Wat is het?
We spreken over zelfmoordgedachten als iemand erover denkt om een einde aan zijn of haar leven te maken.
- Zelfmoordgedachten kunnen erg vaag zijn, maar ook concreet. Bij concrete gedachten heeft iemand een methode gekozen, een plan en/of een intentie om zichzelf te doden.
- We spreken over een poging tot zelfmoord als iemand iets doet waarbij hij of zij het risico neemt om zichzelf te doden of met de verwachting dat hij of zij zichzelf kan doden. Er moet dus een verwachting van een mogelijke dodelijke afloop zijn. Als daarvoor geen aanwijzingen zijn, volg dan de eerstehulptip ‘Eerste hulp bij zelfverwonding’.
Welke redenen heeft iemand om een einde aan zijn of haar leven te maken? Veel mensen die een zelfmoordpoging ondernemen, willen eigenlijk niet sterven, maar zien geen andere uitweg.
- In de meeste gevallen gaat het om een manier om te ontsnappen aan ondraaglijke gevoelens of aan een gebrek aan zingeving. De persoon ziet geen mogelijkheid om op dezelfde manier verder te leven.
- Zelfmoord is dus geen egoïstische keuze, maar wordt als allerlaatste en enige oplossing gezien. Soms weet iemand geen andere manier om hulp te vragen en duidelijk te maken aan anderen hoe slecht hij of zij zich voelt.
- Een poging tot zelfmoord mag nooit afgedaan worden als ‘aandacht trekken’. Het gaat steeds om een signaal dat het niet verder kan zoals het nu is en kan de drempel verlagen om opnieuw een poging te doen.
- Het is belangrijk te onthouden dat mensen die aan zelfmoord denken het gevoel hebben dat hun problemen onoplosbaar en oneindig lijken.
Wat stel je vast?
Zelfmoord gebeurt zelden impulsief. Vooraleer iemand zichzelf probeert te doden, is er meestal een hele periode waarin hij of zij aan zelfmoord denkt. Tijdens dat proces zijn er bij veel mensen signalen te herkennen. Sommige signalen zijn heel subtiel, andere zijn zeer duidelijk. Hoe meer, sterker en langduriger de signalen aanwezig zijn, hoe meer dat erop wijst dat de persoon hulp nodig heeft. Wees alert voor deze signalen en neem ze altijd serieus.
Signalen van concrete dreiging:
- Dreigen om zichzelf te verwonden of te doden
- Plannen maken om zichzelf te doden
- Methoden verkennen om zichzelf te doden
- Middelen om zichzelf te doden aanschaffen
- Praten, schrijven, online posten over doodgaan of zelfmoord
- Als iemand praat over zelfmoord, is dat altijd een reden tot bezorgdheid.
- Zaken regelen en de indruk wekken afscheid te nemen van familie en vrienden
Veranderingen in gevoelens
- Blijk geven van uitgesproken negatieve gevoelens
- Gevoelens van hopeloosheid
- Gevoel vast te zitten, geen uitweg te weten
- Gevoelens van boosheid, woede of wraakzucht
- Geen redenen meer zien om te leven, de zin van het leven niet zien
- Zich een last voelen voor anderen
- Zich angstig voelen, gespannen overkomen
- Sterk wisselende stemming
- Het ene moment somber en neerslachtig, het andere moment zeer vrolijk
- Na een lange periode met een negatieve stemming plots positief lijken (Dit kan erop wijzen dat iemand concrete beslissingen heeft genomen over hoe en wanneer hij of zij zichzelf wil doden en op die manier rust vindt na een zware periode in zijn of haar leven.)
Andere veranderingen in gedrag
- Meer risicogedrag vertonen
- Slaapproblemen
- Niet kunnen slapen of net veel meer slapen
- Zich terugtrekken van familie, vrienden en activiteiten
Aanbeveling
Bijstaan en ondersteunen
- Ga het gesprek aan en blijf rustig.
- Zeg dat je bezorgd bent.
- Schat de ernst in. De kans dat iemand zich probeert te doden wordt groter als:
- hij of zij een duidelijk plan (hoe, waar, wanneer) heeft
- over de middelen beschikt om het uit te voeren;
- en/of de intentie aangeeft om dit te doen.
- Het risico is ook groter als de persoon al eerder een poging heeft ondernomen.
- Als je denkt dat er een concrete dreiging is, moet je eerst en vooral voor veiligheid zorgen.
- Laat de persoon niet alleen.
- Verwijder voorwerpen die de persoon kan gebruiken om zichzelf te kwetsen.
- Probeer alles zoveel mogelijk in samenspraak met de persoon te doen.
- Vertel hem of haar dat je de verantwoordelijkheid niet alleen kan dragen. Vraag wie je kan contacteren uit zijn of haar netwerk.
- Dreigt er onmiddellijk gevaar? Contacteer dan de hulpdiensten (112).
- Luister zonder te oordelen.
- Vermijd kritiek of beschuldigingen.
- Bied steun en toon medeleven.
- Respecteer privacy, maar beloof geen geheimhouding.
- Beperk advies, maar zoek samen naar oplossingen.
- Wil de persoon niet praten? Respecteer dat dan, maar blijf contact houden. Blijf aanwezig en moedig het slachtoffer aan om over zijn of haar gedachten en gevoelens te vertellen tegen mensen die dicht bij hem of haar staan.
Begeleiden naar professionele en andere hulp
- Moedig de stap naar professionele hulpverlening aan.
- Wil de persoon niet geholpen worden? Wees dan geduldig, maar geef niet op.
- Raadpleeg zelf professionele hulp als je concreet bezorgd bent dat de persoon zichzelf of anderen in gevaar kan brengen.
- Hulpdiensten bij ernstige medische problemen: 112
- De zelfmoordlijn: 1813 of zelfmoord1813.be
Meer informatie
Lees ook de gedetailleerde tips van het Rode Kruis in het boek 'Luister! Eerste hulp bij psychische problemen' van Rode Kruis Vlaanderen.
