Wat is een uitstrijkje?
Bij een uitstrijkje worden cellen van je baarmoederhals weggenomen. De cellen worden in het labo onderzocht om baarmoederhalskanker en HPV op te sporen.
HPV (het humaan papillomavirus) is het virus dat baarmoederhalskanker veroorzaakt. Het wordt overgedragen door seksueel contact.
Met een uitstrijkje kan je ook infecties vaststellen.
Een uitstrijkje is niet nuttig om andere gynaecologische kankers op te sporen.
Door regelmatig een uitstrijkje te laten nemen, kan baarmoederhalskanker worden vastgesteld nog voor je klachten hebt. Men kan dan vroeg met een behandeling starten en het effect ervan opvolgen.
Wie kan een uitstrijkje laten afnemen?
Baarmoederhalskanker is een van de aandoeningen waarvoor een bevolkingsonderzoek bestaat. De overheid nodigt een groep mensen uit om zich gratis te laten onderzoeken. Het is niet verplicht om deel te nemen.
Wie krijgt een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek?
- Ben je tussen 25 en 29 jaar? Dan krijg je om de drie jaar een uitnodiging van het Centrum voor Kankeropsporing.
- Ben je tussen 30 en 64 jaar? Dan krijg je om de vijf jaar een uitnodiging.
Goed om te weten:
- Je hebt geen voorschrift of uitnodiging nodig om een uitstrijkje te laten nemen. Je hoeft dus niet te wachten op de uitnodiging.
- Je maakt zelf een afspraak bij je huisarts of gynaecoloog.
- Leg een dag vast waarop je niet ongesteld bent. Anders kan het uitstrijkje minder goed worden beoordeeld.
- Een uitstrijkje is gratis als je het om de drie jaar (als je tussen 25 en 29 jaar bent) of om de vijf jaar (als je tussen 30 en 64 jaar bent) laat nemen. Je betaalt alleen voor de consultatie bij je huisarts of gynaecoloog.
Wie krijgt geen uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek?
Je wordt niet uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek als je:
- geen baarmoederhals en baarmoeder meer hebt;
- baarmoederhalskanker hebt (gehad);
- jonger dan 25 bent of ouder dan 64.
Baarmoederhalskanker kan op elke leeftijd voorkomen, maar treft vooral vrouwen van 25 tot en met 64 jaar. Vrouwen jonger dan 25 of ouder dan 64 worden daarom niet uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek.
Wil je toch een uitstrijkje laten nemen? Bespreek het met je arts. Die kent jouw gezondheid en kan je de voor- en nadelen van baarmoederhalskankeropsporing uitleggen.
Ben je 65 jaar of ouder en heb je de voorbije tien jaar geen uitstrijkje laten nemen? Dan heb je recht op één gratis preventief uitstrijkje. Je betaalt alleen de consultatie bij je huisarts of gynaecoloog.
Hoe verloopt een uitstrijkje?
- Eerst legt je arts uit:
- wat die precies gaat doen;
- welke stappen er volgen wanneer de uitslag van het uitstrijkje bekend is.
- Voor het uitstrijkje zelf plaatst je arts eerst een speculum (‘eendenbek’). Met een lamp kan je arts je baarmoederhals zien.
- Als je arts op het zicht al verdachte letsels ziet, dan neemt die geen uitstrijkje, maar verwijst je meteen door naar een gynaecoloog voor een biopsie.
- Daarbij neemt de gynaecoloog een klein stukje weefsel weg voor onderzoek in het labo.
- Met een klein plastic borsteltje schraapt je arts wat slijm met cellen van je baarmoederhals.
- Je arts stuurt het materiaal met het borsteltje in een speciale vloeistof naar het labo.
De uitslag van je uitstrijkje
Sinds begin 2025 is de testprocedure voor uitstrijkjes veranderd. Vroeger kon je alleen nagaan of er afwijkende cellen aanwezig waren, nu kan je ook testen op HPV.
Ben je tussen 25 en 29 jaar?
Het uitstrijkje wordt onderzocht op afwijkende cellen. Alleen als er afwijkende cellen worden gevonden, wordt hetzelfde staal ook onmiddellijk getest op HPV.
Zijn er afwijkende cellen gevonden in het uitstrijkje? Dat betekent nog niet dat je baarmoederhalskanker hebt. Daar is verder onderzoek voor nodig.
We maken een onderscheid tussen licht afwijkende cellen en ernstig afwijkende cellen:
- Licht afwijkende cellen:
- Je afweersysteem ruimt deze cellen vaak zelf op. Ze verdwijnen dan vanzelf. Dat kan wel één tot anderhalf jaar duren.
- Meestal krijg je het advies om na 12 maanden opnieuw een uitstrijkje te laten nemen. Vaak zijn de afwijkende cellen dan verdwenen.
- Als ze niet verdwijnen, is verder onderzoek nodig: een colposcopie.
- Ernstig afwijkende cellen: je wordt doorverwezen voor verder onderzoek: een colposcopie.
Ben je tussen 30 en 64 jaar?
Het uitstrijkje wordt onderzocht op HPV. Alleen als er HPV gevonden wordt, wordt hetzelfde staal ook onmiddellijk getest op afwijkende cellen.
Is HPV aanwezig? Dat wil nog niet zeggen dat je baarmoederhalskanker hebt. Daar is verder onderzoek voor nodig.
De volgende stappen hangen af van het type HPV dat gevonden is:
- Hoog-risico-HPV: je wordt doorverwezen voor verder onderzoek: een colposcopie.
- Andere types HPV:
- er zijn geen afwijkende cellen gevonden: meestal geneest de HPV-infectie vanzelf. Je laat best na 12 maanden een nieuw uitstrijkje nemen om te controleren of de infectie weg is.
- er zijn wel afwijkende cellen gevonden: er is verder onderzoek nodig: een colposcopie.
Wat is een colposcopie?
Bij een colposcopie kijkt de gynaecoloog met een speciale microscoop (colposcoop) naar je baarmoederhals. Als er afwijkingen te zien zijn, wordt een stukje weefsel weggenomen om in het labo te onderzoeken. Dat heet een biopsie.
De kans dat je echt baarmoederhalskanker hebt, is ook nu nog klein. Vaak gaat het om een voorstadium dat vrij eenvoudig te behandelen is.