Huidkanker: melanoom

Laatst aangepast op 22/08/2024

Wat is huidkanker?

De menselijke huid bestaat uit 3 lagen:

De bovenste laag is de opperhuid of het epiderm.
De middelste laag is de lederhuid.
De onderste laag is het onderhuids bindweefsel.

De meeste vormen van huidkanker ontstaan in de opperhuid.

Risicofactoren

Factoren die de kans op huidkanker kunnen verhogen, zijn bijvoorbeeld:

een licht en gevoelig huidtype;
te veel blootstelling aan de zon of aan kunstmatige uv-stralen (bijv. zonnebank);
vroeger opgelopen zonnebrand (vooral in de kindertijd);
‘afwijkende’ moedervlekken;
al huidkanker hebben gehad;
huidkanker in je familie (erfelijke aanleg);
geneesmiddelen die je immuunsysteem onderdrukken.

Soorten huidkanker

Er zijn verschillende soorten huidkanker:

Het basocellulair carcinoom en het plaveiselcelcarcinoom (spinocellulair carcinoom) zijn de meest voorkomende huidkankers:
- Ze ontstaan respectievelijk uit 2 soorten huidcellen van de opperhuid, nl. de basale cellen en de plaveiselcellen.
- Ongeveer 9 op 10 huidkankers zijn een basocellulair carcinoom of een plaveiselcelcarcinoom.

Het melanoom is de meest ernstige huidkanker:
- Het ontstaat uit de pigmentcellen of melanocyten, in de diepste laag van de opperhuid.
- Bijna 1 op de 10 huidkankers is een melanoom.

Er bestaan ook nog andere, meer zeldzame vormen van huidkanker.

In deze richtlijn gaan we dieper in op melanomen.

Wat is een melanoom?

Een melanoom is een bepaalde soort kwaadaardige huidkanker.

Hoe ontstaat een melanoom?

Een melanoom ontstaat:

meestal op een voordien gave huid;
in 1 op 3 gevallen uit een bestaande moedervlek (naevus).

De belangrijkste oorzaak is blootstelling aan ultraviolette stralen (uv-straling), zoals bij zonnebaden of een zonnebank. Die blootstelling kan ervoor zorgen dat een goedaardige huidvlek ontaardt in een melanoom.

Waar komen melanomen voor?

Melanomen kunnen voorkomen:

meestal op delen van de huid die aan uv-straling worden blootgesteld;
in zeldzame gevallen bijvoorbeeld ook op de behaarde hoofdhuid of onder de nagels.

Hoe vaak komt een melanoom voor?

Een melanoom is de vijfde meest voorkomende soort kanker in België¹. In 2018 kregen 3.489 mensen te horen dat ze een melanoom hadden.

Het aantal melanomen is de laatste jaren toegenomen. De voornaamste oorzaak is veelvuldige en langdurige blootstelling aan uv-straling.

Hoe kan je een melanoom herkennen?

Een melanoom ziet er meestal uit als een afwijkende moedervlek die:

uitsteekt boven je huid;
makkelijk bloedt wanneer je eraan krabt;
donkerbruin tot zwart is, maar ook rood, blauw, grijs of zelfs huidkleurig kan zijn;
- De verkleuring beperkt zich vaak niet tot de vlek, maar loopt verder door in de huid.
rondom nog verschillende kleinere letseltjes (satellietletsels) vertoont.

Houd een bestaande of nieuwe bruine moedervlek (naevus) goed in het oog wanneer:

de vlek groter wordt;
ze van kleur verandert;
ze gaat bloeden;
er vocht uit komt;
er rondom bruine vlekjes (satellietletsels) verschijnen.

Hoe stelt je arts een melanoom vast?

Heb je een verdacht letsel?

Dan bekijkt je arts het letsel eerst grondig. Soms doet hij dat met een dermatoscoop. Dat is een soort van vergrootglas. Hij let onder meer op:
- de kleur;
- de vorm;
- het uitzicht van het oppervlak;
- de plaats waar de vlek voorkomt;
- de grootte of diameter.

Je arts kan de diagnose van een melanoom niet stellen op basis van het uitzicht alleen:
- Hij probeert daarom ook je risico op huidkanker in te schatten. Daarvoor houdt hij rekening met volgende aspecten:
  - je huidtype (er bestaan 6 verschillende huidtypes);
  - eventuele zonnekeratose;
  - je vroegere blootstelling aan of verbranding door de zon;
  - of je al huidkanker hebt gehad;
  - of je familieleden hebt met huidkanker;
  - of je rookt of niet;
  - of je geneesmiddelen neemt die je immuniteit beïnvloeden.
- Je arts gaat ook na of het huidletsel in de loop der tijd is veranderd:
  - Hij kan een foto van het letsel nemen en de afmetingen noteren.
  - Daarmee kan hij na 6 maanden controleren of de vlek:
    - groter is geworden;
    - van kleur is veranderd.

Bij twijfel verwijdert je arts het letsel of een klein stukje ervan. Daarna stuurt hij het naar het labo voor verder onderzoek onder de microscoop (huidbiopsie).

Wat kan je zelf doen?

Bescherming tegen de zon

De meeste melanomen ontstaan door te veel blootstelling aan uv-straling of te frequente zonnebrand. Het belangrijkste is dus een goede preventie. Volg daarom volgende adviezen:

Stel je huid niet te vaak bloot aan uv-straling (zon of zonnebank).

Beperk de tijd die je in de zon doorbrengt:
- Blijf in de schaduw op de middaguren. Dan schijnt de zon het hevigst.

Bescherm je huid zoveel mogelijk:
- Smeer voldoende zonnecrème met een hoge beschermingsfactor. Herhaal minstens om de 2 uur.
  - Volwassenen gebruiken het best factor 30 of meer, zeker als ze een licht en gevoelig huidtype hebben.
  - Kinderen gebruiken het best factor 50.
- Draag voldoende bedekkende kledij.

Zelfcontrole

Kijk regelmatig zelf je moedervlekken na. Wijkt een vlekje af van je andere moedervlekken? Of duikt er plots een nieuw vlekje op? Let dan extra op.

Pas de ABCDE-regel toe om een verdacht letsel te ontdekken. Een moedervlek is verdacht als ze:

A: asymmetrisch is of een onregelmatige vorm heeft;
B: een onscherpe begrenzing heeft;
C: meerdere kleurtinten (colour) heeft;
D: een diameter groter of gelijk aan 0,6 cm heeft;
E: evolueert of verandert (qua grootte, uitzicht, kleur, dikte) en:
- makkelijk begint te bloeden;
- zweertjes of kratertjes vertoont;
- jeukt;
- pijn doet.

Bij de minste twijfel vereist een moedervlek verder nazicht (zie verder).

Wat kan je arts of zorgverlener doen?

Huidbiopsie

Heb je een verdacht huidletsel? Dan kan je arts het (laten) wegnemen voor verder onderzoek onder de microscoop. Dat noemen we een biopsie.

Blijkt uit dat onderzoek dat het een melanoom is? Dan volgt een chirurgische ingreep, waarbij de arts:

een breder stuk huid wegsnijdt:
- 1 cm rond het letsel als het een oppervlakkig melanoom is;
- 5 cm rond het letsel als het een groter en dieper liggend melanoom is.
vaak ook de lymfeklier (sentinel- of schildwachtklier) wegneemt die het dichtst bij het letsel ligt, omdat een melanoom kan uitzaaien;
onderzoekt of de schildwachtklier kwaadaardig is:
- Als de klier aangetast is, gebeurt een scan (‘whole body PET-scan’) om andere uitzaaiingen op te sporen.
- Meestal neemt de arts nadien nog meer klieren weg.
je soms medicatie voorstelt.

De arts plant een nieuwe ingreep wanneer:

er een nieuw melanoom verschijnt (herval);
er uitzaaiingen op de huid zijn.

Opvolging

Na de behandeling van een melanoom is een goede opvolging zeer belangrijk:

Zo kan je arts vroegtijdig herval opsporen.
Herval van een melanoom kan je herkennen aan:
- donkere onderhuidse knobbeltjes;
- een vergroting van nabijgelegen lymfeklieren.

Controles gebeuren meestal om de 3, 6 of 12 maanden gedurende ten minste 5 jaar. Hoe vaak je precies op controle moet komen, hangt van volgende zaken af:

de grootte van het weggenomen melanoom;
of er lymfeklieren waren aangetast;
of er andere uitzaaiingen waren.

Tijdens de controles besteedt je arts ook aandacht aan je algemene gezondheid. Hij inspecteert ook de plaats van de ingreep en de lymfeklieren.

Psychologische begeleiding

Kanker heeft een grote impact op je leven en hoe je je voelt. Heb je nood aan psychologische begeleiding? Klik dan hier voor meer informatie.

Meer weten?

Bronnen

https://www.ebpnet.be
Brochure melanomen Stichting tegen kanker
https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/verdachte-huidafwijkingen#volledige-tekst-richtlijnen-diagnostiek
Melanoma and Pigmented lesions CKS/Prodigy
Melanoma Dynamed https://www-dynamed-com.gateway2.cdlh.be/condition/melanoma#GUID-DFA86F21-6B96-45E8-B902-C44A6592392F
https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/melanoom/melanoom_-_startpagina.html

¹https://kankerregister.org/Statistieken_tabellen_jaarbasis (C43)

Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming.

Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.