Huidkanker: basocellulair carcinoom en plaveiselcelcarcinoom

Laatst aangepast op 06/08/2024

Wat is het?

De menselijke huid bestaat uit 3 lagen:

De bovenste laag is de opperhuid of het epiderm.
De middelste laag is de lederhuid.
De onderste laag is het onderhuids bindweefsel.

De meeste vormen van huidkanker ontstaan in de opperhuid.

Risicofactoren

Factoren die de kans op huidkanker kunnen verhogen, zijn bijvoorbeeld:

een licht en gevoelig huidtype;
te veel blootstelling aan de zon of aan kunstmatige uv-stralen (bijv. zonnebank);
vroeger opgelopen zonnebrand (vooral in de kindertijd);
‘afwijkende’ moedervlekken;
al huidkanker hebben gehad;
huidkanker in je familie (erfelijke aanleg);
geneesmiddelen die je immuunsysteem onderdrukken.

Soorten huidkanker

Er zijn verschillende soorten huidkanker:

Het basocellulair carcinoom en het plaveiselcelcarcinoom (spinocellulair carcinoom) zijn de meest voorkomende huidkankers:
- Ze ontstaan respectievelijk uit 2 soorten huidcellen van de opperhuid, nl. de basale cellen en de plaveiselcellen.
- Ongeveer 9 op 10 huidkankers zijn een basocellulair carcinoom of een plaveiselcelcarcinoom.

Het melanoom is de meest ernstige huidkanker:
- Het ontstaat uit de pigmentcellen of melanocyten, in de diepste laag van de opperhuid.
- Bijna 1 op de 10 huidkankers is een melanoom.

Er bestaan ook nog andere, meer zeldzame vormen van huidkanker.

In deze richtlijn gaan we dieper in op basocellulaire carcinomen en plaveiselcelcarcinomen.

Wat is een basocellulair carcinoom?

Een basocellulair carcinoom:

is de meest voorkomende huidkanker bij personen met een lichte huid;
ontstaat door intensieve blootstelling aan uv-stralen;
is het minst kwaadaardig omdat het:
- traag groeit;
- plaatselijk blijft en niet uitzaait naar andere lichaamsdelen.
komt gemiddeld voor de eerste keer voor rond de leeftijd van 65 jaar.

Wat is een plaveiselcelcarcinoom?

Een plaveiselcelcarcinoom:

ontstaat door blootstelling aan uv-straling;
kan uitzaaien naar de nabijgelegen lymfeklieren;
komt zelden voor onder de leeftijd van 45 jaar;
verschijnt gemiddeld voor de eerste keer rond 74 jaar.

Hoe kan je het herkennen?

Voorstadium

Enkele symptomen kunnen wijzen op een voorstadium van beide huidkankers, zoals:

een ongewone huidafwijking, die vaak lijkt op een wrat of eczeemplekje;
huidvlekken die:
- groter worden;
- bloeden;
- niet genezen.

Een voorbeeld van zo’n mogelijke voorloper is zonnekeratose.

Basocellulair carcinoom

Een basocellulair carcinoom:

komt vooral voor in het gelaat of op lichaamsdelen die intensief aan de zon zijn blootgesteld;
ziet eruit als een glad, glazig bolletje dat zeer traag groeit;
kan variëren van bruin, roze, huidkleurig tot donkerrood;
kan licht doorlopen zijn met fijne bloedvaatjes.

Na verloop van tijd verschijnt in het midden van het bolletje een klein zweertje met een korstje erop. Daarrond zie je een ring met parelachtige glans.

Soms lijkt een basocellulair carcinoom op een schilferig eczeemplekje (meestal op de romp).

Plaveiselcelcarcinoom

Een plaveiselcelcarcinoom:

komt vooral voor in het gelaat en op lichaamsdelen die langdurig aan de zon zijn blootgesteld, zoals de rug van je hand of je nek.
begint als een rozerood knobbeltje, soms met een schilferkorstje erop;
komt soms op de lippen voor, maar ziet er dan anders uit:
- Je merkt een witte vlek die langzaam dikker wordt en bedekt is met schilfertjes.
is niet licht doorlopen met fijne bloedvaatjes en heeft geen parelglans (in tegenstelling tot een basocellulair carcinoom).

Hoe stelt je arts een basocellulair carcinoom of plaveiselcelcarcinoom vast?

Heb je een verdacht letsel?

Dan bekijkt je arts het letsel eerst grondig. Soms doet hij dat met een dermatoscoop. Dat is een soort van vergrootglas. Hij let onder meer op:
- de kleur;
- de vorm;
- het uitzicht van het oppervlak (glad of schilferend);
- de plaats waar de vlek voorkomt;
- de grootte of diameter.

Je arts kan de diagnose van huidkanker niet altijd stellen op basis van het uitzicht alleen:
- Hij probeert daarom ook je risico op huidkanker in te schatten. Daarvoor houdt hij rekening met volgende aspecten:
  - je huidtype (er bestaan 6 verschillende huidtypes);
  - eventuele zonnekeratose;
  - je vroegere blootstelling aan of verbranding door de zon;
  - of je al huidkanker hebt gehad;
  - of je familieleden hebt met huidkanker;
  - of je rookt of niet;
  - of je geneesmiddelen neemt die je immuniteit beïnvloeden.
- Je arts gaat ook na of het huidletsel in de loop der tijd is veranderd:
  - Hij kan een foto van het letsel nemen en de afmetingen noteren.
  - Daarmee kan hij na 6 maanden controleren of de vlek:
    - groter is geworden;
    - van kleur is veranderd.

Bij twijfel verwijdert je arts het letsel of een klein stukje ervan. Daarna stuurt hij het naar het labo voor verder onderzoek onder de microscoop (huidbiopsie).

Wat kan je zelf doen?

De meeste basocellulaire carcinomen of plaveiselcelcarcinomen ontstaan door te veel blootstelling aan uv-straling of te frequente zonnebrand. Het belangrijkste is dus een goede preventie. Volg daarom volgende adviezen:

Stel je huid niet te vaak bloot aan uv-straling (zon of zonnebank).

Beperk de tijd die je in de zon doorbrengt:
- Blijf in de schaduw op de middaguren. Dan schijnt de zon het hevigst.

Bescherm je huid zoveel mogelijk:
- Smeer voldoende zonnecrème met een hoge beschermingsfactor. Herhaal minstens om de 2 uur.
  - Volwassenen gebruiken het best factor 30 of meer, zeker als ze een licht en gevoelig huidtype hebben.
  - Kinderen gebruiken het best factor 50.
- Draag voldoende bedekkende kledij.

Merk je ongewone eczeemplekjes en wondjes in je gelaat op die slecht of niet genezen? Contacteer dan je huisarts.

Wat kan je arts of zorgverlener doen?

Er zijn verschillende mogelijke behandelingen. De keuze hangt af van:

de soort, de plaats en de grootte van de vlek;
eventuele uitzaaiingen;
je leeftijd;
je wensen.

Behandeling van een basocellulair carcinoom

Chirurgisch verwijderen

Een huidarts (dermatoloog) kan een basocellulair carcinoom met enkele millimeters marge wegnemen onder plaatselijke verdoving. Meestal volstaat dat.

Je huisarts kan deze ingreep ook uitvoeren als het een klein letsel is.
Een plastisch chirurg kan het doen als het een groter letsel is op een moeilijke plaats, zoals een ooglid of neus.

Andere behandelingen

Soms zijn andere behandelingen mogelijk:

fotodynamische therapie, waarbij de arts:
- een crème aanbrengt op het letsel;
- specifieke lichtstralen projecteert op het letsel die het doen verdwijnen.
elektocoagulatie: de arts brandt het letsel weg met elektrische stroom;
cryotherapie: de arts neemt het letsel weg door het te bevriezen;
een celdodende crème of een crème die het afweersysteem stimuleert.

Behandeling van een plaveiselcelcarcinoom

Chirurgisch verwijderen

Een plaveiselcelcarcinoom vereist vaak een chirurgische ingreep:

De arts neemt het letsel met minimum 5 millimeter marge weg.
Soms verwijdert hij ook enkele lymfeklieren om uitzaaiingen op te sporen.

Andere behandelingen

Bij een oppervlakkig plaveiselcarcinoom in een heel vroeg stadium van ontwikkeling (ook carcinoma in situ of Ziekte van Bowen genoemd) wordt meestal voor een andere behandeling gekozen:

fotodynamische therapie, waarbij de arts:
- een crème aanbrengt op het letsel;
- specifieke lichtstralen projecteert op het letsel die het doen verdwijnen.
cryotherapie: de arts neemt het letsel weg door het te bevriezen.

Psychologische begeleiding

Kanker heeft een grote impact op je leven en hoe je je voelt. Heb je nood aan psychologische begeleiding? Klik dan hier voor meer informatie.

Meer weten?

Bronnen

Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming.

Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.