Wat is het?
Roesmiddelen zijn alle middelen die de hersenen beïnvloeden en dus ook de emoties, zintuigen en het bewustzijn, zoals alcohol, drugs en medicatie die enkel voor de genotservaring wordt gebruikt. Ze kunnen een stimulerend of oppeppend effect (cafeïne, amfetaminen, cocaïne, crack, ecstasy,..), een verdovend effect (alcohol, heroïne, GHB, slaap- en kalmeermiddelen,…) en een bewustzijnsveranderend effect (hallucinogene drugs zoals cannabis, LSD,…) hebben.
Alcohol en drugs zijn verslavend en potentieel dodelijk. Niet zelden is een gebruiker van roesmiddelen verslaafd aan meerdere middelen tegelijk.
Alcoholintoxicaties veroorzaken evenveel doden als alle geneesmiddelenvergiftigingen samen. Alcohol verhoogt het risico op ernstig letsel of hersenbloeding. Een dosis van 6 g alcohol per kg lichaamsgewicht is voor een volwassene dodelijk.
Een overdosis heroïne is meestal het gevolg van intraveneuze toediening. Het risico op een overdosis bedraagt voor een doorsnee gebruiker ongeveer 1 op 100.
Zoals vaak verergeren de symptomen in geval van gemengde vergiftiging (bv. alcohol gemengd met een ander roesmiddel), wat een goede diagnose en behandeling bemoeilijkt.
Hoe kan je het herkennen?
Volgende signalen kunnen wijzen op het misbruik van drugs, maar zijn erg uiteenlopend: gewichtsverlies, veranderde eetlust, bleekheid, tekenen van vermoeidheid, hele kleine of juist heel wijde pupillen, algemene desinteresse in vroegere hobby’s en in familie en vrienden, slechte prestaties op school of op het werk, grote stemmingswisselingen, financiële moeilijkheden, ontwijkend gedrag,…
Daarnaast zijn er per groep van middelen ‘typische’ kenmerken:
- bij stimulerende middelen zijn dat gejaagdheid en soms zelfs een psychotische toestand (met waanbeelden en/of hallucinaties) met verlies van greep op de werkelijkheid. Cocaïne kan ernstige hartritmestoornissen veroorzaken; het risico op stuipen is bij cocaïne groter dan bij andere stimulerende middelen. Ecstasy (xtc) geeft een bijzonder risico op ernstige uitdroging en stijging van de lichaamstemperatuur (oververhitting).
- kalmerende middelen zoals alcohol, slaapmedicatie (benzodiazepines), GHB,… hebben een uitgesproken kalmerend en slaapverwekkend effect. Er is vaak sprake van verwardheid. Bewusteloosheid kan voorvallen.
- heroïne en andere euforiserende middelen geven uitgesproken nauwe pupillen. Het effect kan lijken op dat van een alcoholvergiftiging. Bewusteloosheid is mogelijk. Ademhalingsmoeilijkheden zijn een bijzonder risico.
Hoe stelt je arts de diagnose?
Bij vermoeden van misbruik van roesmiddelen heeft de arts aandacht voor de bewustzijnsgraad van het slachtoffer. Meting van de bloeddruk, pols en temperatuur en de pupilwijdte geven een idee van het soort vergiftiging.
Ernstige complicaties (hartproblemen, hersenbloeding, koorts, ademhalingsmoeilijkheden) kunnen bij heel wat roesmiddelen voorkomen. Het is het samengaan van verschillende symptomen en tekenen die de arts op het spoor brengt van welk(e) middel(en) gebruikt werd(en).
Bepaalde middelen kunnen worden opgespoord via een ademtest, bloedtest of urinetest.
Het stellen van een snelle en precieze diagnose is soms geen gemakkelijke opdracht. Zo kan bijvoorbeeld iemand die klinisch als ‘ernstig dronken’ wordt beschouwd, een alcoholconcentratie in het bloed hebben die de ernst van de situatie doet onderschatten. Omgekeerd kan een alcoholvergiftiging een positieve ademtest geven, ook wanneer er geen alcohol in het bloed zit.
Wat kan je zelf doen?
Wanneer je moeilijk zonder bepaalde middelen kunt en het gebruik ervan je dagelijkse activiteiten hindert, zoek dan hulp. Dat kan kosteloos en anoniem. Vele antwoorden op vragen die je misschien hebt, vind je terug op de website van de druglijn (www.druglijn.be).
Druggebruikers hebben in geval van een overdosis, ontwenningsverschijnselen of een ongeval doorgaans nood aan dringende hulpverlening. Bewusteloosheid bij mogelijk middelenmisbruik is altijd een noodgeval. Contacteer de hulpdiensten.
Personen die drugs intraveneus inspuiten, kunnen aandoeningen oplopen die via het bloed worden overgedragen, zoals hepatitis C en hiv.
Wat kan je arts doen?
Vergiftiging door alcohol
Een maagspoeling is enkel nuttig onmiddellijk na inname. In geval van een alcoholtest die meer dan 3 promille aangeeft, van afwezigheid van een verbale reactie op een aanspreking of van een toestand die doet vermoeden dat er andere middelen zijn ingenomen, wordt het slachtoffer nauw opgevolgd in een ziekenhuis. Daar houdt men toezicht op het bewustzijn, de suikerspiegel, tekenen van infectie, lichaamstemperatuur,…
Betreft het een bewusteloos kind of een kind met hart- of ademhalingsproblemen, dan is steeds een opname in een speciale zorgeenheid nodig.
Ontslag uit het ziekenhuis gebeurt pas wanneer het slachtoffer in staat is om voor zichzelf te zorgen of begeleid wordt door een andere, goed functionerende persoon.
De tekenen en de behandeling van een vergiftiging met isopropanol (carburatorvloeistof, antivries) zijn dezelfde als die van een alcoholvergiftiging.
Vergiftiging door heroïne
Bij ernstige ademhalingsproblemen gebeurt beademing met een masker of via intubatie. Er wordt naloxon, een tegengif voor heroïne en andere middelen van dezelfde klasse (opiaten), toegediend via een infuus of een onderhuidse of intramusculaire inspuiting. Daarna wordt het slachtoffer minstens 2 uur opgevolgd om een terugval of bijwerkingen tijdig te detecteren.
Vergiftiging door stimulerende middelen
Men probeert het effect van oppeppende of stimulerende middelen tegen te gaan door kalmeringsmiddelen toe te dienen (diazepam of lorazepam). In geval van bewusteloosheid, pijn op de borst of vermoeden van hartritmestoornissen gebeurt doorgaans een elektrocardiogram (ECG). Bij een (erg) hoge bloeddruk geeft men bloeddrukverlagende middelen (zoals labetalol). Bij hartproblemen wordt gepaste medicatie gegeven.
Vergiftiging door andere middelen
Methanol (in ruitenwisservloeistof) of ethyleenglycol (in antivriesmiddel) kunnen klachten geven als verwarring, braken, hyperventilatie, wijde pupillen, stuipen, lage bloedsuikerspiegel en nierproblemen. In dat geval dient men zo snel mogelijk alcohol (ethanol) toe, en wordt een onmiddellijke ziekenhuisopname geregeld. Een dodelijke dosis methanol bedraagt amper 30 ml of 2 eetlepels.