Wat is een bipolaire stoornis?
Een bipolaire stoornis of manische depressie is een stemmingsstoornis die wordt gekenmerkt door afwisselende periodes van ernstige depressie en (hypo)manie.
- Tijdens een manische periode voelt iemand zicht uitzonderlijk energiek, prikkelbaar of euforisch. Soms heeft dat ernstige gevolgen, zoals risicovol gedrag of financiële problemen (door bijvoorbeeld extreme behoefte om te shoppen). Bij hypomanie zijn die tekenen milder, hoewel ze nog steeds invloed hebben op het dagelijkse leven
- Tijdens een depressieve periode overheersen gevoelens van somberheid, verlies van interesse en verminderde energie.
Tussen de periodes van depressie of (hypo)manie heeft iemand een normale stemming. Dit kan weken, maanden of jaren duren. Het verloop is erg onvoorspelbaar.
Soorten bipolaire stoornis
Er zijn twee hoofdtypes:
- Type 1: Ten minste één manische periode
- Een depressieve periode hoeft niet noodzakelijk aanwezig te zijn voor de diagnose, maar komt meestal voor.
- Type 2: Ten minste één hypomane periode en één depressieve periode
- Meestal begint de ziekte met een depressie. Dan is het nog niet duidelijk of iemand een bipolaire stoornis heeft.
- Tijdens het verloop van de ziekte hebben depressieve periodes de overhand. Maar het is belangrijk om het onderscheid te maken tussen de ziekte ‘depressie’ en de manisch-depressieve stoornis, want de behandeling is verschillend.
Hoe eerder een bipolaire stoornis wordt ontdekt, hoe beter de behandeling werkt. Meestal merken de mensen in je omgeving het eerder op dan jijzelf.
- Herken je de klachten bij jezelf? Contacteer dan je arts of zorgverlener.
- Herken je de klachten bij iemand in je omgeving? Moedig die persoon dan aan om hulp te zoeken bij een professionele zorgverlener.
Oorzaak
De exacte oorzaak is niet bekend.
- De kans is groter dat je last krijgt van een bipolaire stoornis als de aandoening ook voorkomt in je familie.
- Bij sommige mensen wordt het uitgelokt als je veel stress hebt, drugs gebruikt of na een bevalling.
Hoe vaak komt een bipolaire stoornis voor?
Een bipolaire stoornis komt wereldwijd voor bij ongeveer 2 tot 2,5% van de bevolking.
- Type 2 komt iets meer voor dan type 1.
- De aandoening komt even vaak voor bij mannen als bij vrouwen.
- Middelenmisbruik komt vaak voor bij mensen met een bipolaire stoornis.
Hoe kan je een bipolaire stoornis herkennen?
De tekenen van een bipolaire stoornis kunnen sterk wisselen, afhankelijk van de fase waarin iemand zich bevindt, en volgen een bepaald patroon.
Depressieve periodes
Je kan deze dingen merken:
- somberheid;
- verlies van interesse in dingen die je normaal leuk vindt;
- energiegebrek;
- slaapproblemen;
- concentratieproblemen;
- schuldgevoelens;
- zelfmoordgedachten.
Deze klachten lijken sterk op een depressie.
Manische periodes
Je kan deze dingen merken:
- veel energie hebben;
- veel dingen tegelijk doen;
- heel blij zijn;
- heel snel praten;
- geen slaap nodig hebben;
- impulsieve beslissingen nemen;
- risicovol gedrag, zoals heel veel geld uitgeven of met veel mensen seks hebben terwijl je dat normaal niet doet.
Sommige mensen hebben een mildere vorm van manie, dat heet hypomanie. Een manische periode kan plots beginnen. Zonder behandeling kan een manie weken of zelfs maanden duren. Hypomanie is korter en duurt vier tot zeven dagen.
Het is niet altijd eenvoudig om een bipolaire stoornis te herkennen. Meestal merken de mensen in je omgeving het eerder op dan jijzelf. Contacteer je arts als je de klachten bij jezelf herkent. Als je de klachten bij iemand in je omgeving herkent, moedig je die persoon best aan om hulp te zoeken bij een zorgverlener.
Hoe stelt je arts bipolaire stoornis vast?
Het is niet makkelijk om een bipolaire stoornis vast te stellen. Vaak duurt het lang voordat de juiste diagnose wordt gesteld. Dat komt doordat het verschil met een gewone depressie of een andere psychische aandoening niet altijd duidelijk is.
Je arts zal uitgebreid vragen naar:
- je klachten,
- je stemming,
- eventuele familieleden met dezelfde symptomen.
Daarbij kan hij of zij vragenlijsten gebruiken om beter te begrijpen welke klachten je hebt. Soms praat je arts ook met mensen uit je omgeving, zoals familie of vrienden, omdat die het meestal eerder merken dan jezelf. Als het nodig is, kan je arts extra onderzoeken doen, zoals een bloedtest. Dat helpt om andere oorzaken uit te sluiten, zoals lichamelijke aandoeningen.
Wat kan je zelf of als naaste doen?
Wat kan je zelf doen?
Neem onmiddellijk contact op met je zorgverlener als je:
- aan zelfmoord denkt;
- het begin van een manische of depressieve periode vermoedt.
Leven met een bipolaire stoornis kan uitdagend zijn, maar er zijn verschillende tips die je kunnen helpen om ermee om te gaan:
- Volg je behandeling: Neem je medicatie zoals voorgeschreven. Pas nooit zelf je dosis aan of stop nooit zonder overleg met je arts. Plots stoppen kan een nieuwe depressieve of manische periode uitlokken.
- Ben je zwanger? Bespreek dan je symptomen en eventuele medicatie altijd met je arts om risico’s voor jezelf en je baby te verminderen.
- Neem voldoende rust: Vermijd overmatige stress en zorg voor een regelmatig slaappatroon. Zorg voor activiteiten die je leuk vindt en je helpen ontspannen.
- Leer over je aandoening: Informatie opzoeken over bipolaire stoornis kan je helpen beter te begrijpen wat je doormaakt.
- Herken waarschuwingssignalen: Leer de eerste tekenen van een nieuwe depressieve of manische periode herkennen.
- Zoek hulp bij zelfmoordgedachten.
- Zorg voor een gezonde levensstijl: Gezonde voeding, regelmatig lichaamsbeweging en alcohol en drugs vermijden, kunnen helpen om manische of depressieve periodes te voorkomen.
- Zoek steun: Praat met vrienden, familie of lotgenoten om steun en begrip te vinden. Je kan er ook over praten met je zorgverlener.
Wat kan je als naaste doen?
- Wees alert voor signalen: Let op veranderingen in gedrag of stemming die kunnen wijzen op een aankomende depressieve of manische periode. Moedig de persoon aan om contact op te nemen met een zorgverlener.
- Wees alert voor signalen van zelfmoordgedachten: Praat erover en moedig de persoon aan om contact op te nemen met een zorgverlener.
- Luister en steun: Wees er voor de persoon en luister naar diens gevoelens en ervaringen zonder te oordelen.
- Informatie verzamelen: Leer meer over een bipolaire stoornis, zodat je beter begrijpt wat de persoon doormaakt.
- Aanmoedigen tot behandeling: Moedig de persoon aan om medicatie te nemen en therapie te volgen.
- Zorg voor jezelf: Vergeet niet om ook voor jezelf te zorgen. Zoek steun bij je omgeving. Je kan er ook over praten met je zorgverlener.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
Behandeling en begeleiding
De behandeling van een bipolaire stoornis is gericht op het stabiliseren van de stemmingswisselingen en het voorkomen van nieuwe depressieve of manische periodes.
Een zorgteam van verschillende zorgverleners kan je ondersteuning bieden, zoals artsen, psychologen, psychiatrisch verpleegkundigen en maatschappelijk werkers.
Ook je familie kan bij de behandeling worden betrokken.
Medicatie
Je arts kan je ook medicatie voorschrijven:
- Stemmingsstabilisatoren: Deze medicijnen, zoals lithium, helpen om je stemming stabiel te houden. Hierbij zijn regelmatige bloedcontroles nodig om te zorgen dat de hoeveelheid van het medicijn in je bloed correct is.
- Antipsychotica: Deze medicijnen worden vaak gebruikt om een manische periode onder controle te krijgen.
- Antidepressiva: Deze worden soms voorgeschreven, maar alleen samen met stemmingsstabilisatoren. Als ze alleen voorgeschreven worden, kunnen ze een manische periode uitlokken.
- Ben je zwanger? Dan is speciale aandacht nodig. Om risico’s voor je baby te vermijden en je symptomen te beheersen, moeten zorgvuldige keuzes over het gebruik van medicatie gemaakt worden.
Psychotherapie
Therapie, zoals cognitieve gedragstherapie, kan helpen om beter om te gaan met je klachten en herval te voorkomen. Ook betrokkenheid van je omgeving (familie, vrienden) kan nuttig zijn.
Opname
Tijdens een heftige manische of depressieve periode, wanneer de aandoening echt de overhand neemt en je de controle verliest, kan een dringende ziekenhuisopname nodig zijn. Bijvoorbeeld als er een gevaar is voor jezelf of voor anderen, en om de juiste zorg te kunnen bieden. In zeer ernstige gevallen kan een gedwongen opname en behandeling nodig zijn.
Hoe gaat het verder?
Bipolaire stoornis is een levenslange aandoening, waarvoor blijvende behandeling en controle nodig is.
De meeste mensen met een bipolaire stoornis nemen langdurig medicijnen om hun stemming stabiel te houden. Welke medicijnen je krijgt en hoeveel je nodig hebt, kan veranderen, afhankelijk van hoe je je voelt en welke klachten je hebt.
Meestal helpen medicijnen om de klachten onder controle te houden. Maar bij veel mensen komen de klachten op een bepaald moment terug.
Tussen de periodes van manie en depressie in, kan je je helemaal goed voelen. Maar sommige mensen hebben nog milde klachten, zoals een sombere stemming. Met de juiste steun van je zorgverleners kan je toch een normaal leven leiden.
Meer weten?
- Te Gek?!: bipolaire stoornis
- Zelfmoordlijn 1813: beschikbaar via telefoon, chat of mail. Elk gesprek is anoniem en gratis.
- FarmaInfo: informatie over geneesmiddelen
Patiëntenverenigingen
- Ups & downs: vereniging voor mensen met een bipolaire stoornis of depressie en hun omgeving
- UilenSpiegel vzw: vereniging voor mensen met een psychische kwetsbaarheid
- Similes: familievereniging geestelijke gezondheid, voor mensen naast mensen met psychische problemen