Wat is het?
Bij een hersenvliesontsteking of meningitis is het hersenvlies ontstoken. Dat gebeurt meestal door een bacterie of virus. De hersenvliezen zitten net onder de schedel, rondom de hersenen. Ze beschermen de hersenen.
Een hersenvliesontsteking door een bacterie is zeer ernstig en kan levensbedreigend zijn als het niet snel behandeld wordt met antibiotica. Er zijn 3 belangrijke kiemen die bacteriële meningitis kunnen veroorzaken: de meningokok, de pneumokok (vooral gekend bij longontsteking) en Haemophilus influenzae (type b) (Hib). Deze kiemen zitten (ongevaarlijk) in de neus en keel. Door hoesten, niezen en omhelzen krijgen we ze van andere mensen. Ze kunnen ook bloedvergiftiging (sepsis) veroorzaken.
Virale meningitis is minder ernstig dan bacteriële meningitis: het vereist geen behandeling en geneest spontaan.
Hoe vaak komt het voor?
Doordat inentingen tegen verschillende vormen van bacteriële meningitis in het vaccinatieschema werden opgenomen in België, is het aantal gevallen van meningitis sterk afgenomen.
Hersenvliesontsteking veroorzaakt door meningokokken treft ongeveer 1 per 100.000 inwoners per jaar en vooral kinderen jonger dan 5 jaar en jongeren tussen 15 en 19 jaar. Het aantal gevallen veroorzaakt door Haemophilus influenzae type b was in 1990 nog 40-60 per 100.000 inwoners per jaar en is nu minder dan 1 per 100.000 inwoners per jaar. Meningitis veroorzaakt door pneumokokken komt ook steeds minder voor, met per jaar 1-2 gevallen per 100.000 kinderen jonger dan 15 jaar.
Virale hersenvliesontsteking komt veel vaker voor.
Hoe kan je het herkennen?
Een kind met bacteriële meningitis is ernstig ziek. Het begint vaak als een 'zware griep' met mogelijk:
- hoge koorts,
- spierpijn,
- hoofdpijn,
- zich onwel voelen,
- sufheid en verwardheid,
- misselijkheid en braken.
Door de prikkeling van de hersenvliezen ontstaat nekstijfheid. Die stijfheid verhindert om de kin tot op de borst te brengen. Dit teken komt niet altijd voor, zeker bij baby’s ontbreekt het vaak. Wel kunnen ze last hebben van wat we ‘luierpijn’ noemen. Ze gaan dan wenen bij het omhoog brengen van de beentjes om de luier te verversen. Dikwijls drinken ze ook slecht, huilen ze abnormaal, is er een verminderde spierspanning of slapheid en een ongewone bleke of grauwe huidskleur.
Bij een bloedbesmetting (sepsis) ontstaan rood-paarse vlekken (petechiën of puntbloedingen) op de huid die niet verdwijnen als je erop drukt. Dit kan je testen door met een glas op de vlekjes te drukken.
Ook bewustzijnsvermindering komt voor. In dat geval reageert men niet meer adequaat op vragen of prikkels.
Virale meningitis heeft in principe dezelfde klachten, maar die ontwikkelen zich trager en zijn minder ernstig. Het kind is veel minder ziek. Men loopt er dan vaak langer mee rond vooraleer de arts te raadplegen.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts zal de diagnose van meningitis vermoeden aan de hand van de ziektetekenen die je vertoont. Hij zal je in dat geval dringend doorsturen naar het ziekenhuis voor een bloedonderzoek en lumbaalpunctie. Hierbij wordt wat ruggenmergvocht afgenomen voor verder onderzoek. Dit onderzoek kan de verwekker van de hersenvliesontsteking aantonen. Zo kan de meest werkzame behandeling worden gekozen.
Wat kan je zelf doen?
Bij een griepachtige infectie die gepaard gaat met hoge koorts, ernstige hoofdpijn, braken en een stijve nek, neem je best zo snel mogelijk contact op met de dokter. Breng een ernstig ziek kind met nekstijfheid en verminderd bewustzijn onmiddellijk naar het ziekenhuis.
Kinderen kunnen vaccinaties (inentingen) krijgen tegen meningokok type C en tegen Hib. Die prikken maken de kans op hersenvliesontsteking kleiner. Ze behoren tot het basis vaccinatieschema en worden gratis aangeboden.
Wat kan je arts doen?
Een virale hersenvliesontsteking geneest vanzelf. De behandeling is dan ook louter gericht op het behandelen van de klachten, zoals bijvoorbeeld een middel tegen braken en een pijnstiller. Als de algemene toestand het toelaat, kan de behandeling thuis gebeuren.
Bij zeer uitgesproken klachten wordt, in afwachting van de resultaten van het onderzoek van het bloed en ruggenmergvocht, in het ziekenhuis een antibioticabehandeling opgestart. Blijkt de oorzaak een virus, dan stopt men de antibiotica.
De behandeling van een bacteriële meningitis gebeurt in het ziekenhuis met hoge dosissen antibiotica via een infuus. Soms voegt men cortisone toe.
Meningokokkenmeningitis kan besmettelijk zijn en de kiemen worden overgedragen bij nauw contact van meerdere uren (niezen, hoestbuien, kussen, enz.). Om deze reden wordt een preventieve antibioticabehandeling aanbevolen aan sommige personen in de omgeving (familie, kinderen, ..)
Meer weten?
- https://www.kindengezin.be/gezondheid-en-vaccineren/ziek/hersenvliesontsteking/
- https://www.thuisarts.nl/hersenvliesontsteking/ik-ben-bang-dat-mijn-kind-hersenvliesontsteking-heeft
- https://www.laatjevaccineren.be/meningokokken-c