Wat is acute pancreatitis?
Acute pancreatitis is een plots opkomende ontsteking van de alvleesklier (pancreas). Een kenmerk van de aandoening is hevige pijn in de bovenbuik.
De pancreas ligt in de buikholte, juist onder de maag, en maakt spijsverteringsenzymen aan. Die spelen een belangrijke rol bij de vertering van eiwitten, koolhydraten en vooral vetten.
- De spijverteringsenzymen knippen de voedingsstoffen in kleinere stukken.
- Ter hoogte van de darm kunnen die opgenomen worden in het lichaam.
Het orgaan produceert ook bepaalde hormonen, waaronder insuline. Insuline zorgt ervoor dat glucose kan opgenomen worden in de lichaamscellen. Daar wordt het als energiebron gebruikt.
Oorzaken
De voornaamste oorzaken (70% van de gevallen) van een acute pancreasontsteking zijn:
- overdreven alcoholgebruik;
- galstenen in de afvoergang van de galblaas.
Zeldzamere oorzaken zijn:
- een te hoog vetgehalte in het bloed;
- een te hoog calciumgehalte in het bloed;
- een aangeboren afwijking (waarbij de pancreasgangen onvoldoende volgroeid zijn);
- een letsel;
- een auto-immuunreactie waarbij het eigen afweersysteem verantwoordelijk is voor de ontsteking;
- medicatie.
Een aanslepende pancreasontsteking is een chronische pancreatitis.
Hoe vaak komt acute pancreatitis voor?
Acute pancreatitis treft ongeveer 34 op 100.000 mensen. Steeds meer mensen in westerse landen lijden hieraan. Het aantal neemt toe met de leeftijd.
- In 80% van de gevallen verloopt de aandoening mild.
- Bij 20% ontstaan er (ernstige) complicaties.
- Ongeveer 10% sterft aan een acute pancreasontsteking.
Hoe kan je acute pancreatitis herkennen?
Symptomen
De voornaamste klacht is snel opkomende, hevige pijn in de bovenbuik, die in de vorm van een band uitstraalt naar de rug. De pijn gaat samen met misselijkheid en braken.
- Heb je galstenen? Dan kan je in de uren die voorafgaan aan de pancreatitis een galcrisis doormaken.
- De pijn bij een galcrisis gaat meestal na 6 tot 8 uur voorbij, terwijl die bij pancreatitis dagen kan aanslepen.
- Bij overdreven alcoholgebruik begint de ontsteking meestal 1 tot 3 nadat je zwaar gedronken hebt of plots stopt met alcohol te gebruiken.
Afsterven van pancreasweefsel
Een gevaarlijke complicatie is het afsterven van pancreasweefsel. Het dode weefsel raakt namelijk makkelijk besmet met bacteriën.
De volgende symptomen kunnen dan ontstaan:
- koorts;
- snelle hartslag;
- verwardheid:
- shock met een ernstige daling van de bloeddruk;
- darmen die niet meer werken (te merken aan een opgezette en gespannen buik);
- bloeduitstortingen ter hoogte van de flanken en rond de navel.
Hoe stelt je arts acute pancreatitis vast?
Als je arts een pancreatitis vermoedt, zal die onmiddellijk je bloed en urine laten onderzoeken en een echografie laten uitvoeren.
- Wordt de diagnose daarmee bevestigd? Dan verwijst je arts je via de spoedafdeling door naar een specialist.
- Is er een vermoeden van geïnfecteerd afgestorven pancreasweefsel? Dan is een punctie soms noodzakelijk.
Wat kan je zelf doen?
- Heb je hevige buikpijn die je niet meteen kan verklaren, en die niet vanzelf overgaat? Ga dan zo snel mogelijk naar de dokter.
- Wees steeds matig met alcohol.
- Heb je ooit een aanval van pancreatitis doorgemaakt als gevolg van alcoholgebruik? Dan drink je best helemaal geen alcohol meer.
Wat kan je arts doen?
Elke aanval van pancreatitis, zelfs een lichte, wordt in het ziekenhuis behandeld. Dat komt doordat er levensbedreigende complicaties kunnen ontstaan.
Ondersteunende behandeling in het ziekenhuis
- Een belangrijk onderdeel van de therapie is vochtopname (rehydratie): zelfs een milde pancreatitis veroorzaakt uitdroging (dehydratie).
- Je krijgt via een infuus vocht toegediend.
- Indien nodig, wordt via het infuus ook de balans van mineralen zoals calcium of magnesium gecorrigeerd.
- Om de hevige pijn te minderen, krijg je pijnstillers.
- Bij tekenen van infectie zijn antibiotica noodzakelijk.
- Ben je erg misselijk? Dan krijg je een geneesmiddel tegen misselijkheid.
- Ook je voeding wordt aangepast om je pancreas niet extra te belasten:
- Bij een milde acute pancreatitis krijg je zachte, vetarme voeding;
- Is dat niet mogelijk, bijvoorbeeld doordat je moet braken of een ernstigere vorm van acute pancreatitis doormaakt? Dan kan je sondevoeding krijgen.
- Daarbij wordt de voeding via een buisje langs je neus in je maag gebracht.
- Soms volstaat dat ook niet en moet er voeding rechtstreeks via een slangetje in je bloedbaan gegeven worden. Je krijgt dan parenterale voeding.
Geneesmiddelen die de pancreaswerking remmen, hebben geen bewezen effect op complicaties of het sterftecijfer. Ze worden enkel gebruikt bij mensen met ernstige pancreatitis die een ingreep moeten ondergaan om het geïnfecteerde weefsel te verwijderen.
Verwijdering van galstenen en de galblaas
Als galstenen de oorzaak van de pancreatitis zijn, wordt de galblaas via een kijkoperatie verwijderd. Dat kan gebeuren binnen dezelfde ziekenhuisopname of kan uitgesteld worden tot je hersteld bent.
Bevinden de galstenen zich nog in de afvoergang van de galblaas of zijn de galwegen ontstoken? Dan worden de galstenen dezelfde dag nog verwijderd. Dat gebeurt door middel van een ERCP (Endoscopische Retrograde Cholangio Pancreaticografie). Daarbij brengt de arts een cameraatje via je mond tot in je twaalfvingerige darm.
Meer weten?
VAD: Vlaams expertisecentrum alcohol en andere drugs
Patiëntenvereniging
Alvleeskliervereniging Nederland