Wat is het?
Tetanus, ook wel klem genoemd, is een ernstige, levensbedreigende infectie, veroorzaakt door de bacterie Clostridium tetani. Deze bacterie scheidt gifstoffen uit die de werking van bepaalde zenuwen kunnen blokkeren.
Tetanus komt voor bij personen die geen recent tetanusvaccin hebben gekregen.
De tetanusbacterie leeft in de normale darmflora van paarden en andere planteneters. Via hun uitwerpselen komt ze in de omgeving (aarde, afval...) terecht.
Besmetting gebeurt via huidwonden. De bacterie ontwikkelt zich gemakkelijker in een zuurstofarme omgeving.
Vooral diepe, vervuilde wonden verhogen het risico. Voorbeelden zijn:
- steekwonden;
- bijtwonden door een dier of mens;
- wonden na het trappen in een roestige nagel;
- wonden vervuild door straatvuil;
- brandwonden;
- diepe splinters of doornen.
Elke wonde die na 6 uur niet grondig gereinigd en ontsmet is, heeft eveneens een verhoogd risico op besmetting met de tetanusbacterie.
Ook na een miskraam en bevalling door bloedvergiftiging kan tetanus voorkomen, zowel bij de moeder als het kind.
Hoe vaak komt het voor?
Dankzij het Belgische vaccinatiebeleid is tetanus in ons land zo goed als verdwenen.
Sporadisch komen er nog gevallen voor.
Het verwaarlozen van vaccinaties kan het aantal gevallen opnieuw doen stijgen.
Hoe kun je het herkennen?
- Eerst raakt de wonde geïnfecteerd met de tetanusbacterie.
- De bacterie scheidt een gif af dat de werking blokkeert van de zenuwen die instaan voor de spiercontrole.
- Na enkele dagen tot weken verspreidt de bacterie zich in het lichaam, met een algemene infectie tot gevolg.
De eerste tekenen van tetanus zijn vaak:
- stijve kaakspieren
- hoofdpijn
- Volledige verkramping van de kaakspieren;
- koorts.
Daarna ontstaan algemene onwillekeurige spiersamentrekkingen (spasmen). Deze beginnen doorgaans in de buurt van de wonde.
Aantasting van de ademhalingsspieren kan de ademhaling bemoeilijken en tot de dood leiden.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Aan de hand van je verhaal en de typische symptomen zal je arts aan tetanus denken. Het nut van bijkomend onderzoek is beperkt.
Wat kun je zelf doen?
Preventie is het allerbelangrijkste. Dat kan op twee manieren, nl. door een goede wondverzorging en vaccinatie.
Wondverzorging
- Reinig elke vuile wonde eerst grondig met lauw kraantjeswater en zeep.
- Gebruik daarna een ontsmettingsmiddel (zuurstofwater en/of iso-Betadine®). Het effect van een ontsmettingsmiddel is helaas beperkt, omdat de tetanusbacterie hier zeer resistent tegen is.
- Dek een wonde steeds af met een steriel verband.
- Een wonde verzorg je best zo snel mogelijk na het optreden ervan.
Vaccinatie
Contacteer je huisarts als je een risicowonde hebt opgelopen. Hij zal met jou bekijken of een nieuwe tetanusvaccinatie nodig is (zie verder).
Zorg dat je preventief goed in orde bent met je vaccinaties. Dit is extra belangrijk als je vaak in contact komt met aarde, straatvuil of mest en als je een verre reis maakt.
Wat kan je arts doen?
Tetanusvaccin
Inenting tegen tetanus behoort in ons land tot het basisvaccinatieschema van elk kind. Deze vaccinaties worden genoteerd in het gezondheidsboekje van Kind en Gezin en in het medisch dossier.
Omdat de werkingsduur van het tetanusvaccin beperkt is, wordt voor volwassenen standaard een herhalingsvaccinatie om de 10 jaar aanbevolen. In Vlaanderen wordt dit vaccin volledig terugbetaald.
Bij een risicowonde kan een boostervaccinatie toegediend worden als de laatste vaccinatie langer dan 5 jaar geleden is.
Als je niet (volledig) gevaccineerd werd als kind, dan kan het vaccinatieschema worden afgewerkt of opnieuw worden opgestart met de 3 basisinentingen.
In dit geval krijg je bij een risicowonde ook tetanusantistoffen toegediend die de gifstoffen van de tetanusbacterie neutraliseren. Deze werken onmiddellijk, terwijl het vaccin enige tijd nodig heeft om antistoffen op te wekken.
Behandeling
De behandeling van tetanus vereist een ziekenhuisopname en is vooral ondersteunend: de luchtwegen worden vrijgehouden en medicatie tegen de spierspasmen wordt toegediend.
Met een antibioticabehandeling proberen artsen de infectie te bestrijden.
Er worden ook antistoffen tegen tetanus ingespoten.
Ondanks intensieve zorgen is het risico op overlijden groot.
Meer weten?
https://www.laatjevaccineren.be/tetanus-klem