Wat is het?
Bij een hersenvliesontsteking of meningitis is het hersenvlies ontstoken. Dat gebeurt meestal door een bacterie of virus.
De hersenvliezen zitten net onder de schedel, rondom de hersenen. Ze beschermen de hersenen.
Een hersenvliesontsteking door een bacterie is ernstig en kan levensbedreigend zijn als het niet snel behandeld wordt met antibiotica.
Er zijn 3 belangrijke kiemen die bacteriële meningitis kunnen veroorzaken: de meningokok, de pneumokok (vooral gekend bij longontsteking) en Haemophilus influenzae (type b) (Hib).
Deze kiemen zitten (ongevaarlijk) in de neus en keel. Door hoesten, niezen en omhelzen krijgen we ze van andere mensen.
Ze kunnen ook bloedvergiftiging (sepsis) veroorzaken.
Virale meningitis is minder ernstig dan bacteriële meningitis: het vereist geen behandeling en geneest spontaan.
Hoe vaak en bij wie komt het voor?
Exacte cijfers over het voorkomen van hersenvliesontsteking zijn er voor België niet. Virale meningitis komt meer voor dan bacteriële meningitis.
Het aantal gevallen van ernstige meningokokkeninfecties in België is sterk gedaald sinds de introductie van algemene vaccinatie tegen serogroep C in 2002. Sinds 2008 ligt het aantal bevestigde gevallen rond een 100-tal per jaar1.
Vooral kinderen, jongeren en personen met een verminderde weerstand zijn vatbaar voor een hersenvliesontsteking.
Hoe kun je het herkennen?
Bacteriële meningitis begint vaak als een 'zware griep' met mogelijk:
- hoge koorts,
- spierpijn,
- hoofdpijn,
- zich onwel voelen,
- sufheid en verwardheid,
- misselijkheid en braken.
Door de prikkeling van de hersenvliezen ontstaat een stijve nek. Die stijfheid verhindert je om de kin tot op de borst te brengen. Dit tekent komt echter niet altijd voor.
Bij baby’s komt nekstijfheid soms niet voor. Wel kunnen ze last hebben van wat we ‘luierpijn’ noemen. Ze gaan dan wenen bij het omhoog brengen van de beentjes om de luier te verversen. Dikwijls drinken ze ook slecht.
Bij een bloedbesmetting (sepsis) ontstaan rood-paarse vlekken (petechiën of puntbloedingen) op de huid die niet verdwijnen als je erop drukt. Dit kan je testen door met een glas op de vlekjes te drukken.
Ook bewustzijnsvermindering komt voor. In dat geval reageert men niet meer adequaat op vragen of prikkels.
Virale meningitis heeft in principe dezelfde klachten, maar die ontwikkelen zich trager en zijn minder ernstig. De algemene toestand is veel minder aangetast. Men loopt er dan vaak langer mee rond vooraleer de arts te raadplegen.
In zeldzame gevallen ontstaat een chronische vorm van hersenvliesontsteking. Dat kan voorkomen bij tuberculose, syfilis en de ziekte van Lyme (borreliose). Men heeft dan uiteraard ook de tekenen van die ziekte. De klachten ontwikkelen zich hier over een periode van enkele weken.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts zal de diagnose van meningitis vermoeden aan de hand van de ziektetekenen die je vertoont.
Hij zal je in dat geval dringend doorsturen naar de specialist voor een bloedonderzoek en lumbaalpunctie.
Hierbij wordt wat ruggenmergvocht afgenomen voor verder onderzoek. Dit onderzoek kan de verwekker van de hersenvliesontsteking aantonen. Zo kan de meest efficiënte behandeling worden gekozen.
Wat kun je zelf doen?
Bij een griepachtige infectie die gepaard gaat met hoge koorts, ernstige hoofdpijn, braken en een stijve nek, neem je best zo snel mogelijk contact op met de dokter.
Kinderen kunnen vaccinaties (inentingen) krijgen tegen meningokok type C en tegen Hib. Die prikken maken de kans op hersenvliesontsteking kleiner. Ze behoren tot het basis vaccinatieschema en worden gratis aangeboden.
Wat kan je arts doen?
Een virale hersenvliesontsteking geneest vanzelf. De behandeling is dan ook louter gericht op het behandelen van de klachten, zoals bijvoorbeeld een middel tegen braken en een pijnstiller. Als de algemene toestand het toelaat, kan de behandeling thuis gebeuren.
Bij zeer uitgesproken klachten wordt, in afwachting van de resultaten van het onderzoek van het bloed en ruggenmergvocht, in het ziekenhuis een antibioticabehandeling opgestart. Blijkt de oorzaak een virus, dan stopt men de antibiotica.
De behandeling van een bacteriële meningitis gebeurt in het ziekenhuis met hoge dosissen antibiotica via een infuus. Soms voegt men cortisone toe.
Meningokokkenmeningitis kan besmettelijk zijn en de kiemen worden overgedragen bij nauw contact van meerdere uren (niezen, hoestbuien, kussen, enz.). Om deze reden wordt een preventieve antibioticabehandeling aanbevolen aan sommige personen in de omgeving (familie, kinderen, ..)
Meer weten?
- https://www.thuisarts.nl/hersenvliesontsteking/heb-ik-hersenvliesontsteking-volwassene
- https://www.laatjevaccineren.be/meningokokken-c