Wat is het?
Kleine, eencellige parasieten (protozoa) kunnen zich in het lichaam voortbewegen door middel van trilhaartjes of schijnvoetjes. Parasieten zijn organismen die leven ten koste van een gastheer, in dit geval de mens. Er bestaan zowel ziekmakende als onschuldige parasieten. Sommige hebben een voorkeur voor de darm, andere voor andere plaatsen in het lichaam, zoals de lever, de longen, de klieren, de huid, het bloed... De belangrijkste parasieten zijn Entamoeba histolytica, Plasmodium (veroorzaakt malaria), Leishmania, Pneumocystis Jiroveci, Toxoplasma gondii en Trypanosoma.
Besmetting met een parasiet kan op verschillende manieren gebeuren. Door een steek van een besmette vlieg of mug, door het eten van besmet voedsel of door contact met de uitwerpselen van een besmet dier kan iemand besmet geraken.
In deze richtlijn worden kort enkele van de belangrijkste infecties door parasieten buiten het maagdarmstelsel besproken. Het zijn wereldwijd belangrijke ziekten die verantwoordelijk zijn voor een aanzienlijk sterftecijfer. Ze komen vooral voor in Azië, Afrika, en in Midden- en Zuid-Amerika. Ook bij bezoekers van landen waar de parasieten voorkomen, immigranten of mensen die er lang gewoond hebben, moet er steeds aan deze ziekten worden gedacht. Bij mensen met een verminderde weerstand kunnen deze infecties tot een ernstig en ongewoon beeld leiden.
Amoebiasis
Deze ziekte wordt veroorzaakt door de parasiet Entamoeba histolytica. Besmetting ontstaat door het eten van besmet voedsel of door contact met besmette stoelgang.
De parasiet kan in de darm door het darmslijmvlies breken en zo elders in het lichaam terecht komen. Zo kan er een abces ontstaan, meestal in de lever. Er treedt koorts op en pijn in de bovenbuik aan de rechterkant.
De diagnose wordt gesteld aan de hand van beeldvorming (echografie, CT-scan) en de opsporing van antistoffen in het bloed.
De behandeling bestaat uit medicatie (metronidazole).
Leishmaniasis
Deze ziekte wordt veroorzaakt door de groep van de Leishmania-parasieten. Besmetting gebeurt door een beet van de zandvlieg.
De ziekteverschijnselen hangen af van de ernst van de infectie en van het type Leishmania. Er bestaat een vorm waarbij zweren ontstaan op de huid, op de plaats waar de vlieg gestoken heeft. Bij een andere vorm ontstaan zweren zowel ter hoogte van de huid als op de slijmvliezen van bijv. de mond of de neus. Bij infectie van de ingewanden zal er een vergroting van de milt en van de lever ontstaan met koorts, bloedarmoede, daling van het aantal witte bloedcellen en bloedplaatjes, en een algemeen ziektegevoel.
De diagnose wordt gesteld aan de hand van een biopsie (stukje weefsel afnemen en onderzoeken in een labo) en de opsporing van antistoffen in het bloed.
De behandeling bestaat uit medicatie.
Malaria
Deze ziekte wordt veroorzaakt door de Plasmodium-parasiet. Besmetting gebeurt door de steek van een besmette Anophelesmug.
Typisch voor malaria zijn opstoten van hoge koorts, die gepaard gaan met koude rillingen en erge hoofdpijn. Meestal treedt de koorts cyclisch op, met een piek om de 3 dagen. De parasiet vermenigvuldigt zich in de rode bloedcellen en vernietigt ze. Zo ontstaat er bloedarmoede. Ook de hersenen kunnen aangetast worden. Malaria kan leiden tot de dood.
De diagnose wordt gesteld op basis van een rechtstreeks bloedonderzoek onder de microscoop. Het bloed wordt best afgenomen tijdens een koortsopstoot.
De behandeling bestaat uit medicatie.
Pneumocystis pneumonie
Deze ziekte wordt veroorzaakt door de parasiet Pneumocystis jirovecii, een soort schimmel. Deze kan vooral bij personen met een verminderde weerstand (aids, kanker…) een ernstige longontsteking veroorzaken.
De diagnose wordt gesteld door onderzoek van BAL-vocht (vocht dat wordt bekomen door het spoelen van de longen tijdens een kijkbuisonderzoek) of door een longbiopsie (stukje weefsel afnemen van de longen en onderzoeken in een labo).
De behandeling bestaat uit medicatie.
Toxoplasmose of kattenziekte
Deze ziekte wordt veroorzaakt door de Toxoplasma gondii-parasiet. Besmetting gebeurt door contact met uitwerpselen van besmette katten of door het eten van besmet voedsel, vooral rauw vlees (gehakt, americain…) of vlees dat niet voldoende doorbakken is. Ook slecht gespoelde rauwkost, zoals sla, kan besmet zijn.
Toxoplasmose is meestal een onschuldige infectie, tenzij ze optreedt tijdens de zwangerschap. Dan kan ze leiden tot een miskraam of schade aan het zenuwstelsel, zicht- en gehoorstoornissen bij de baby. Tijdens de zwangerschap is het dus belangrijk om de nodige preventieve maatregelen in acht te nemen. Bij personen met een verminderde weerstand kan toxoplasmose leiden tot een hersenontsteking (encefalitis).
De diagnose wordt gesteld op basis van een bloedonderzoek.
De behandeling bestaat uit medicatie.
Trypanosomiasis of Afrikaanse slaapziekte
Deze ziekte wordt veroorzaakt door de Trypanosoma-parasiet. Besmetting gebeurt door een beet van de tseetseevlieg.
Deze infectie komt vooral voor ten zuiden van de Sahara en omvat twee stadia. In een vroeg stadium ontstaat een zweer van waaruit de parasiet zich kan verspreiden naar het bloed en de lymfevloeistof. Nadien ontstaat er koorts en zwellen de lymfeklieren. In de latere fase kan ontsteking van de bloedvaten in het hart en de hersenen optreden en kunnen toenemende psychische stoornissen ontstaan (verminderd bewustzijn met voortdurend in slaap vallen), met vaak dodelijke gevolgen.
De diagnose wordt gesteld door het opsporen van trypanosomen in de etter van de zweer of in het bloed.
De behandeling bestaat uit medicatie.
De ziekte van Chagas, Amerikaanse trypanosomiasis of Amerikaanse slaapziekte
Deze ziekte wordt veroorzaakt door de Amerikaanse variant van de Trypanosoma-parasiet. Besmetting gebeurt door een beet van een besmette bedwants, ook wel kissing bug genoemd. Deze infectie komt vooral voor in Midden- en Zuid-Amerika.
In de meeste gevallen verloopt de ziekte zonder symptomen. Soms verschijnt er eerst een klein zweertje op de steekplaats, vaak rond het oog. Hierdoor zwelt het ooglid op. Later volgen koorts, zwelling van de klieren en spierpijn. Door zenuwaantasting kan hartfalen ontstaan en kan de slokdarm en dikke darm uitzetten.
De diagnose wordt gesteld door het opsporen van trypanosomen en/of antistoffen tegen deze parasieten in het bloed.
Meer weten?
https://www.wanda.be/nl/a-z-index/infecties/