Wat is het?
Tijdens de zwangerschap doen er zich allerlei veranderingen voor over het hele lichaam, ook ter hoogte van de huid. Het is soms moeilijk te beoordelen welke veranderingen tot de normale, natuurlijke processen van de zwangerschap behoren en welke niet.
Bepaalde reeds bestaande aandoeningen kunnen ook verergeren of net verminderen tijdens de zwangerschap.
De meeste huidaandoeningen die buiten de zwangerschap optreden, kunnen dat ook tijdens de zwangerschap doen.
Bij de behandeling van huidaandoeningen is het belangrijk om bepaalde geneesmiddelen, die schadelijk kunnen zijn voor moeder en/of kind, niet te gebruiken.
Hoe kun je het herkennen?
Fysiologische huidveranderingen
Veel huidveranderingen tijdens de zwangerschap zijn fysiologisch van aard. Dat wil zeggen dat ze ontstaan door natuurlijke processen in het lichaam, zoals hormonale veranderingen. Ze worden als volkomen normaal beschouwd en zijn dus geen huidziekten.
- Bij de meeste vrouwen wordt de huid droger en minder vettig.
- Fysiologische jeuk (pruritus gravidarum) treft veel vrouwen in de zwangerschap, meestal tijdens het eerste of tweede trimester. Deze jeuk is vaak mild en kan overal voorkomen, maar meestal op de romp. De oorzaak van een jeukende huid is niet volledig opgeklaard, maar mogelijk heeft het te maken met het feit dat de huid droog is.
- Vaak hebben zwangere vrouwen meer last van zweten.
- Er kunnen streeplijnen, striemen of striae ontstaan. Dit zijn bruinachtige of eerder paarse strepen die ontstaan als gevolg van de snelle uitrekking van de huid. Meestal zijn de strepen zichtbaar in de gebieden van de buik, de billen en de borsten.
- Skin tags of steelwratjes kunnen verschijnen in de nek, de oksels en de liezen. Dit zijn huidkleurige of lichtbruine goedaardige gezwelletjes.
- Linea nigra is een donkere, verticale verkleuring op de middenlijn van de buik. Deze streep ontstaat als gevolg van een verhoogde pigmentproductie, door een stijging van het hormoon oestrogeen.
- De tepels en het genitale gebied kunnen donkerder verkleuren. Dit natuurlijke verschijnsel komt vooral voor bij mensen met een donkere huid.
- Ook in de bloedvaatjes van de huid kunnen veranderingen optreden:
- teleangiëctasieën: blijvend verwijde kleine bloedvaatjes vlak onder het oppervlak van de huid, zichtbaar als lichtrode tot donkerpaarse stipjes op de huid;
- hemangiomen: goedaardig kluwens van bloedvaatjes die eruitzien als rode blaasjes;
- oedeem: zwelling die kan optreden in de onderbenen door vochtophoping;
- nieuwe of verergerde spataders;
- aanhoudende rode handpalmen.
- Ongeveer drie maanden na de bevalling kan zich een opvallende maar voorbijgaande haaruitval voordoen.
- Er kunnen nagelletsels ontstaan, zoals vorming van lijnen op de nagels, gespleten en loskomende nagels.
Vaak voorkomende huidaandoeningen
Enkele huidaandoeningen komen specifiek vaker voor bij zwangerschap of verergeren erdoor:
- Atopisch eczeem: dit wordt gekenmerkt door rode, jeukende en soms schilferende vlekken. Meestal komt dit voor bij vrouwen die voor de zwangerschap al aan deze vorm van eczeem leden.
- Zwangerschapsmasker (chloasma): tijdens de zwangerschap wordt in de huid van het gezicht meer pigment aangemaakt en dit kan aanleiding geven tot zwangerschapsmasker of chloasma. Het gaat om geel-bruinachtige vlekken, meestal op het gezicht en rond de ogen.
- Acne: puistjes en mee-eters kunnen verergeren of voor het eerst optreden tijdens de zwangerschap.
- Periorale dermatitis: hierbij ontstaan kleine rode pukkeltjes rond de mond. Dit kan gepaard gaan met jeuk en schilfering.
- Irriterend eczeem in het genitale gebied kan optreden door een combinatie van warmte en vochtigheid of door toegenomen vaginaal verlies.
Meer zeldzame huidaandoeningen
- Erythema nodosum: dit is het plots verschijnen van blauwachtige, rode knobbeltjes op beide benen die gevoelig zijn bij aanraking. Hierbij kunnen ook andere milde lichamelijke klachten optreden, zoals vermoeidheid, spierpijnen en koorts. Het is dikwijls een symptoom van een onderliggende aandoening.
- Psoriasis: deze chronische huidaandoening kan spontaan beginnen tijdens de zwangerschap. Reeds bestaande psoriasis kan ook verergeren door de zwangerschap.
- Seborroïsch eczeem: deze vorm van eczeem komt minder vaak voor tijdens de zwangerschap. Het gaat om rode, schilferende plekken in het gebied van de wenkbrauwen, het gezicht, de plooien rond de neus en lippen, de hoofdhuid en in het oor.
- Herpes simplex: herpes is een virus dat na besmetting steeds aanwezig blijft in het lichaam. Een nieuwe opstoot kan zich voordoen tijdens de zwangerschap. Dit kan aanleiding geven tot koortsblaasjes, maar ook elders op de huid kunnen groepjes kleine blaasjes ontstaan.
- Lupus erythematosus: dit is een ontstekingsziekte van het bindweefsel die kan ontstaan tijdens of verergeren door de zwangerschap. Er bestaat een systemische vorm, waarbij algemene symptomen kunnen optreden als vermoeidheid en koorts, en waarbij verschillende orgaansystemen aangetast kunnen zijn. Er bestaat ook een vorm die beperkt blijft tot de huid. Dit geeft een typische vlindervormige, rode, schilferende uitslag in het gezicht en vaak ook op het bovenste deel van de romp. Zonlicht kan de aandoening verergeren.
Eczeem veroorzaakt door zwangerschap
Deze vorm van eczeem ontstaat typisch bij het begin van de zwangerschap, en verdwijnt meestal spontaan na de bevalling. Het voornaamste kenmerk is jeukende uitslag, ook ’s nachts. Er bestaan verschillende varianten:
- Atopische dermatitis ontstaat meestal al in het begin van de zwangerschap, en wordt gekenmerkt door onregelmatige vlekken en kleine bultjes. De jeuk kan de zwangere vrouw uit haar slaap houden.
- Complex zwangerschapsgeïnduceerd eczeem ontstaat meestal op het einde van de eerste zwangerschap of kort na de bevalling. Er verschijnen jeukende plekken en bultjes op de buik en de bovenzijde van de dijen, meestal op plaatsen waar striemen aanwezig waren. Het verbetert meestal spontaan na 4 tot 6 weken, en komt niet terug bij volgende zwangerschappen.
- Pemfigoïd tijdens de zwangerschap is een zeldzame auto-immuunziekte veroorzaakt door een verstoring van het afweersysteem. Het begint in de tweede helft van de zwangerschap met rode, jeukende vlekken, die bedekt zijn met kleine blaasjes, meestal rond de navel. De uitslag kan zich uitbreiden over de romp en de ledematen. Het verbetert spontaan na enkele maanden. Mogelijk is er een verband met vroeggeboorte en met een laag geboortegewicht. De baby kan eveneens een voorbijgaande uitslag met blaasjes vertonen. Ook loopt de moeder risico op een te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie) na de bevalling. Ernstige gevallen van auto-immuunziekten worden behandeld met cortisone, maar dit verhoogt het risico op hoge bloeddruk en op zwangerschapsdiabetes bij de moeder.
- Zwangerschapscholestase wordt veroorzaakt door een opstapeling van galzuren. Het komt voor na de 30ste week en wordt gekenmerkt door hevige jeuk op de buik, aan de handpalmen en aan de voetzolen. De levertesten in het bloed kunnen verstoord zijn, en het kan gepaard gaan met een risico op vroeggeboorte.
Huidtumoren
Zowel goedaardige als kwaadaardige gezwellen kunnen voorkomen tijdens de zwangerschap.
- Pyogeen granuloom ziet eruit als een rode, pijnlijke en snel groeiende knobbel, meestal op de vingers of de tenen. Dikwijls was er vooraf een klein wondje op de plaats van het granuloom. Het gezwelletje bloedt gemakkelijk.
- Donkere verkleuring van bestaande moedervlekken (naevi) zijn bijna altijd een goedaardig verschijnsel.
- Kwaadaardige tumoren zoals melanomen kunnen optreden. Bij elk verdacht letsel zal de arts een biopsie nemen: aan de rand van het letsel zal hij een klein stukje weefsel wegnemen voor onderzoek in het labo.
- Condylomen of genitale wratten worden veroorzaakt door het HPV-virus. Meestal nemen ze weer af na de bevalling.
Hoe stelt je arts huidaandoeningen vast?
De arts stelt de diagnose meestal op zicht.
Als hij een allergische oorzaak of een gestoorde leverfunctie vermoedt, zal er een bloedonderzoek gebeuren.
Als hij twijfelt of kwaadaardigheid vermoedt, is een biopsie noodzakelijk. Je arts zal je dan ook doorverwijzen naar de gynaecoloog of dermatoloog.
Wat kan je arts doen?
Tijdens een zwangerschap wordt altijd zeer voorzichtig omgesprongen met geneesmiddelen. Van sommige middelen zijn de effecten voor moeder en kind goed gekend, maar van andere weten we niet zeker of ze een invloed kunnen hebben op de ontwikkeling van de baby.
Daarom wordt de behandeling in de mate van het mogelijke beperkt tot lokale producten zoals crèmes en zalven.
- Als het gebruik van toxische producten nodig is, wordt zo mogelijk gewacht tot na de bevalling. Voorbeelden zijn antikankermiddelen, geneesmiddelen die de afweer onderdrukken en cortisone. Als er niet gewacht kan worden tot na de bevalling, en de vrouw deze middelen dus tijdens de zwangerschap moet nemen, dan wordt het effect van de behandeling van zeer nabij opgevolgd, meestal in het ziekenhuis.
- Bij ernstige vormen van eczeem, met erge jeuk, en die niet reageren op een lokale behandeling, worden anti-allergische medicijnen voorgeschreven (antihistaminica). Soms wordt ook een korte kuur met cortisone gestart.
- Bij zwangerschapscholestase wordt ursodeoxycholzuur, dat de afvoer van gal stimuleert, voorgeschreven.
- Genitale wratten (condylomen) worden meestal pas behandeld na de bevalling, behalve als ze in de vagina voorkomen. Dan is er immers een besmettingskans voor het kind tijdens de geboorte.
- Tegen terugkerende opstoten van herpes simplex wordt aciclovir gebruikt.
Bij elke ernstige aandoening tijdens de zwangerschap wordt de vrouw naar de gynaecoloog doorverwezen.