Wat is het?
We beschikken over 2 soorten bloedvaten, de slagaders en de aders. Slagaders voeren bloed, verzadigd met zuurstof, naar alle weefsels van het lichaam, waar ze hun zuurstof afgeven. Aders voeren het zuurstofarme bloed terug naar de longen, waar het opnieuw van zuurstof wordt voorzien.
In de aders van de benen moet het bloed van beneden naar boven stromen, tegen de zwaartekracht in. Om te vermijden dat het bloed op een bepaald moment blijft staan en zelfs terugstroomt, zijn de aders om de paar cm voorzien van kleppen. Die sluiten na de passage van het bloed de terugvloei af.
Als deze kleppen niet meer volledig sluiten, zal de bloedstroom vertragen en soms zelfs teruglopen. De druk in de ader neemt dan toe, waardoor deze uitzet. Aders die permanent uitgezet zijn en tijdens het rechtstaan een diameter hebben van meer dan 3 mm, noemen we spataders.
Hoe kan je het herkennen?
De voornaamste klachten zijn tintelingen, jeuk, pijn, vermoeidheid en een zwaar gevoel in de benen, vooral na lang rechtop staan. Na enige tijd kun je de kronkelende, uitgezette aders op de huid zien liggen.
Door het vertragen van de bloedstroom kan er vocht opstapelen in de benen (oedeem). Je kan er dan putjes in drukken, die erin blijven staan. Door de slechte bloedsomloop kan een zweer (ulcus) ontstaan, wat een ‘open been’ genoemd wordt. Als de ader ontsteekt, spreken we van flebitis.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
De aanwezigheid van spataders en de ernst ervan worden best geëvalueerd met een doppleronderzoek. Dat is een volledig pijnloos onderzoek met behulp van echografie en geluidsgolven. De arts zal wat gel op je been smeren en met de echokop over je been gaan om de bloedvaten te bekijken. Zo kan hij zowel de aders zelf als de werking van de kleppen en de snelheid van de bloedstroom beoordelen. Op basis hiervan kan de arts beslissen welke behandeling aangewezen is.
Wat kan je zelf doen?
Vermijd langdurig rechtstaan, en als dat niet mogelijk is (bijv. door de aard van je werk), probeer dan regelmatig korte eindjes te stappen. De samentrekking van de spieren bevordert de bloeddoorstroming. Als je vocht in de benen hebt, leg ze dan regelmatig wat omhoog, bijv. als je tv kijkt of in bed.
Over het nut van spataderkousen en elastische windels bestaat momenteel nog discussie. Wellicht zijn ze nuttig bij de behandeling van een open been, omdat ze de vochtophoping beperken. Leg windels steeds ’s morgens aan voor je opstaat uit bed (dan is je been het dunst), en steeds vanaf de voet naar boven. In het volgend filmpje leggen we uit hoe je een drukverband aanlegt.
Lees verder onder het filmpje.
Wat kan je arts doen?
Er bestaan verschillende behandelingen voor spataders. Als ze beperkt zijn en geen klachten veroorzaken, is er geen behandeling nodig. De bestaande behandelingen zijn erop gericht om de spatader buiten werking te stellen, door hem af te binden, te verwijderen of af te sluiten voor de bloeddoorstroming. Omdat we over een oppervlakkig en een diep systeem van aders beschikken die met elkaar verbonden zijn, hindert het verwijderen van aders uit één systeem de bloedsomloop niet.
Bij de klassieke chirurgische aanpak of stripping van spataders worden de aangetaste aders afgebonden en verwijderd.
Thermische ablatie is een alternatief voor chirurgie. Met deze techniek wordt de wand van de spatader vernietigd door radiofrequente golven of laserstralen. Hierdoor wordt de ader afgesloten, maar niet verwijderd.
Bij sclerotherapie wordt een irriterende stof in de spatader gespoten. Deze stof veroorzaakt een ontstekingsreactie in de wand, waardoor de ader wordt afgesloten.
Het voordeel van de niet-chirurgische technieken is dat er geen algemene verdoving nodig is, en de resultaten vergelijkbaar zijn. Ook is de kans op bijwerkingen zoals pijn, bloeduitstortingen en kneuzingen kleiner.
Er bestaan geen medicamenteuze behandelingen met een bewezen gunstig effect op spataders.
Meer weten?
- https://www.cm.be/ziekte-en-behandeling/klachten-en-ziekten/spataders
- https://www.uza.be/behandeling/spataders-varices
- https://www.thuisarts.nl/spataderen