Wat is het?
Diarree is dunne waterige ontlasting die veel vaker komt dan je gewend bent.
Een groot aantal verschillende microben kunnen diarree veroorzaken bij de mens. Het gaat vooral om bacteriën, virussen en parasieten.
De meeste van deze infecties zijn onschuldig, van beperkte duur, en genezen spontaan zonder behandeling. Voor normaal gezonde mensen vormen ze geen probleem.
Een aantal infecties kunnen echter ernstig verlopen en aanleiding geven tot gevaarlijke ziektes die, vooral bij kinderen en verzwakte personen, gepaard kunnen gaan met uitdroging en levensbedreigend kunnen worden.
Infecties door bacteriën
Maagdarminfecties met bacteriën worden bijna steeds veroorzaakt door het eten of drinken van besmet voedsel. De symptomen beginnen enkele uren of dagen na de besmetting.
Bacteriën die diarree kunnen veroorzaken zijn:
- Salmonella;
- Een infectie met Salmonella geeft plotse diarree, buikpijn en koorts.
- Enkel ernstige gevallen worden behandeld met antibiotica.
- Ook buiktyfus wordt veroorzaakt door een Salmonella-bacterie, maar een andere dan deze die een gewone maagdarminfectie veroorzaakt. Dit komt enkel voor in tropische landen en is ook daar zeer zeldzaam. Er is een vaccin tegen buiktyfus beschikbaar.
- Campylobacter;
- de E. coli-groep;
- Hiervan zijn veel verschillende vormen. Twee vormen (EHEC en EIEC) kunnen bloederige diarree veroorzaken.
- Shigella;
- Deze bacterie kan bloederige diarree veroorzaken en wordt steeds behandeld met antibiotica.
- Een Shigella-infectie wordt meestal opgelopen in het buitenland.
- Yersinia;
- Van deze bacterie bestaan verschillende vormen. Een van de vormen (Y. pestis) heeft de historische pest of Zwarte Dood veroorzaakt. Een maagdarminfectie wordt echter door andere soorten veroorzaakt.
- Meestal wordt Yersinia overgedragen via besmet varkensvlees.
- De ziekte verdwijnt gewoonlijk vanzelf.
- Vibrio cholerae;
- Deze bacterie veroorzaakt de ziekte cholera, die gelukkig niet meer bestaat in België.
- Vooral in gebieden met slechte hygiëne wordt de ziekte overgedragen via besmet water of voedsel.
- Er bestaat een vaccin tegen cholera, maar dit wordt niet aangeraden voor reizigers.
- Clostridium difficile.
- Een infectie met Clostridium difficile treedt op tijdens of na het gebruik van antibiotica.
Infecties door virussen
Virussen worden meestal overgedragen van mens op mens via de ontlasting en het braaksel van iemand die besmet is. De meest voorkomende virussen die diarree veroorzaken zijn:
- Rotavirus;
- Dit komt voornamelijk voor bij kinderen vanaf 6 maanden.
- Vaccinatie tegen het Rotavirus is optioneel in het vaccinatieschema van Kind en Gezin.
- Eén tot 3 dagen na de besmetting krijgt het kind waterige diarree, met koorts en braken.
- De ziekte geneest meestal spontaan binnen de 5 dagen.
- Norovirus;
- Dit komt voor bij volwassenen en kinderen.
- Tegen het Norovirus bestaat geen vaccin.
- Het komt vaak voor in epidemieën, meestal in de late winter.
- Twaalf tot 36 uur na besmetting moet je overvloedig braken en heb je gelijktijdig diarree en lichte koorts.
- Een infectie met het Norovirus duurt meestal niet langer dan 2 dagen.
- Het virus wordt in de stoelgang nog wel een maand uitgescheiden.
Infecties door parasieten
Parasieten (protozoa of eencelligen) zijn micro-organismen die zich kunnen voortbewegen door middel van trilhaartjes of schijnvoetjes. Ze leven ten koste van een gastheer (‘parasiteren’), in dit geval de mens. Er kunnen zowel ziekmakende als ongevaarlijke parasieten in de darmen aanwezig zijn.
Infecties komen vooral voor in (sub)tropische gebieden, maar kunnen zich relatief gemakkelijk verspreiden naar koelere gebieden.
Diarree veroorzaakt door parasieten sleept vaak wekenlang aan. Zeker wanneer je terugkomt van een reis is het belangrijk om hieraan te denken.
Een infectie vindt plaats door het innemen van besmet water of voedsel. Eenmaal volgroeid produceren de parasieten in de darm cysten die met de stoelgang worden uitgescheiden. Voeding of drank die niet onder hygiënische omstandigheden wordt bereid, kan zo besmet worden via de handen van de oorspronkelijke gastheer. Zo ontstaat een cyclus mens-buitenwereld-mens, en worden steeds nieuwe personen geïnfecteerd.
De meest voorkomende parasieten zijn:
- Dientamoeba fragilis;
- Deze parasiet komt het meest voor en wordt ook aangetroffen bij personen die niet hebben gereisd.
- Entamoeba histolytica;
- Deze is wereldwijd het belangrijkst, omdat een infectie soms ernstig en zelfs fataal kan verlopen. Zo kan er amoebendysenterie optreden met bloederige diarree, of een abces (amoebenabces) in de lever.
- Giardia.
- Deze parasiet komt overal ter wereld voor.
- De symptomen kunnen zeer uiteenlopend zijn. Sommige mensen hebben geen klachten; anderen hebben ernstige maagdarmlast.
Hoe wordt de besmetting vastgesteld?
Doorgaans is het niet nodig om te bepalen welke microbe diarree heeft veroorzaakt.
Bij ernstige of aanhoudende diarree kan een staaltje stoelgang worden onderzocht in het labo, om na te gaan of er een bacterie aan de oorzaak ligt. Als de diarree lang aansleept of begonnen is na een reis, wordt het stoelgangstaal ook onderzocht op parasieten.
Tests om virussen te detecteren worden doorgaans enkel uitgevoerd als de diarree epidemische vormen aanneemt, bijv. als een groot aantal leerlingen in een school plots aan diarree lijdt.
Wat kan je zelf doen?
Preventie
- Hygiëne, vooral op reis, is zeer belangrijk. Eet alleen voldoende gekookt of gebakken voedsel.
- Gebruik in tropische landen enkel flessenwater, en let erop dat de fles niet geopend en bijgevuld is.
- Als je water zelf zuivert, houd er dan rekening mee dat gewone chlorering de cystes van parasieten niet uitroeit. Koken of filteren van het water doet dit wel.
- Was en ontsmet je handen na contact met personen met diarree.
- Tegen sommige infecties kun je je laten vaccineren. Bespreek dit met je arts.
Op de website van het Instituut voor Tropische Geneeskunde kun je onder de rubriek ‘reisgeneeskunde’ veel informatie vinden over vaccinaties en het voorkomen van reizigersdiarree.
Maatregelen bij diarree
- Drink voldoende als je diarree krijgt.
- Voor kwetsbare groepen zoals ouderen of kinderen, of bij tekenen van uitdroging, kan het nuttig zijn om ORS (Oral Rehydration Salts) aan het water toe te voegen. Dit is een zakje met een zoutoplossing, verkrijgbaar bij de apotheek, dat de opname van vocht bevordert. Hierdoor blijft de zout- en vochtbalans in het lichaam in evenwicht.
- Je moet niet per se vasten. Kleine, lichte maaltijden mogen gerust, en ze zullen de diarree niet verergeren.
- Bij zeer storende diarree kun je Imodium® (loperamide) innemen. Gebruik het niet langer dan 2 dagen, en niet als je
koorts hebt of als er bloed bij de stoelgang is.
Een werknemer met diarree mag, ongeacht de oorzaak, geen hoogrisicotaken uitvoeren. Hoogrisicoberoepen omvatten bijv. werken in watervoorziening, neonatale eenheden, taken waarbij voedingsmiddelen worden bewerkt, …
Wat kan je arts doen?
- De meeste gevallen van diarree door microben genezen spontaan en moeten niet behandeld worden.
- Bij hoge koorts en bloed in de stoelgang zal je arts antibiotica overwegen. Hiermee treedt meestal snel beterschap op.
- Infecties veroorzaakt door parasieten worden steeds behandeld met medicatie.
- Als er tekenen zijn van uitdroging of ernstige complicaties kan een ziekenhuisopname nodig zijn.