Wat is het?
We spreken over zelfverwonding als iemand zichzelf opzettelijk en op een directe manier schade toebrengt aan het eigen lichaam (op een manier die niet sociaal aanvaard is), zonder zichzelf te willen doden. We spreken ook soms over zelfbeschadiging of automutilatie.
Bij zelfverwonding gaat het dus niet om piercings of tatoeages, noch om gedrag dat pas na langere tijd ongewild tot schade leidt (zoals bijvoorbeeld roken of overmatig alcohol drinken) of pogingen tot zelfmoord. Toch kunnen mensen die zichzelf verwonden ook zelfmoordgedachten hebben. Volg in dat geval de eerstehulptip ‘Eerste hulp bij zelfmoordgedachten’.
Voorbeelden van zelfverwonding zijn:
- Zichzelf snijden of krassen
- Zichzelf krabben, bijten, knijpen of overmatig wrijven
- Zichzelf slaan of stampen (tegen een muur om zichzelf te verwonden)
- Zichzelf branden (zoals met sigaretten of heet water)
- Scherpe objecten inslikken
- Zichzelf vergiftigen zonder de intentie of de verwachting zichzelf te doden
Wat stel je vast?
Vaak heeft iemand het al een tijd moeilijk voor hij of zij overgaat tot zelfverwonding. Veel mensen die zichzelf verwonden, gaan dat ook verbergen voor hun omgeving. Het is dus belangrijk om alert te zijn voor zowel psychische als fysieke waarschuwingssignalen. Uiterlijke tekenen kunnen verschillen naargelang de manier waarop iemand zichzelf verwondt.
Let op de volgende signalen:
- Onverklaarbare snijwonden, brandwonden, littekens of blauwe plekken
- Patronen in de wonden zijn een duidelijk signaal van zelfverwonding
- De ongelukjes worden vaak verklaard als ‘onhandigheid’ of ‘pech’.
- Bloedvlekken op kleding, handdoeken, lakens …
- Krampachtig bedekt houden van lichaamsdelen
- Bijv. kleding: lange mouwen of lange broeken, ook bij warm weer
- Bijv. gedrag: vermijden om zich om te kleden waar anderen bij zijn, niet gaan zwemmen
- Veel tijd alleen nodig hebben (om zich te verwonden en dat daarna te verbergen)
- Zich lange tijd opsluiten in slaapkamer, badkamer, toilet ...
Veranderingen in gevoelens
- Blijk geven van uitgesproken negatieve gevoelens
- Gevoelens van hopeloosheid en uitzichtloosheid tonen
- Zich waardeloos voelen, zich schuldig voelen, veel zelfkritiek
- Snel geïrriteerd zijn of boos
- Zich angstig voelen
- Sterk wisselende stemming
- Het ene moment somber en neerslachtig, het andere moment zeer vrolijk
Andere veranderingen in gedrag
- Zich terugtrekken van familie, vrienden en activiteiten
- Zich meer gesloten gedragen, minder over zichzelf praten
- Niet meer meedoen aan activiteiten die vroeger leuk gevonden werden
Aanbeveling
Bijstaan en ondersteunen
- Ga het gesprek aan en blijf rustig.
- Zeg dat je bezorgd bent.
- Wees alert voor zelfmoordgedachten.
- Luister zonder te oordelen.
- Vermijd kritiek of beschuldigingen.
- Bied steun en toon medeleven.
- Richt je niet te veel op de wonden of de manier waarop ze veroorzaakt werden.
- Probeer of dwing de persoon niet te stoppen met zichzelf te verwonden.
- Respecteer privacy, maar beloof geen geheimhouding.
- Denk samen na over manieren om met moeilijke gevoelens om te gaan en moedig die aan.
- Wil de persoon niet praten? Respecteer dat dan, maar blijf contact houden. Blijf aanwezig en moedig het slachtoffer aan om over zijn of haar gedachten en gevoelens te vertellen tegen mensen die dicht bij hem of haar staan.
Begeleiden naar professionele en andere hulp
- Moedig de stap naar professionele hulpverlening aan.
- Wil de persoon niet geholpen worden? Wees dan geduldig, maar geef niet op.
- Raadpleeg zelf professionele hulp als de verwondingen ernstiger worden of als de persoon blijk geeft van concrete zelfmoordgedachten.
- Hulpdiensten bij ernstige medische problemen: 112
- De zelfmoordlijn: 1813 of zelfmoord1813.be
Meer informatie
Lees ook de gedetailleerde tips van het Rode Kruis in het boek 'Luister! Eerste hulp bij psychische problemen' van Rode Kruis Vlaanderen.
