Wat is het?
In geval van hypocortisolisme heb je een tekort aan cortisol. Het wordt ook wel de ziekte van Addison of bronsziekte genoemd, naar de bronsachtige verkleuring van de huid.
Cortisol is een natuurlijke soort cortisone, die wordt aangemaakt in de bijnier. De werking van de bijnier wordt op zijn beurt gestuurd door hormonen die aangemaakt worden in de hypofyse (klein kliertje onderaan in de hersenen). Cortisol kennen we ook onder de naam 'stresshormoon', omdat het onder invloed van stresssituaties in grotere hoeveelheden wordt aangemaakt.
Cortisol is zeer belangrijk voor de stofwisseling. Het regelt onder meer de afbraak van koolhydraten, vetten en eiwitten. Daarnaast speelt het een rol in de regeling van onze natuurlijke weerstand (immuniteit). Grotere hoeveelheden cortisol onderdrukken de weerstand.
Een tekort aan cortisol kan een gevolg zijn van aandoeningen van de bijnier (aangeboren aandoeningen, infecties, tumoren, bloedingen), stoornissen van de hypofyse (infecties, tumoren, trauma, bloedingen…), en ten slotte langdurige (hoge) dosissen cortisone. In het laatste geval krijgt je lichaam onterecht het signaal dat er voldoende cortisol is, en stopt hierdoor de aanmaak ervan door de bijnier.
Hoe vaak komt het voor?
Hypocortisolisme is zeer zeldzaam. De schattingen variëren van 1 op 100.000 tot 120 op 1.000.000 mensen.
Hoe kan je het herkennen?
De symptomen ontwikkelen zich meestal langzaam. Dat zijn vermoeidheid, geen energie, verlies van eetlust en gewichtsverlies, misselijkheid, lage bloeddruk en donkere verkleuring van huid en slijmvliezen.
Zeldzamer zijn buikpijn, diarree of verstopping, flauwvallen, zin in zout en witte vlekken op de huid (vitiligo).
Bij ernstige tekorten kan zich een addisoncrisis voordoen. Hierbij ontstaan op korte tijd levensbedreigende zoutonevenwichten in het bloed, die gepaard gaan met bloeddrukval en falen van de bloedsomloop met shock tot gevolg. Dergelijke crisis treedt niet noodzakelijk op bij de chronische ziekte van Addison. Ze kan ook plots ontstaan, bijvoorbeeld naar aanleiding van een bloeding in de bijnier.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
De diagnose is bijna volledig gebaseerd op bloedonderzoek, dat het tekort aan cortisol aantoont. Hiernaast wordt ook vaak een tekort aan natrium gevonden. Tegelijk kunnen ook infecties en te lage suikerwaarden worden opgespoord.
Als de cortisolwaarden geen zekerheid geven, kan een ACTH-test gedaan worden. Hierbij wordt een medicijn (Synacthen) ingespoten om te kijken of het lichaam hierop voldoende cortisol aanmaakt.
Om bloedingen en tumoren te vinden zijn radiologische onderzoeken, zoals CT-scan, nodig.
Wat kan je zelf doen?
Door de algemene symptomen en de zeldzaamheid van de ziekte zul je er niet direct aan denken. Je kunt er zelf ook weinig aan doen. Daarom kun je bij aanslepende klachten beter even langsgaan bij je huisarts.
Bij verhoogd zoutverlies, in geval van diarree en hevig zweten (sport), kan extra zoutinname nuttig zijn.
Wat kan je arts doen?
De arts zal het tekort aan cortisol vooreerst corrigeren via een substitutietherapie met cortisone. Dit betekent dat wat je lichaam zelf niet aanmaakt, wordt gecompenseerd door een geneesmiddel. De dosis wordt aangepast aan je behoeften.
Bij zwangerschap en zware inspanningen bijvoorbeeld is een hogere dosis nodig.
Daarnaast zal de arts indien mogelijk de oorzaak (infectie of tumor) behandelen.
Een addisoncrisis vereist een dringende ziekenhuisopname. Naast toediening van cortisone worden ook de onevenwichten in de zoutbalans, bloeddruk en shock aangepakt.