Baarmoederhalskanker opsporen (baarmoederhalskankerscreening)

Laatst aangepast op 08/02/2024

Wat is baarmoederhalskanker?

Baarmoederhalskanker ontstaat:

wanneer cellen in de baarmoederhals zich ongecontroleerd vermenigvuldigen en een kwaadaardig gezwel vormen;
meestal op de overgang tussen de baarmoederhals en de vaginawand.

Lees verder onder de afbeelding

Oorzaak

De oorzaak van baarmoederhalskanker is meestal een besmetting met het humaan papillomavirus (HPV):

Er bestaan een 100-tal varianten van het humaan papillomavirus. Daarvan kunnen slechts enkele kanker veroorzaken.

Je kan besmet raken met het HPV-virus door seksueel contact.

De meeste HPV-infecties genezen vanzelf.
- Als dat niet gebeurt, spreken we van een chronische infectie.
- Zo’n infectie kan vele jaren later baarmoederhalskanker veroorzaken.
- Daarom is het belangrijk om je vroegtijdig te laten screenen op baarmoederhalskanker (zie verder).

Heb je geen baarmoeder meer, of ben je nooit seksueel actief geweest? Dan loop je geen risico op baarmoederhalskanker.

Ontwikkeling

Baarmoederhalskanker ontwikkelt zich heel langzaam en doorloopt een aantal voorstadia:

Er ontstaan afwijkende cellen.
- Die kunnen de voorlopers van kankercellen zijn.

In 1 op de 3 gevallen worden de cellen kwaadaardig.
- Dan ontwikkelt er zich een echte kanker.
- Dat kan jaren duren.

Hoe verloopt de opsporing van baarmoederhalskanker?

Afwijkende cellen en HPV-virussen kunnen opgespoord worden door middel van een uitstrijkje. Dat kan je laten afnemen bij je huisarts.

Afname van een uitstrijkje

Eerst legt je huisarts uit:
- wat die precies gaat doen;
- welke stappen er kunnen volgen wanneer de uitslag van het uitstrijkje bekend is.
Voor het uitstrijkje zelf plaatst je arts eerst een speculum (‘eendenbek’). Met een lamp kan je arts je baarmoederhals zien.
Als je arts op het zicht al verdachte letsels vaststelt, dan neemt die geen uitstrijkje, maar verwijst je meteen door naar een gynaecoloog voor een biopsie.
- Daarbij neemt de gynaecoloog een klein stukje weefsel weg voor microscopisch onderzoek in het labo.

Met een klein plastic borsteltje schraapt je arts wat slijm met cellen van je baarmoederhals.
Vervolgens verstuurt de arts het materiaal met het borsteltje in een speciale vloeistof naar het labo.

Als je arts op het zicht al verdachte letsels vaststelt, dan neemt die geen uitstrijkje, maar verwijst je meteen door naar een gynaecoloog voor een biopsie.
- Daarbij neemt de gynaecoloog een klein stukje weefsel weg voor microscopisch onderzoek in het labo.

Onderzoek van een uitstrijkje

In het labo wordt het uitstrijkje onderzocht op celveranderingen. Het doel van dat onderzoek is om baarmoederhalskanker en voorstadia ervan:

zo vroeg mogelijk op te sporen;
tijdig te behandelen.

Als er bepaalde celveranderingen worden gezien, wordt ook een test gedaan om het HPV-virus op te sporen en het type (of de types) te bepalen.

Praktische informatie over het uitstrijkje

Een uitstrijkje wordt aangeboden:
- om de 3 jaar;
- aan alle vrouwen tussen 25 en 64 jaar oud.
Het allereerste uitstrijkje wordt na 1 jaar al herhaald.
- Een ander opvolgschema is mogelijk afhankelijk van bijvoorbeeld het vorige resultaat.
- Dat gebeurt in overleg met je arts.
De test gebeurt op vrijwillige basis en is dus niet verplicht.

Hoe vaak komt baarmoederhalskanker voor?

In België maakt baarmoederhalskanker 1% uit van alle nieuwe kankers die bij volwassen vrouwen worden vastgesteld.
In 2018 werden 634 nieuwe gevallen van baarmoederhalskanker geregistreerd.

Hoe kan je het herkennen?

Dikwijls hebben vrouwen jarenlang geen klachten. Daarom is het belangrijk om je preventief te laten onderzoeken (zie boven).

Het meest voorkomende symptoom is vaginaal bloedverlies:

tussen de menstruaties door;
in de menopauze;
na seksueel contact.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Je kan een uitstrijkje laten afnemen bij je huisarts (zie boven) of gynaecoloog. Je arts schraapt cellen van je baarmoederhals en stuurt die naar het labo.

Wat kan je zelf doen?

Vaccinatie

Er bestaat een vaccin tegen de gevaarlijkste types van HPV. Het HPV-vaccin:

is gratis;
biedt minstens 14 jaar bescherming;
wordt aangeboden door het CLB.

Meisjes:

worden bij voorkeur voor hun eerste geslachtsgemeenschap gevaccineerd, op de leeftijd van 12 jaar, omdat besmetting met het HPV-virus zeer vroeg kan plaatsvinden;
krijgen gratis 2 dosissen van het vaccin toegediend.

Jongens worden sinds 2019 ook gevaccineerd, omdat HPV ook andere kankers kan veroorzaken, zoals penis-, mond- en keelkanker.

Uitstrijkje (preventieve screening)

Laat elke 3 jaar een uitstrijkje afnemen (zie boven).
Ook na vaccinatie blijft een uitstrijkje absoluut noodzakelijk. Besmetting kan je immers niet helemaal voorkomen.

Condoom gebruiken

Een condoom biedt geen volledige bescherming tegen HPV, maar verlaagt de kans op besmetting met 70%.

Het is dus zeker zinvol, ook om je tegen andere seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) te beschermen.

Wat kan je arts doen?

Als er atypische of verdachte cellen worden vastgesteld in het uitstrijkje, dan verwijst je huisarts je meestal door naar een gynaecoloog. Die kan:
- een kijkonderzoek van je baarmoederhals uitvoeren;
- een biopsie van het letsel nemen.
Als er lichte afwijkingen worden vastgesteld, dan volstaat het soms om het uitstrijkje te herhalen na 6 of 12 maanden.
- De kans bestaat dat die atypische cellen vanzelf verdwijnen.
In geval van kwaadaardige cellen verricht de gynaecoloog een conisatie van de baarmoederhals:
- Tijdens die ingreep snijdt de gynaecoloog met een laser of elektrische lus een kegelvormige zone uit de baarmoederhals weg.

Meer weten?

Bronnen

¹ https://www.kanker.be/alles-over-kanker/alle-types-kanker/baarmoederhalskanker

Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming.

Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.