Gynaecologische kankers

Wat is het?

Gynaecologische kankers zijn kankers van de vrouwelijke geslachtsorganen. In volgende organen kunnen kwaadaardige gezwellen ontstaan:

• baarmoederhals;
• baarmoeder;
• eierstokken;
• eileiders;
• vagina;
• schaamlippen.

Risicofactoren

Baarmoederhalskanker

• geslachtsgemeenschap op jonge leeftijd;
• meerdere seksuele partners;
• roken;
• meerdere zwangerschappen;
• infectie met het humaan papillomavirus (HPV).

Baarmoederkanker

• obesitas;
• diabetes;
• meerdere cysten op de eierstokken;
• late menopauze;
• kinderloosheid.

Ook langdurige hormoontherapie op basis van oestrogenen zonder progestagenen kan je kans op baarmoederkanker verhogen. Als je daarentegen lange tijd een combinatiepil gebruikt, vermindert je risico op baarmoederkanker.

Eierstokkanker

• het voorkomen in je familie;
• endometriose (= baarmoederslijmvlies dat zich buiten je baarmoeder bevindt);
• hogere leeftijd;
• kinderloosheid.

Factoren die het risico op eierstokkanker verminderen zijn:

• borstvoeding;
• de combinatiepil;
• zwangerschappen.

Hoe vaak komt het voor?

Gynaecologische kankers

De Stichting Kankerregister registreerde in 2017 in België:

• 622 nieuwe gevallen van baarmoederhalskanker¹;
  • De ziekte treft vooral vrouwen tussen 30 en 70 jaar.

• 1.394 nieuwe gevallen van baarmoederkanker²;
  • Kanker van de baarmoeder is de vijfde meest voorkomende kanker bij vrouwen.
  • De gemiddelde leeftijd van personen met baarmoederkanker is 70 jaar. Van alle gevallen komt 95% voor na de leeftijd van 50 jaar.

• 784 nieuwe gevallen van eierstokkanker³.
  • Eierstokkanker ontstaat meestal bij vrouwen ouder dan 50 jaar, maar kan op alle leeftijden voorkomen.

• Kankers van de vagina, schaamlippen en eileider komen veel minder vaak voor.

Baarmoederhalskanker

Wereldwijd is baarmoederhalskanker de derde meest voorkomende kanker bij vrouwen. Het is de meest frequente gynaecologische kanker. Toch komt baarmoederhalskanker in België niet meer zo vaak voor. Dat is te danken aan de screeningsprogramma’s met een uitstrijkje en de vaccinatie tegen het HPV-virus.

Hoe kan je het herkennen?

Veel gynaecologische tumoren geven helemaal geen klachten.

Je kan last hebben van:

• bloederige of slecht ruikende afscheiding uit je vagina;
• onregelmatige bloedingen;
• bloedverlies na seksuele betrekkingen;
• bloedverlies na de menopauze.

Bij een al gevorderde tumor kan je volgende klachten hebben:

• gewichtsverlies;
• koorts;
• buikpijn;
• zwakte;
• een opgezette buik.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

• Met een uitstrijkje kan je arts baarmoederhalskanker opsporen.
• Baarmoederkanker kan je arts vaststellen door een stukje weefsel uit je baarmoeder weg te nemen voor onderzoek (biopsie).
• Ook echografie is een belangrijk onderzoek, bijvoorbeeld om eierstokkanker te detecteren.
  • Als de resultaten afwijkend zijn, kan je arts verder onderzoek uitvoeren, zoals een CT- of MRI-scan van je buik.

Wat kan je zelf doen?

Uitstrijkje

• Laat tijdig een uitstrijkje nemen door je huisarts.
• Het uitstrijkje is opgenomen in het bevolkingsonderzoek om baarmoederhalskanker in een vroeg stadium te ontdekken.
  • Het Vlaams Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker geeft vrouwen van 25 tot en met 64 jaar de kans om elke 3 jaar een uitstrijkje te laten nemen.
  • Je betaalt alleen de consultatie bij je huisarts of gynaecoloog.
• Ook vrouwen die ingeënt zijn met het HPV-vaccin moeten zich elke 3 tot 5 jaar laten screenen, tenzij er tegenaanwijzingen zijn.

HPV-vaccinatie

• Een infectie met HPV (humaan papillomavirus) is de belangrijkste oorzaak van baarmoederhalskanker (98%).
• De vaccinatie tegen HPV is opgenomen in het basisvaccinatieschema.
  • De schoolarts dient het HPV-vaccin gratis toe aan meisjes en jongens in de eerste jaren van de middelbare school, tenzij de ouders daar niet mee instemmen.
  • HPV-vaccinatie gebeurt best vooraleer jongeren seksueel actief zijn.

Wat kan je arts of zorgverlener doen?

Baarmoederhalskanker

Diagnose

• De arts stelt de diagnose van baarmoederhalskanker op basis van een afwijkend uitstrijkje en een afwijkende HPV-DNA-test.
• Doorgaans is een biopsie nodig om de diagnose te bevestigen.
• Een echografie of een MRI-scan kunnen bepalen hoe uitgebreid de kanker is.

Behandeling

De behandeling varieert naargelang het stadium van de kanker.

• De arts kan de baarmoederhals gedeeltelijk of volledig verwijderen, met of zonder de omliggende lymfeklieren en weefsels.
• Als de tumor te groot is, kan chemotherapie die doen krimpen. Daarna kan de arts de tumor verwijderen.
• Soms is een operatie niet meer mogelijk en wordt het gezwel bestraald.

Baarmoederkanker

Diagnose

• De arts neemt een stukje weefsel van je baarmoederslijmvlies weg (biopsie).
  • Aan de hand van die biopsie stelt hij de diagnose van baarmoederkanker.
  • Of een biopsie nodig is, beslist de arts (gynaecoloog) op basis van de dikte van je baarmoederslijmvlies.
• Een echografie, hysteroscopie (binnenin je baarmoeder kijken met een kleine camera) en/of MRI-scan kan bepalen hoe uitgebreid de kanker is.

Behandeling

• De arts verwijdert je baarmoeder chirurgisch (hysterectomie), met of zonder de omliggende weefsels.
• Soms is chemotherapie of bestraling nodig.

Eierstokkanker

Eierstokkanker geeft soms lange tijd geen klachten. In 3 op de 4 gevallen wordt de tumor pas ontdekt als die reeds is uitgezaaid naar je buikvlies, middenrif, darmen of lymfeklieren.

Diagnose

De arts stelt de diagnose van eierstokkanker op basis van een echografie en/of CT-scan of MRI-scan en biopsies.

Behandeling

• De arts verwijdert zowel je baarmoeder, je eierstokken als de aanliggende lymfeklieren en weefsels. Dat is de voorkeursbehandeling.
• Chemotherapie kan voor of na de operatie toegediend worden.

Vaginale kanker

Een goede behandeling van de voorlopers van deze kanker, d.m.v. een laserbehandeling of chirurgie, kan de verdere ontwikkeling naar kanker voorkomen.

Diagnose

De arts kan de diagnose van vaginale kanker stellen aan de hand van een biopsie.

Behandeling

De behandeling van vaginale kanker bestaat uit chirurgie.

Kanker van de schaamlippen

Een branderig gevoel, jeuk en pijn in de vulva kunnen wijzen op kanker van de schaamlippen.

Diagnose

De arts stelt de diagnose op basis van een biopsie.

Behandeling

De behandeling bestaat uit chirurgie, eventueel gevolgd door chemotherapie of bestraling.

Eileiderkanker

De diagnose en behandeling van eileiderkanker zijn dezelfde als die van eierstokkanker (zie boven).

Psychologische begeleiding

Kanker heeft een grote impact op je leven en hoe je je voelt. Heb je nood aan psychologische begeleiding? Klik dan hier voor meer informatie.

Meer weten?

• https://baarmoederhalskanker.bevolkingsonderzoek.be/
• https://www.allesoverkanker.be/
• https://www.kanker.be/

Bronnen

• https://www.ebpnet.be
• https://kankerregister.org/
• 1 https://www.allesoverkanker.be/baarmoederhalskanker
• 2 https://www.allesoverkanker.be/baarmoederkanker
• 3 https://www.allesoverkanker.be/eierstokkanker
• Cancer Fact Sheets, Stichting Kankerregister, Incidentiejaar 2017, Brussel 2019 (https://kankerregister.org/Cancer_Fact_Sheets_NL_versie)