Hersenvliesontsteking (meningitis)

Laatst aangepast op 13/02/2025

Wat is hersenvliesontsteking (meningitis)?

Bij een hersenvliesontsteking of meningitis is het hersenvlies rondom de hersenen en het ruggenmerg ontstoken. Dat gebeurt meestal door een bacterie of virus.

Een hersenvliesontsteking kan ernstig zijn. Als je arts eraan denkt, zal die je onmiddellijk naar het ziekenhuis doorverwijzen.

De hersenvliezen zitten net onder de schedel, rondom de hersenen. Ze beschermen de hersenen en het ruggenmerg.

Hersenvliesontsteking door een bacterie (bacteriële meningitis)

Een hersenvliesontsteking door een bacterie (bacteriële meningitis) is ernstig en kan levensbedreigend zijn als het niet snel behandeld wordt met antibiotica.

Er zijn 3 belangrijke kiemen die bacteriële meningitis kunnen veroorzaken:
- de meningokok (die veroorzaakt een ‘meningokokkeninfectie’);
- de pneumokok (vooral bekend bij longontsteking);
- haemophilus influenzae (type b) (Hib).
Deze kiemen zitten (ongevaarlijk) in de neus en keel.
Door hoesten, niezen en omhelzen krijgen we ze van andere mensen.

Hersenvliesontsteking door een virus (virale meningitis)

Een hersenvliesontsteking door een virus (virale meningitis) is minder ernstig dan een hersenvliesontsteking door een bacterie (bacteriële meningitis). Omdat dit vanzelf kan genezen, zal je arts daarom zelden een behandeling voorstellen.

Hoe vaak en bij wie komt hersenvliesontsteking voor?

Exacte cijfers over hoe vaak hersenvliesontsteking voorkomt, zijn er voor België niet. Virale hersenvliesontsteking komt meer voor dan bacteriële hersenvliesontsteking.

Het aantal gevallen van ernstige meningokokkeninfecties in België is sterk gedaald sinds 2002, toen er een algemene vaccinatie kwam tegen een bepaald type van meningokokkeninfecties. Sinds 2008 ligt het aantal bevestigde gevallen rond een 100-tal per jaar.

Een hersenvliesontsteking komt vooral voor bij:

jonge kinderen,
jongeren,
personen met een verminderde weerstand.

Hoe kan je hersenvliesontsteking herkennen?

Symptomen

Een hersenvliesontsteking begint vaak als een 'zware griep', met mogelijk:

hoge koorts;
felle hoofdpijn;
sufheid of verwardheid.

Soms heb je ook last van:

misselijkheid en braken;
stijve nek;
stuipen;
pijn als je naar fel licht kijkt.

Herken je deze symptomen? Aarzel dan niet om je arts te contacteren, zeker als ze samen voorkomen.

Stijve nek

Door de prikkeling van de hersenvliezen ontstaat een stijve nek. Die stijfheid zorgt ervoor dat je je kin niet tot op je borst kan brengen. Maar dat teken komt niet altijd voor.

Luierpijn

Bij baby’s komt nekstijfheid soms niet voor. Wel kunnen ze last hebben van wat we ‘luierpijn’ noemen.

Ze gaan dan huilen wanneer je hun beentjes omhoog brengt om hun luier te verversen.
Dikwijls drinken ze ook slecht.

Vermindering bewustzijn

Ook vermindering van bewustzijn komt voor. Je kan dan slaperig of verward zijn, waardoor je soms moeilijk kan reageren op vragen of prikkels.

Bacteriële of virale hersenvliesontsteking

Een bacteriële hersenvliesontsteking verloopt acuter (plotser) en ernstiger dan een virale hersenvliesontsteking. Een virale hersenvliesontsteking geeft dezelfde klachten, maar die ontstaan trager en zijn vaak minder ernstig. Mensen lopen er dan vaak langer mee rond voor ze een arts raadplegen.

Bloedbesmetting

Soms veroorzaken de bacteriën (meningokokken) ook een bloedbesmetting (sepsis). Dan ontstaan er rood-paarse vlekken op de huid die niet wit worden als je erop drukt (puntbloedingen of petechiën). Dat kan je testen door met een glas op de vlekjes te drukken.

Chronische hersenvliesontsteking

In zeldzame gevallen ontstaat een chronische vorm van hersenvliesontsteking. Dat kan voorkomen bij:

De klachten ontwikkelen zich hier over een periode van enkele weken.

Hoe stelt je arts hersenvliesontsteking vast?

Je arts zal aan hersenvliesontsteking denken aan de hand van de ziektetekenen (symptomen) die je vertoont. Hij of zij stuurt je in dat geval dringend door naar het ziekenhuis voor een bloedonderzoek en ruggenprik (lumbaalpunctie).

Hierbij wordt wat ruggenmergvocht afgenomen voor verder onderzoek.
Dit onderzoek kan aantonen wat de hersenvliesontsteking veroorzaakt heeft.
Zo kan je arts de meest werkzame behandeling kiezen.

Wat kan je zelf doen?

Herken je de symptomen hierboven? Dan neem je best onmiddellijk contact op met je arts.

Vaccinatie

Kinderen kunnen vaccinaties (inentingen) krijgen tegen:

meningokokken type A, C, W en Y,
pneumokokken,
Hib.

Deze prikken maken de kans op hersenvliesontsteking veel kleiner. Ze behoren tot het basisvaccinatieschema en worden gratis aangeboden.

Voor meningokokken type B bestaat er een vaccinatie, maar die behoort niet tot het basisvaccinatieschema. Vraag advies aan je huisarts als je overweegt om je kind voor meningokokken type B te laten vaccineren.

Wist je dat?

Voor juli 2023 was in het basisvaccinatieschema enkel de vaccinatie tegen meningokokken type C opgenomen. Sinds juli 2023 is die vervangen door het uitgebreidere vaccin tegen meningokokken type A, C, W en Y.

Vaccinatie wordt ook aanbevolen:

bij mensen met een verzwakt immuunsysteem of een miltprobleem;
als je naar bepaalde gebieden reist. Neem op tijd contact op met je huisarts voor vaccinatie als je naar een van deze regio’s reist:
- Voor moslims die aan de Hadj of de Umrah in Mekka willen deelnemen, is vaccinatie tegen meningokokken type A, C, W en Y verplicht vanaf een leeftijd van 2 jaar.
- Als je van plan bent om tijdens het droge seizoen (december-juni) naar de zogenaamde meningitis-gordel (ten zuiden van de Sahara) te reizen, is vaccinatie ook aangeraden.
- Gebieden waar een uitbraak van meningokokken is. Raadpleeg hiervoor Wanda.be en bespreek met je arts wanneer je je reisvaccinaties in orde brengt.

Wat kan je arts doen?

Vermoed je arts dat je mogelijk een hersenvliesontsteking hebt?

Dan zal die je onmiddellijk doorsturen naar het ziekenhuis.
In het ziekenhuis wordt bij een hersenvliesontsteking meteen een antibioticabehandeling opgestart, terwijl je wacht op de resultaten van het onderzoek van je bloed en ruggenmergvocht.
Blijkt de oorzaak een virus te zijn?
- Dan stopt je arts de antibiotica, omdat die niet zinvol is.
- Voor de behandeling van de klachten kunnen wel andere geneesmiddelen nuttig zijn, zoals bijvoorbeeld een middel tegen braken, een pijnstiller of soms antivirale middelen.
De behandeling van een bacteriële hersenvliesontsteking gebeurt in het ziekenhuis met hoge dosissen antibiotica via een infuus. Soms wordt cortisone toegevoegd.
Voel je je goed genoeg? Dan kan je arts besluiten om de behandeling thuis verder te zetten.

Hersenvliesontsteking (meningitis) kan besmettelijk zijn. De kiemen worden overgedragen bij nauw contact van meerdere uren (niezen, hoestbuien, kussen, enzovoort). Daarom is bij een bacteriële hersenvliesontsteking een preventieve antibioticabehandeling aanbevolen voor sommige personen in de omgeving (familie, kinderen ...).

Meer weten?

Patiëntenvereniging

Nederlandse meningitisstichting

Bronnen

Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming.

Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.