Waarover gaat het?
De mondholte is bedekt met slijmvlies. Het mondslijmvlies vertoont gelijkenissen met de huid. Daarom kunnen huidziekten ook mondsymptomen veroorzaken. Maar omdat slijmvlies qua samenstelling verschilt van de huid (er is geen verhoorning bijvoorbeeld), kan de huidziekte er in de mond anders uitzien.
De meeste ziektebeelden worden beschreven op basis van hoe ze er uitzien (blaarvorming, etterend, kleur…). Sommige zijn onschuldig en gaan vanzelf over, andere kunnen een voorloper zijn van een ernstige ziekte.
We bespreken in deze richtlijn volgende aandoeningen:
- leukoplakie en erytroplakie;
- ichen planus;
- lichenoïde reacties;
- discoïde lupus erythematosus (DLE);
- pigmentatie van het mondslijmvlies.
Leukoplakie en erytroplakie
Wat is het?
Leukoplakie (leuko=wit) en erytroplakie (erytro=rood) zijn mooi afgelijnde plekken in de mond die niet kunnen worden afgeschraapt.
Leukoplakie is meestal het gevolg van langdurig overmatig gebruik van tabak en/of alcohol.
Deze letsels kunnen een voorbode zijn van mondkanker. Vooral erytroplakie ontaardt vaak.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Het beeld van de letsels kan de arts reeds op het spoor brengen van de diagnose.
Er wordt nagenoeg altijd een biopsie afgenomen om de diagnose te bevestigen en om kwaadaardige ontaarding uit te sluiten.
Wat kan je zelf doen?
De belangrijkste maatregelen zijn stoppen met roken en je alcoholgebruik beperken.
Wat kan je arts doen?
De arts kan opteren om de letsels van nabij op te volgen of beslissen om de letsels chirurgisch te laten verwijderen.
Ook na het wegnemen van leukoplakie is een goede opvolging nodig.
Lichen planus
Wat is het?
Lichen planus is een ontsteking van de huid, maar in 70% van de gevallen zijn er ook letsels in de mond. Het beeld kan variëren. Er bestaan dus vele vormen.
De exacte oorzaak is niet gekend. Bepaalde virusinfecties, medicijnen en ook stress kunnen een rol spelen. Men vermoedt dat het afweersysteem een belangrijke functie heeft in het ontstaan van de ziekte. Contact met tandvullingen, een vals gebit en schimmelinfecties kunnen de ziekte verergeren.
Lichen planus is niet besmettelijk.
Een klein percentage van de letsels kan kwaadaardig worden.
Hoe vaak komt het voor?
Lichen planus komt behoorlijk vaak voor. Letsels in de mond komen bij 2% van de bevolking voor, meestal vrouwen.
Hoe ouder men wordt, hoe vaker het voorkomt.
Hoe kan je het herkennen?
Er bestaan meerdere vormen: het kan gaan om een zone met witte strepen die door elkaar lopen, of met kleine vlekjes of blaasjes.
Eén specifieke vorm van lichen planus tast de haarzakjes aan, waardoor kaalheid kan ontstaan.
Opvallend is dat de letsels die in de mond voorkomen, doorgaans symmetrisch zijn. Ook op de tong en/of het tandvlees kunnen letsels voorkomen.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts kan de ziekte vermoeden door het uitzicht van de letsels in de mond en/of de huid.
De diagnose wordt bevestigd door een biopsie. De arts zal dan een stukje van de aangetaste zone wegnemen en opsturen naar het labo.
Wat kan je zelf doen?
Een goede mondhygiëne is heel belangrijk. Zorg dat tandsteen verwijderd wordt. Een tandprothese of vals gebit moet goed in de mond passen. Scherpe randen van tandvullingen worden best afgevijld.
Wat kan je arts doen?
Men kan wachten op spontaan herstel.
De behandeling bestaat meestal uit cortisonepreparaten, onder de vorm van spray, crème en/of mondspoeling. In ernstige gevallen worden de letsels met cortisone geïnjecteerd.
Er bestaat medicatie die inwerkt op het afweersysteem. Hiermee bereikt men goede resultaten. Ze worden echter nog niet algemeen toegepast.
Lichenoïde reacties
Wat is het?
Een lichenoïde reactie is een huidontsteking die lijkt op lichen planus.
Meestal ontstaat die als reactie op geneesmiddelen (bloeddrukmedicatie, ontstekingsremmers, antibiotica…) of op tandvullingen en/of bij auto-immuunziekten.
Wat kan je arts doen?
Je arts zal in de eerste plaats de uitlokkende factor wegnemen. De verdere behandeling is gelijkaardig aan die van lichen planus.
Discoïde lupus erythematosus
Wat is het?
Discoïde lupus erythematosus (DLE) is een auto-immune ontsteking van de huid en/of het mondslijmvlies.
Typisch aan DLE is dat blootstelling aan licht een opstoot kan uitlokken.
DLE is een lokale vorm van lupus waarbij de letsels beperkt blijven tot de huid en mond. De veralgemeende vorm, met aantasting van de gewrichten en andere organen noemt men systemische lupus erythematosus (SLE).
Het is niet omdat je de lokale vorm (DLE) hebt, dat je zeker de veralgemeende vorm van lupus zult krijgen. Men schat dat 5% van de mensen met DLE evolueert naar de veralgemeende vorm.
Hoe vaak komt het voor?
DLE komt voornamelijk voor bij vrouwen van jonge tot middelbare leeftijd. Exacte cijfers zijn niet gekend.
Hoe kan je het herkennen?
Meestal zie je vrij afgelijnde rode huidletsels. Ze genezen en beginnen dan te schilferen. Er kan een litteken overblijven.
In de mond zijn de letsels ook rood, maar niet zo netjes afgelijnd als op de huid. Ze kunnen omgeven zijn door een witte rand. Soms zijn er in de kern witte vlekjes te zien. Het letsel lijkt erg op een aft, maar is doorgaans pijnloos. De letsels in de mond komen voornamelijk voor op wang, gehemelte en onderlip.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts kan lupus vermoeden door het uitzicht van de letsels en hun voorkomen.
De diagnose wordt bevestigd door een biopsie.
Wat kan je zelf doen?
Bescherm je goed tegen de zon, want men neemt aan dat DLE het risico op huidkanker kan verhogen, voornamelijk ter hoogte van de lippen.
Wat kan je arts doen?
Aangezien DLE een auto-immuunziekte is, richt de behandeling zich op het onderdrukken van het afweersysteem.
Pigmentatie van het mondslijmvlies
Wat is het?
Pigmentatie van het mondslijmvlies betekent dat het mondslijmvlies van kleur verandert.
Sommige ontstekingsziekten (bv. lichen planus) kunnen hier de oorzaak van zijn. Maar ook verkleuring door (tabaks)rook, medicatie of contact met tandvullingen is mogelijk.
Zeldzame ziekten, zoals de ziekte van Addison, kunnen pigmentatie van het mondslijmvlies als symptoom hebben.
Wat kan je arts doen?
De behandeling hangt volledig af van de oorzaak van pigmentatie. Je arts zal dus eerst op zoek gaan naar de oorzaak vooraleer een behandeling te starten.