelf kunnen doen. In België wordt de HPV-test echter nog niet terugbetaald.
Gebruik van een condoom biedt geen volledige bescherming tegen HPV, maar verlaagt wel de kans op besmetting met 70%, en is dus zeker zinvol. Bovendien biedt het bescherming tegen andere seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s).
Wat kan je arts doen?
De wratachtige letsels (condylomata) worden meestal lokaal behandeld met een crème, laser of bevriezing.
Grotere wratten kan men ook chirurgisch verwijderen.
Omdat wratten wijzen op een HPV-infectie en om letsels aan de baarmoederhals op te sporen, gebeurt een uitstrijkje (als je er nog geen gehad hebt in de laatste 1 tot 2 jaar). Worden er geen kwaadaardige cellen gevonden, dan krijg je geen behandeling, want de infectie geneest doorgaans spontaan.
Vindt de arts echter wel atypische of verdachte cellen, dan word je verwezen naar de gynaecoloog voor een kijkonderzoek van de baarmoederhals en een biopsie van het letsel.
In geval van kwaadaardige cellen wordt een conisatie van de baarmoederhals verricht. Tijdens deze ingreep wordt met een laser of elektrische lus een kegelvormige zone uit de baarmoederhals weggesneden. Nadien volgen er controle-uitstrijkjes.
Meer weten?
- https://baarmoederhalskanker.bevolkingsonderzoek.be
- https://www.laatjevaccineren.be/humaan-papillomavirus-hpv