Wat is acute leukemie?
Acute leukemie (of bloedkanker) is een groep van kwaadaardige bloedziekten van de witte bloedcellen. Zowel acute myeloïde leukemie (AML) als acute lymfatische leukemie (ALL) begint als een woekering van ongerijpte cellen in het beenmerg.
- In tegenstelling tot normale witte bloedcellen, rijpen deze leukemiecellen niet tijdig uit tot volwassen cellen.
- De witte bloedcellen worden kwaadaardig: ze werken niet goed en verdringen de andere bloedcellen in het beenmerg.
- Ze dringen ook binnen in andere delen van het lichaam.
Vaak is de precieze oorzaak niet bekend. Bij sommige vormen van leukemie spelen genetische aanleg of andere risicofactoren een rol, zoals:
- behandelingen met bepaalde soorten medicatie, zoals kankermedicijnen of chemotherapie voor een andere kanker;
- radioactieve straling en blootstelling aan chemische stoffen zoals oplosmiddelen (bijvoorbeeld benzeen).
Soms is een onderliggende bloedziekte de oorzaak.
Hoe vaak komt leukemie voor?
Voor alle soorten leukemie samen (acuut en chronisch) worden in België jaarlijks ongeveer 1900 tot 2000 nieuwe gevallen van leukemie geregistreerd.
De gemiddelde leeftijd van de patiënt verschilt naargelang het type van leukemie:
- acute lymfatische leukemie (ALL): voornamelijk bij kinderen en jongvolwassenen
- acute myeloïde leukemie (AML): voornamelijk bij volwassenen en zelden bij kinderen
- chronische lymfatische leukemie (CLL): vooral bij oudere personen
- chronische myeloïde leukemie (CML): vooral bij personen van middelbare leeftijd
In deze richtlijn bespreken we enkel de acute vormen van leukemie.
Hoe kan je acute leukemie herkennen?
Acute leukemie duikt bruusk op en geeft bijna altijd aanleiding tot klachten.
De klachten kunnen te wijten zijn aan een tekort aan:
- rode bloedcellen (bloedarmoede):
- bleekheid,
- vermoeidheid,
- kortademigheid,
- hartkloppingen,
- … ;
- normale witte bloedcellen: terugkerende infecties, zoals:
- keelontstekingen,
- bronchitis,
- tandvleesinfecties (gingivitis);
- bloedplaatjes:
- kleine bloedingen in de huid (puntbloedingen),
- bloedend tandvlees,
- neusbloedingen,
- … enzovoort.
De woekering van abnormale witte bloedcellen komt vooral tot uiting in:
- zwelling van de lever, de milt en de lymfeklieren;
- bot- of gewrichtspijn, zozeer zelfs dat je mank gaat lopen (door woekering van leukemiecellen in het betrokken beenmerg).
Daarnaast kunnen er algemene symptomen zijn zoals moeheid en gewichtsverlies.
Hoe stelt je arts acute leukemie vast?
Je arts vraagt naar je klachten en voert een lichamelijk onderzoek uit. Daarbij zoekt die naar abnormaal vergrote klieren, vergrotingen van lever of milt.
Vervolgens doet je arts een bloedafname. Op basis daarvan kan een vermoeden van leukemie ontstaan.
Een specialist in de bloedziekten (hematoloog) onderzoekt die diagnose verder.
Wat kan je zelf doen?
Als je de hierboven vermelde klachten herkent, wacht dan niet om naar je huisarts te gaan.
Kreeg je de diagnose leukemie? Laat je dan goed omringen.
- Bij een ernstige aandoening is het zowel voor jezelf als je naasten erg belangrijk om steun te vinden bij mensen om je heen.
- Contact met lotgenoten kan ook waardevol zijn. Je kan er tips en inspiratie vinden om met de moeilijke diagnose om te gaan.
- Je kan er ook over praten met je zorgverlener.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
Behandeling
De behandeling van deze aandoening is vaak specialistisch en in constante evolutie. Bij een vermoeden van acute leukemie, verwijst je arts je meteen door naar een hematoloog (specialist van bloedziekten) voor verder onderzoek.
- Die zal in de eerste plaats een beenmergonderzoek doen.
- Op basis daarvan wordt bepaald om welke vorm van leukemie het juist gaat en wat daarvoor de beste behandeling is.
Je huisartspraktijk volgt je in nauw overleg met de specialist mee op.
Meestal krijg je een behandeling met chemotherapie.
- De behandeling gebeurt op maat, rekening houdend met:
- leeftijd,
- type leukemie,
- andere ziekten.
- De chemotherapie heeft als doel om:
- de afwijkende witte bloedcellen te vernietigen;
- het beenmergherstel te bevorderen;
- herval te voorkomen.
Stamceltransplantatie is een techniek waarbij je eigen stamcellen in het beenmerg worden vernietigd en vervangen door de stamcellen van een donor. Deze behandeling vergroot de kans op overleving.
Er zijn gespecialiseerde centra waar je kankeronderdrukkende therapieën kan volgen.
- Minder intensieve behandeling kan aangewezen zijn wanneer je
- andere ziekten hebt
of - er factoren zijn (zoals gevorderde leeftijd) die intensieve chemotherapie onmogelijk maken.
- andere ziekten hebt
- Bij een groot deel van de mensen met acute leukemie lukt het om de kanker te onderdrukken.
- Bij acute myeloïde leukemie lukt dat bij 50-80% van de patiënten.
- Bij acute lymfatische leukemie zelfs bij 80-90% van de patiënten
- De kans op genezing bij oudere personen is minder groot
Bijkomende ondersteuning kan ook nodig zijn.
- Je arts zal daarvoor samenwerken met andere zorgverleners en gespecialiseerde diensten wanneer dat nodig is.
- Ook psychologische ondersteuning kan aangewezen zijn.
Opvolging
De kans op terugval is het hoogst in de eerste jaren. In sommige gevallen kan de ziekte ook later terugkeren.
Om de evolutie goed in de gaten te houden, krijg je regelmatig een bloedcontrole. Tijdens de eerste jaren na de behandeling verricht de specialist ook op geregelde tijdstippen een beenmergonderzoek. In geval van terugval wordt een nieuwe chemotherapie uitgevoerd. Regelmatige opvolging is nodig.
Meer weten?
- Alles over kanker (Kom op tegen kanker): leukemie
- Alles over kanker (Kom op tegen kanker): lotgenotengroepen
- Stichting tegen kanker
- Kanker.nl: acute leukemie
- Nederlandse vereniging voor hematologie: voor patiënten