Tuberculose behandelen

Wat is het?

Tuberculose (tbc) is een erg besmettelijke infectieziekte. De oorzaak is een bacterie. Wanneer een besmettelijke persoon tuberculosebacteriën uitademt in de lucht, kunnen personen in zijn omgeving deze bacteriën inademen en besmet raken.

Wanneer een persoon besmet raakt, nestelt de bacterie zich in ongeveer de helft van de gevallen in de longen. Zo veroorzaakt het een tuberculose-infectie. Deze infectie kan:

• in een slapende vorm aanwezig zijn (latente tuberculose-infectie);
• een actieve vorm aannemen (actieve tuberculose).

Latente tuberculose-infectie (LTBI)

We spreken van een latente vorm van tbc wanneer je natuurlijke weerstand volstaat om niet ziek te worden. De bacterie blijft dan in je lichaam aanwezig, zonder dat je ziek wordt of besmettelijk bent voor anderen.

De kans dat een persoon met een LTBI toch actieve tuberculose ontwikkelt, is ongeveer 1 op de 10. In de helft van deze gevallen gebeurt dit binnen de 2 jaar na de besmetting.

Actieve tuberculose

Tbc kan alle weefsels en organen aantasten, maar longtuberculose komt het meest voor. Een persoon met tuberculose is ook enkel besmettelijk wanneer hij actieve longletsels heeft:

• Als een persoon met longtuberculose zijn mond niet afdekt wanneer hij hoest, kunnen kleine vochtdruppeltjes zich verspreiden in de lucht. Andere personen kunnen die druppeltjes inademen.
• Een persoon met tbc kan ook slijm ophoesten. Daar zitten ook tuberculosebacteriën in.

Hoe vaak komt het voor?

Ongeveer een vierde van de wereldbevolking heeft tuberculose.

In 2019 kregen in België 8,5 per 100.000 mensen de diagnose tbc.

• België behoort daarmee tot de landen met de laagste cijfers ter wereld.
• Vlaanderen en Wallonië hebben vergelijkbare cijfers: tbc wordt er jaarlijks bij ongeveer 6 op 100.000 personen vastgesteld.

Latente tuberculose-infectie (LTBI)

Wanneer een persoon tuberculose krijgt, heeft hij in 9 op de 10 gevallen geen klachten of een actieve vorm van de aandoening. We spreken dan van een latente tuberculose-infectie (LTBI).

Actieve tuberculose

De kans dat een persoon met een LTBI (zie hoger) toch actieve tuberculose ontwikkelt, is ongeveer 1 op de 10. In de helft van deze gevallen gebeurt dit binnen de 2 jaar na de besmetting.

Hoe kan je het herkennen?

Tuberculose evolueert langzaam. Er verloopt een hele tijd tussen de besmetting en de eerste symptomen.

• De klachten bij actieve tuberculose zijn vaak weinig specifiek. Je kan last hebben van:
  • vermoeidheid;
  • lusteloosheid;
  • koorts;
  • ’s nachts zweten;
  • minder eetlust;
  • gewichtsverlies.

• Bij een infectie in de longen (longtuberculose) kan je:
  • een aanhoudende hoest hebben;
  • (soms bloederige) fluimen ophoesten.

• In vergevorderde stadia van tuberculose kamp je met:
  • gewichtsverlies;
  • verzwakking.

• Ook andere lichaamsdelen kunnen aangetast zijn, zoals je:
  • ruggenwervels;
  • gewrichten;
  • lymfeklieren;
  • maag en darmen;
  • bloed.

Wat kan je arts doen?

Afzondering

Lopen personen in de omgeving van een persoon met tuberculose een hoog risico op besmetting? Dan wordt de besmette persoon vaak afgezonderd. Hij krijgt dan een behandeling in het ziekenhuis.

Wanneer de besmettelijke periode voorbij is, kan de behandeling verder thuis gebeuren (ambulant).

Behandeling

Standaard medicatieschema

• Je kan volledig genezen van actieve tuberculose als je goed behandeld wordt met juiste antibiotica.
  • De standaardbehandeling omvat een combinatie van medicijnen (tuberculostatica) in een afbouwschema.
  • Neem je medicatie correct in, om resistentie van de bacterie te voorkomen.

• Deze behandeling duurt 6 maanden en bestaat uit:
  • een eerste fase van 2 maanden, waarin je een mix van 4 geneesmiddelen inneemt (rifampicine, isoniazide, ethambutol en pyrazinaminde);
  • een tweede fase van 4 maanden, waarin je 2 van de 4 medicijnen verder inneemt (rifampicine en isoniazide).

• Neem alle voorgeschreven geneesmiddelen steeds op hetzelfde tijdstip in. Dat is essentieel om de behandeling te doen slagen.

• Medicatie tegen tuberculose kan nogal wat bijwerkingen veroorzaken (zie verder).
  • Sommige patiënten zijn dan geneigd om de medicijnen niet meer of in een te lage dosis in te nemen.
  • Ga daarom regelmatig op controle bij je arts. Die kan bij problemen onmiddellijk je behandeling bijsturen.

Andere onderzoeken

• Vooraf wordt de gevoeligheid van de bacteriën voor de medicatie getest.
• Tijdens de behandeling gebeurt regelmatig een kweek van de kiemen uit het opgehoeste slijm.
• Er vindt ook geregeld een bloedonderzoek plaats om bijwerkingen vroegtijdig op te sporen. Zo kan je arts zien of je goed reageert op de medicatie.
• Bij longtuberculose worden ook regelmatig longfoto’s gemaakt.

Aangepast medicatieschema

Sommige personen starten met een behandeling op basis van 5 geneesmiddelen:

• personen die uit een gebied komen met een verhoogd risico op antibioticaresistentie;
• mensen die vroeger al eens behandeld werden;
• personen bij wie het niet zeker is of de behandeling correct is verlopen.

De arts past het medicatieschema dan aan op basis van de kweken in het laboratorium.

Mogelijke bijwerkingen

• Rifampicine:
  • rode verkleuring van alle lichaamsvochten (bijv. urine of tranen);
  • leverstoornissen;
  • maagdarmklachten;
  • huiduitslag;
  • stoornissen in het bloed;
  • shock;
  • ademhalingsmoeilijkheden.

• Isoniazide:
  • leverstoornissen;
  • huiduitslag;
  • koorts;
  • stuipen;
  • zenuwaantasting;
  • psychische klachten.

• Ethambutol:
  • ontsteking van de oogzenuw;
    • Hierdoor kunnen je gezichtsscherpte en kleurenzicht afnemen.
  • huiduitslag.

• Pyrazinamide:
  • leverstoornissen;
  • gewrichtspijnen;
  • toegenomen gevoeligheid voor zonlicht;
  • misselijkheid;
  • warmteopwellingen.

Wat met latente tuberculose?

Een LTBI (latente tuberculose-infectie) hoeft in principe niet behandeld te worden, behalve als de arts oordeelt dat de kans op verergering vergroot is:

• Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn bij de start van medicatie (voor een andere aandoening) die het afweersysteem onderdrukt.
• Meestal schrijft de arts dan enkel isoniazide voor gedurende 6 maanden.

Bij risicopersonen die in contact gekomen zijn met een persoon met actieve tuberculose moet de arts een behandeling nauwkeurig overwegen.

Meer weten?

https://tuberculose.vrgt.be/

Bronnen

• https://www.ebpnet.be
• https://www.vrgt.be/
  • Departement Zorg en Gezondheid & VRGT – Tuberculose in Vlaanderen in 2019
  • VRGT - Diagnose en behandeling van tuberculose - Praktische handleiding Aanbevelingen voor artsen
• DynaMed [Internet]. Ipswich (MA): EBSCO Information Services. 1995 - . Record No. T116300, Pulmonary Tuberculosis; [updated 2018 Dec 04, cited 10/03/22]. Available from https://www-dynamed-com.gateway2.cdlh.be/topics/dmp~AN~T116300. Registration and login required.
• https://www.who.int/teams/global-tuberculosis-programme/tb-reports