Wat is het?
Toxoplasmose is een infectie veroorzaakt door een eencellige parasiet, de Toxoplasma gondii. Deze parasiet gebruikt de kat als gastheer. Besmetting van de kat gebeurt via het eten van geïnfecteerde prooidieren (bv. muizen, …). In de dunne darm van de kat plant de parasiet zich voort. Nieuwe eitjes komen dan vrij in de darm, en belanden via de uitwerpselen in de buitenwereld (grond, groenten en drinkwater). De mens kan besmet geraken door contact met uitwerpselen van de kat (bv. via de kattenbak), door het eten van ongewassen groenten, door het drinken van besmet water en door het eten van onvoldoende gekookt en/of gebakken vlees. De infectie gaat niet rechtstreeks over van mens op mens.
Hoe vaak komt het voor?
Toxoplasmose is de meest voorkomende infectie met een parasiet bij de mens. Hoe vaak het voorkomt, hangt af van regio tot regio. Dit heeft te maken met andere landbouwmethoden, aantal katten, voedselhygiëne en -bewaking en culturele factoren.
Toxoplasmose wordt vooral getest bij zwangere vrouwen en bij vrouwen met een kinderwens. Ongeveer 20% van deze groep is ooit besmet geweest met toxoplasmose. Ze hebben antistoffen en zijn dus beschermd. Dat betekent wel dat 8 op de 10 vrouwen moeten opletten om geen toxoplasmose te krijgen tijdens de zwangerschap.
Hoe kan je het herkennen?
Toxoplasmose is alleen gevaarlijk bij zwangere vrouwen en bij mensen met een verminderd afweersysteem. Een gezonde persoon kan ongemerkt een infectie doormaken. De eerste symptomen verschijnen 10 tot 14 dagen na de infectie (de incubatieperiode). De meest voorkomende klachten zijn al dan niet pijnlijke, gezwollen klieren, voelbaar vooral in de hals, onder de oksels en in de liezen. Daarnaast zijn koorts, vermoeidheid, nachtelijk zweten, keelpijn en spierpijn mogelijk. In zeldzame gevallen kunnen de lever en/of de milt tijdelijk opzwellen, met als gevolg ongemak en pijn in de bovenbuik. Een vlekkige huiduitslag kan voorkomen. Bij personen met een verzwakt afweersysteem zijn de symptomen meestal ernstiger. Ontsteking van de longen, de hersenen en het hartspierweefsel zijn mogelijk, met soms fatale afloop.
Wanneer toxoplasmose bij een zwangere vrouw wordt overgedragen op het ongeboren kind, spreken we van congenitale toxoplasmose. In het begin van de zwangerschap is de kans dat toxoplasmose wordt doorgegeven kleiner (10% in het eerste trimester, 70% in het derde trimester), maar de kans op complicaties voor het kind is groter en de gevolgen ernstiger. De infectie bij de foetus is altijd veralgemeend, met mogelijke aantasting van het centraal zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg) en van de ogen met blindheid en/of mentale achterstand tot gevolg. Een infectie tijdens de zwangerschap betekent niet per se dat de baby aangetast is. De arts zal de ernst van de infectie beoordelen aan de hand van een labo-onderzoek.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
De arts stelt via bloedonderzoek vast of je toxoplasmose hebt (gehad) of niet. Bij vrouwen die zwanger willen worden of vrouwen in het eerste zwangerschapstrimester gebeurt een bloedonderzoek om na te gaan of ze antistoffen hebben tegen toxoplasmose. Ontwikkelt een zwangere vrouw toxoplasmose tijdens de zwangerschap, dan verwijst de arts haar door voor verder onderzoek.
Wat kan je zelf doen?
Toxoplasmose kun je voorkomen door een goede hand- en voedselhygiëne. Volg daarom volgende adviezen:
- eet enkel vlees dat voldoende lang gekookt of doorbakken is;
- reinig keukengerei en handen na het hanteren van rauw vlees;
- was en/of schil bij voorkeur alle groenten en fruit;
- draag handschoenen tijdens het verversen van de kattenbak of het tuinieren, en was daarna de handen.
Wat kan je arts doen?
Toxoplasmose verdwijnt meestal spontaan. Personen met een ernstige infectie, met een verminderd immuunsysteem en zwangere vrouwen krijgen antibiotica voorgeschreven. Zwangeren worden doorverwezen naar een gynaecoloog voor verdere opvolging.
Meer weten?
- https://www.kindengezin.be/gezondheid-en-vaccineren/ziek/toxoplasmose/
- https://www.gezondzwangerworden.be/infecties/toxoplasmose-of-kattenziekte