Wat is het?
Schistosomiasis wordt veroorzaakt door een infectie met een zuigworm, Schistosoma genaamd. Het is een parasiet die de mens als gastheer gebruikt. Je kan geïnfecteerd raken door in besmet zoet water te baden, te zwemmen of rond te waden. Zelfs kortstondig contact kan genoeg zijn om een infectie op te lopen. De larven van de worm zijn immers in staat om door de intacte menselijke huid te dringen.
Er bestaan verschillende soorten Schistosoma. De voornaamste zijn Schistosoma mansoni, Schistosoma japonicum, en Schistosoma haematobium.
Hoe vaak komt het voor?
De worm komt het meest voor in Afrika, maar wordt ook gevonden in Zuid-Amerika, het Midden-Oosten en het verre Oosten. Er zijn 240 miljoen gevallen in Afrika beneden de Sahara, met jaarlijks meer dan 200.000 doden.
Hoe kan je het herkennen?
Op de plaats waar de larve door de huid naar binnen komt, kan tijdelijk een jeukende huiduitslag ontstaan. Vanuit de huid migreren de larven naar de longen en de lever. Van daaruit nestelen ze zich in de aders van de ingewanden (Schistosoma mansoni en japonicum) en de urinewegen (Schistosoma haematobium). Afhankelijk van de specifieke soort zal er dus een ander ziektebeeld ontstaan.
Schistosoma haematobium veroorzaakt vooral symptomen van de urinewegen, zoals bloedplassen (hematurie), pijn bij het plassen (dysurie) en frequent plassen van kleine hoeveelheden (pollakisurie). Op lange termijn kan de blaaswand verkalken en zijn elasticiteit verliezen. Door afsluiting van de urineleiders kan de nierfunctie uitvallen. Ook blaaskanker komt meer voor bij deze patiënten.
Schistosoma mansoni en japonicum veroorzaken vooral klachten van het maagdarmstelsel. In de acute fase zal de patiënt symptomen ontwikkelen die lijken op een griep met koorts, spierpijn, kortademigheid, diarree, buikpijn en algemeen onwel zijn. Meestal verdwijnen die symptomen na enkele weken vanzelf. Na 3 tot 6 maanden wordt de infectie chronisch. De voornaamste symptomen zijn dan vermoeidheid, buikpijn, bloederige diarree en vergroting van de lever en milt, die aanleiding kunnen geven tot een opgezette buik.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts zal steeds aan een tropische aandoening denken als je koorts ontwikkelt binnen de eerste 3 à 6 maanden na thuiskomst van een tropische reis. Naast een grondige bevraging van de symptomen zal je arts bloed nemen om antistoffen op te sporen in het bloed die de diagnose kunnen bevestigen. Een bloed-, urine- en stoelgangstaal worden vaak microscopisch onderzocht om de diagnose te ondersteunen. Soms is een weefselbiopsie nodig, om bijv. chronische schistosomiasis vast te stellen.
Wat kan je zelf doen?
Er bestaat geen medicatie of vaccin ter preventie van schistosomiasis, dus het belangrijkste is om baden en zwemmen in zoet water op tropische reizen te vermijden.
Als je op reis toch in contact komt met zoet water, kun je mogelijk het risico op infectie inperken door je krachtig af te drogen met een handdoek, vooral langs de randen van de zwemkleding waar water minder snel droogt, onmiddellijk na een korte blootstelling.
Wat kan je arts doen?
Praziquantel, een wormdodend middel, wordt specifiek gebruikt voor schistosomiasis. Soms wordt er nog andere ondersteunende medicatie gebruikt, zoals corticosteroïden. Na behandeling zal je arts je bloed controleren en je vragen om opnieuw een stoelgang- of urinestaal af te geven, om na te gaan of de infectie volledig verdwenen is.
Meer weten?
https://www.thuisarts.nl/wormen/ik-heb-schistosomiasis-bilharzia