Wat is het?
Een hernia (of breuk) is een uitstulping van een weefsel uit de lichaamsholte waar het normaal gezien in ligt.
Soorten hernia’s
Een bekend voorbeeld is de discushernia, bijv. in de lage rug of in de nek.
- Bij een discushernia vormt de inhoud van de schijf die tussen 2 wervels zit (tussenwervelschijf of discus) een uitstulping.
- Daardoor kan die op een zenuw drukken.
- Dat kan een neurologisch probleem veroorzaken.
Hernia’s kunnen evenwel ook voorkomen ter hoogte van de lies (liesbreuk), de buikwand of de maag. Dat is waar deze richtlijn over gaat. Meer informatie over een hernia in de tussenwervelschijf (discushernia) vind je in de richtlijn Lagerugpijn.
Liesbreuk
Het buikvlies, die als een soort envelop rond de organen in de buik ligt, kan uitstulpen in de liesstreek.
- Zo’n liesbreuk (‘hernia inguinalis’) kan ontstaan wanneer de buikwand verzwakt is.
- Het kan ook gebeuren dat een stukje van de organen die normaal in de buikholte zitten (bv. de dunne darm) zo mee in die uitstulping terechtkomen.
Dijbreuk
Een dijbreuk (‘hernia femoralis’) is een stuk zeldzamer dan een liesbreuk. Hierbij puilt de buikinhoud ook uit in de lies, maar vlak onder het liesligament.
- Een dijbreuk komt bijna alleen voor bij oudere vrouwen.
- Hier is de kans op inklemming van de buikinhoud groot.
- Een behandeling is dus steeds aangewezen.
Hernia’s ter hoogte van de buikwand
Bij deze hernia’s puilt het buikvlies eveneens uit door een zwakke plek in de buikwand. We onderscheiden verschillende vormen volgens de plaats:
- een hernia ter hoogte van een litteken na een operatie (littekenbreuk of ‘hernia cicatricalis’);
- een hernia ter hoogte van de navel (navelbreuk of ‘hernia umbilicalis’);
- een hernia ter hoogte van de middellijn van de bovenbuik (‘epigastrische hernia’).
Maagbreuk
Een maagbreuk is een hernia ter hoogte van het middenrif (‘hernia diaphragmatica’, ‘middenrifbreuk’ of nog ‘hiatus hernia’). Ondanks wat de naam doet vermoeden, is het dus geen breuk of scheur in de maag.
Het middenrif is een platte spier die de borstholte van de buikholte scheidt.
- In het middenrif zit een opening voor de slokdarm en enkele grote bloedvaten.
- Bij een maagbreuk is die opening vergroot en komt er een stukje van de maag in de borstholte terecht.
Een maagbreuk wordt vaak ontdekt naar aanleiding van een maagonderzoek (gastroscopie) of een röntgenfoto die gemaakt werd omwille van last in de bovenbuik.
Er bestaan verschillende soorten ‘maagbreuken’.
- Bij een ‘sliding hernia’ glijdt het laatste deel van de slokdarm en een stukje van het bovenste deel van de maag in de borstholte.
- Dit is meestal een toevallige bevinding en geeft weinig klachten en complicaties.
- Bij een ‘paraoesofageale hernia’ glijdt de bovenkant van de maag naar boven en komt dan aan de linkerkant van de slokdarm te liggen.
- Dit kan wel klachten veroorzaken.
Ook op andere plaatsen in het middenrif kunnen er hernia’s ontstaan. Die kunnen aangeboren zijn of een gevolg zijn van een grote druk op de buik (bijv. stomp in de buik).
Soms kan je een uitstulping in de buikwand zien zonder dat er sprake is van een hernia. In zo’n geval komt dat doordat de rechte buikspieren uitgerekt zijn, bijvoorbeeld door:
- ouderdom,
- zwangerschap,
- overgewicht.
Hoe vaak en bij wie komt het voor?
Een liesbreuk treft vooral mannen.
- 27 op 100 mannen lopen een liesbreuk op tijdens hun leven.
- Bij vrouwen is dat slechts 3 op 100.
Een dijbreuk komt bijna alleen voor bij oudere vrouwen.
Een maagbreuk komt regelmatig voor, vooral bij mensen ouder dan 60 jaar.
Hoe kan je het herkennen?
Heb je een uitstulpende zwelling ter hoogte van de buikwand, de balzak of de schaamlippen, met of zonder pijn? Dan is het mogelijk dat je een hernia hebt.
Typisch voor een hernia is dat de zwelling naar buiten puilt wanneer de druk in je buik toeneemt. Dat is het geval bij hoesten, niezen, tillen of persen.
Bij een onschuldige breuk kan je de zwelling met je hand weer wegduwen.
In sommige gevallen kan een breuk echter ingeklemd raken.
- Bij een ingeklemde breuk lukt het niet meer om de breuk terug te duwen.
- Het weefsel blijft dan in de breuk steken.
- Dat kan pijn veroorzaken.
- Laat dit zeker nakijken door je arts.
Een maagbreuk kan gepaard gaan met zure oprispingen (pyrosis), teruglopen van maaginhoud in de slokdarm (reflux), en soms zelfs braken.
Hoe kan je arts het herkennen?
Je arts zal je een aantal vragen stellen en een lichamelijk onderzoek doen.
De arts zal je onderzoeken in staande en liggende houding. Een hernia is namelijk het best zichtbaar als je rechtop staat. Typisch is dat de zwelling minder groot wordt als je erop drukt.
In geval van een breuk van het lieskanaal langs de balzak bij mannen probeert de arts de breuk op te sporen en terug te duwen.
- De arts vraagt je dan om te hoesten en/of hard op je hand te blazen.
- Zo kan de arts de uitstulping van de breukzak langs het lieskanaal beter voelen.
- Bij een dijbreuk zit de zwelling meestal naast het schaambeen.
Soms vraagt de arts voor kleine hernia’s van de buikwand een echografie aan.
- Voor hernia’s in de liesstreek is dat onderzoek minder nuttig omdat het onderzoek vaak een probleem aangeeft dat er in werkelijkheid niet is (vals-positief resultaat).
Bij vermoeden van een maagbreuk is meestal een maagonderzoek (gastroscopie) nodig om de diagnose te stellen.
Wat kan je zelf doen?
Merk je een abnormale zwelling op ter hoogte van de buikwand, lies- of schaamstreek? Raadpleeg dan best je arts. Doe dat ook wanneer je blijvende klachten hebt in de bovenbuik die bijvoorbeeld gepaard gaan met oprispingen. Dat kan namelijk te maken hebben met een maagbreuk.
Daarnaast vermijd je best overgewicht en voorkom je verstopping (obstipatie) door:
- voldoende te bewegen;
- gezond te eten;
- voldoende water te drinken.
Vermijd ook om zware lasten te tillen.
Wat kan je arts doen?
Je huisarts of specialist bepaalt of het nodig is om de hernia chirurgisch te laten herstellen. Dat hangt af van de klachten en of er risico is op inklemming van de breuk.
Bij een ingreep voor een hernia in de liesstreek plaatst de arts tegen het buikvlies en achter het lieskanaal en de buikspieren via kleine gaatjes een netje. Die ingreep gebeurt meestal via een kijkoperatie (laparoscopisch). Van zo’n ingreep herstellen mensen sneller dan van een klassieke operatie.
- Voor een liesbreuk overweegt de arts een ingreep wanneer de hernia pijnlijk of omvangrijk is, of wanneer ze je hindert in het dagelijkse leven.
- Ook als de arts er niet in slaagt om de inhoud van de breukzak zelf in de buikholte terug te duwen, is dringend advies van een chirurg nodig.
- Een hernia die voelbaar is in de balzak, heeft de neiging om groter te worden.
- Dijbreuken moeten wel steeds chirurgisch behandeld worden. Ze vormen immers een risico op inklemming van de buikinhoud.
Een hernia van de buikwand behandelt de arts eveneens chirurgisch door een netje in te brengen in de buikwand. Dat kan via een kijkoperatie of via een insnede (laparotomie).
- Een navelbreuk die klachten geeft, komt bijvoorbeeld in aanmerking voor zo’n operatie. Een navelbreuk zonder klachten hoeft niet noodzakelijk geopereerd te worden.
Bij maagbreuken zoals een ‘sliding hernia’ zijn eerst leefstijladviezen en medicatie tegen zuurbranden en reflux nodig.
- Pas wanneer die onvoldoende beterschap van de klachten geven, overweegt de arts een (kijk)operatie.
- Dit soort ingrepen wordt tegenwoordig minder vaak voorgesteld omdat de klachten na een tijdje kunnen terugkomen.
- Zit de maag deels naast de slokdarm in de borstkas (’paraoesofageale hernia’) of is er een aangeboren bijkomende opening in het middenrif? Dan is een operatie meestal wel nodig.