Spasticiteit

Laatst aangepast op 31/07/2024

Wat is het?

Bij aandoeningen van het centrale zenuwstelsel (je hersenen en ruggenmerg) kan soms spasticiteit optreden:

We spreken van spasticiteit bij een verhoogde spanning en stijfheid in een spier.

Het gebeurt onvrijwillig en ongecontroleerd: je hebt het niet zelf in de hand.

Typisch zijn ook de spierspasmen (spierkrampen): een spier trekt plots en ongecontroleerd samen. Dat kan zeer pijnlijk zijn.
- Bij aanhoudende spasticiteit neemt de kans toe dat de spier zelf ook verkort.
- Daardoor kan de beweeglijkheid blijvend verminderen. Je kan ook gewrichtslast hebben.

De meest voorkomende neurologische oorzaken van spasticiteit zijn:

een beroerte;
multiple sclerose (MS);
hersentumoren;
traumatische letsels van de hersenen en het ruggenmerg.

Ook bij amyotrofe laterale sclerose (ALS) kan spasticiteit voorkomen.

Hoe ontstaat spasticiteit?

De constante verhoogde spanning in een spastische spier is het gevolg van een verstoorde reflex:

We hebben verschillende soorten reflexen, zoals de stretchreflex of de kniepeesreflex.
Je hersenen en ruggenmerg regelen die reflexen via sensoren in je spieren en pezen.
- Zo kunnen je hersenen een reflex als het ware aan- en uitzetten.
- Loopt er iets fout in je hersenen, dan kan het gebeuren dat een reflex constant 'aan' staat. Zo ontstaat spasticiteit.

Aandoeningen van het centrale zenuwstelsel

Spasticiteit is zelden het enige symptoom van een aandoening van het centrale zenuwstelsel. Andere mogelijke tekenen zijn:

algemene spierzwakte;
te vinnige peesreflexen (bijv. de kniepeesreflex);
ongewild urineverlies.

Hoe kan je het herkennen?

Je kan de spierspanning (spiertonus) testen door iemands lidmaat passief te bewegen:

Je neemt bijvoorbeeld de arm van een persoon vast en vraagt hem om niet actief mee te bewegen.
Dan beweeg je de arm over een scharnierpunt, bijvoorbeeld de elleboog of de pols.
Op die manier voel je de spanning van een spier in rust (rusttonus).
Zo kan je oordelen of de spier spasticiteit vertoont: de weerstand tegen de beweging (passieve spierrekking) neemt dan toe.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Lichamelijk onderzoek

De arts kan spasticiteit vaststellen op basis van een lichamelijk onderzoek:

Hij beweegt verschillende spiergroepen passief. Zo test hij ze zorgvuldig op:
- hun spanning in rust (rusttonus);
- spasticiteit.

Hij let ook op het zogenaamde knipmesfenomeen:
- Aan het begin van het bewegingstraject ontstaat er dan weerstand tegen de beweging.
- Daarna verdwijnt die weer plots.

Onderzoek naar de oorzaak van spasticiteit

Er is geen aanvullend onderzoek nodig om spasticiteit op te sporen. De arts gaat wel steeds na waarom je spasticiteit vertoont. Als de onderliggende oorzaak nog niet duidelijk is, kan hij bijvoorbeeld een hersenscan of een bloedonderzoek aanvragen.

Wat kan je zelf doen?

Stretch regelmatig, binnen je eigen grenzen.

Ben je niet goed mobiel en zit of lig je vaak in dezelfde houding? Dan moet je je huid goed laten verzorgen, om doorligwonden (decubitus) te vermijden.

Wat kan je arts of zorgverlener doen?

Medicatie

Tast de spasticiteit in grote mate je dagelijks functioneren aan? Dan kan je arts je medicatie voorschrijven (baclofen, tizanidine en dantroleen). Ook diazepam wordt soms gebruikt.

Deze geneesmiddelen hebben vaak bijwerkingen:

slaperigheid;
te lage bloeddruk (zeker in combinatie met medicatie tegen te hoge bloeddruk);
sufheid:
een droge mond;
verwardheid.

Het is belangrijk dat je niet plots met de medicatie stopt. Dan kan je ontwenningsverschijnselen krijgen.

Andere behandelingen

Medische cannabis wordt steeds vaker erkend in de behandeling van spasticiteit.

Botoxinjecties kunnen de symptomen van spasticiteit doen afnemen. Deze behandeling heeft twee nadelen:

Het effect is tijdelijk.
De injecties moeten regelmatig herhaald worden.

In ernstige gevallen kan het geneesmiddel baclofen via een automatische pomp rechtstreeks in het ruggenmerg worden toegediend.

Bij een chirurgische ingreep snijdt een arts enkele zenuwbanen heel precies door.

Deze operatie verzwakt de reflexboog die aan de basis ligt van spasticiteit.

Kinesitherapie

Bij de (langdurige) behandeling van spasticiteit zijn verschillende zorgverleners betrokken. Een kinesitherapeut is daarbij van onschatbare waarde. Hij kan je op verschillende manieren helpen:

regelmatige rekoefeningen uitvoeren;
je gewrichten bewegen;
je bepaalde houdingen aanleren.

Meer weten?

https://www.uzleuven.be/spasticiteit

Bronnen

Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming.

Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.