Risico bepalen op hart- en vaatziekten

Laatst aangepast op 02/12/2020

Wat is het?

Hart- en vaatziekten zijn aandoeningen van het hart of van eender welke slagader.

Een slagader (arterie) is een bloedvat dat zuurstofrijk bloed vervoert van je hart naar je weefsels en organen.
Een ader (vene) vervoert het bloed terug naar je hart.

Hart- en vaatziekten

Tot de hart- en vaatziekten behoren onder meer:

coronaire hartziekten (aantasting van de kransslagaders);
herseninfact en beroerte;
vaatziekten in de benen (etalagebenen of claudicatio).

Slagaderverkalking

Hart- en vaatziekten worden veroorzaakt door slagaderverkalking. Dat is een langzaam toenemende vernauwing van een slagader. Ontstekingscellen en vette stoffen, bijvoorbeeld slechte cholesterol, hopen zich op aan de binnenkant van de gladde bloedvatwand. Die zogenaamde plaques (zie afbeelding) doen de bloedvatwand verdikken en het bloedvat vernauwen. Daardoor stroomt er minder bloed door de slagader naar een gebied in je lichaam. Dat gebied krijgt dan te weinig zuurstof, waardoor er schade kan ontstaan.

Hart

Bij verkalking van de kransslagaders (coronairen) van het hart, kan je pijn voelen ter hoogte van je borst.

Is de bloeddoorstroming op een bepaald moment volledig afgesloten, dan spreken we van een hartinfarct.
Is de bloeddoorstroming slechts gedeeltelijk afgesloten en veroorzaakt dat wisselende klachten, dan spreken we van hartkramp (angina pectoris of angor).

Hersenen

Bij verkalking van de slagaders in de hersenen ontstaat er een:

herseninfarct of beroerte bij een volledig afgesloten bloedvat;
TIA (transiënt ischemisch attack) bij een gedeeltelijk of tijdelijk afgesloten bloedvat.

Risicofactoren voor hart- en vaatziekten

Iedereen kan hart- en vaatziekten krijgen. Maar er zijn bepaalde aandoeningen of kenmerken die je risico kunnen verhogen:

roken;
reeds een hart- en vaatziekte hebben of gehad hebben;
hart- en vaatziekten in je familie:
- een vader of broer die een hartinfarct heeft doorgemaakt op een leeftijd jonger dan 55 jaar;
- een moeder of zus op een leeftijd jonger dan 65 jaar.
diabetes;
verhoogde bloeddruk;
- meer dan 140/90 mmHg;
- of gebruik van bloeddrukverlagende medicatie.
verhoogd cholesterolgehalte;
overgewicht en obesitas;
weinig lichaamsbeweging en veel stilzitten;
ongezonde voeding;
verminderde nierwerking in een gevorderd stadium;
zwaar alcoholgebruik (> 6 eenheden per dag);
reuma (reumatoïde artritis);
hogere leeftijd;
mannelijk geslacht.

Hoe bepaalt de arts het risico op hart- en vaatziekten?

De arts probeert personen op te sporen die een hoog risico lopen op hart- en vaatziekten. Zo kan hij, samen met de persoon, vroegtijdig ingrijpen door de risicofactoren aan te pakken.

Risicoprofiel en -score

De doelgroep bestaat uit mannen ouder dan 40 jaar en vrouwen ouder dan 50 jaar die de huisarts raadplegen. Ter gelegenheid van een consultatie bepaalt de arts voor deze personen een risicoprofiel. In functie daarvan gaat hij de bovenvernoemde risicofactoren na.

Een persoon krijgt een risicoscore op basis van:

geslacht;
bloeddruk;
cholesterol;
al of niet roken.

Laag, matig, hoog en sterk verhoogd risico

De risicoscore wordt vergeleken met de waarden op een tabel. Die score geeft het risico aan dat de persoon loopt om binnen de 10 jaar aan een hart- of vaatziekte te overlijden. Hij of zij wordt dan geklasseerd in de groep met een laag, matig, hoog of sterk verhoogd risico.

Het risico is laag als de kans op een fataal cardiovasculair incident (bijv. een hartinfact) binnen de 10 jaar minder dan 1 % bedraagt.
Het risico is matig als de kans tussen 1 en 5 % ligt.
Het risico is hoog als de kans tussen 5 en 10 % ligt.
Het risico is sterk verhoogd als de kans gelijk of hoger is dan 10 %.

De bepaling van het risico op basis van een risicoscore of risicotabellen is echter een schatting.

Wie komt in de hoogrisicogroep terecht?

In de groep met een sterk verhoogd risico worden de personen ingedeeld met:

een hart- en vaatziekte, nu of in het verleden;
diabetes type 1 of type 2 in een gevorderd stadium;
een risicoscore van 10 % of meer;
een verminderde nierwerking in een gevorderd stadium;
een leeftijd ouder dan 85 jaar;
een familiale hypercholesterolemie (genetische vorm van sterk verhoogde cholesterolwaarden).

Bij deze personen worden de risicotabellen niet gebruikt, aangezien ze sowieso een sterk verhoogd risico op hart- en vaatziekten hebben.

Wat kan je zelf doen?

Een gezonde levensstijl is van het allergrootste belang.

Stoppen met roken

Stoppen met roken is het belangrijkste wat je kan doen om je risico op hart- en vaatziekten te verlagen. Maar het is niet gemakkelijk. Gelukkig moet je het niet alleen doen, en kan je hulp inschakelen.

Je kan je laten begeleiden door een tabakoloog, een echte rookstopspecialist:

Hij gaat na wat roken voor jou betekent.
Hij geeft je handige tips om ermee te stoppen.
Omdat een tabakoloog weet hoe moeilijk het is om te stoppen met roken, zorgt hij ervoor dat je je goed voorbereidt.
Hij biedt je hulp en steun, waardoor je kans vergroot om voor altijd te stoppen.

Bewegen

Je kan je gezondheid al bevorderen door minstens 30 minuten per dag te bewegen.

Bewegen wil niet zeggen dat je moet sporten. Ook wandelen is een prima vorm van bewegen.
Praktisch wordt aanbevolen om 5 keer per week 30 minuten te fietsen, stevig te wandelen, te tuinieren en dergelijke.
Verschillende korte oefensessies per dag zijn even effectief als één lange sessie.
Bouw de inspanning geleidelijk op, eventueel onder leiding van een Bewegen Op Verwijzing-coach of kinesist.
Als je al een hart- of vaatziekte hebt (gehad), raadpleeg dan eerst een hartspecialist (cardioloog).
Probeer daarnaast ook stilzitten zoveel mogelijk te beperken. Iedere 30 minuten even rechtstaan is een must.

Gezonde voeding en gezond gewicht

Probeer gezond te eten en voor een gezond gewicht te zorgen:

Als je aan obesitas lijdt, streef je het best naar minstens 10 % gewichtsverlies.
Probeer vet, suiker en alcohol te beperken.
Probeer (gesuikerde) frisdrank te beperken.
Eet zoveel mogelijk verse en gevarieerde voeding, en zo weinig mogelijk kant-en-klaarmaaltijden.
Probeer de richtlijnen van de omgekeerde voedingsdriehoek te volgen in je eetpatroon.

Wat kan je arts doen?

Alle personen met een sterk verhoogd risico krijgen medicatie. Die bestaat uit:
- een lage dosis aspirine;
- een statine om de cholesterol te doen dalen;
- zo nodig medicatie om de bloeddruk en bloedsuiker te regelen.

Bij personen met een matig risico:
- schrijft de arts mogelijk aspirine en een statine voor, nadat hij de voor- en nadelen heeft afgewogen;
- controleert hij regelmatig de bloeddruk en behandelt hij die indien nodig.

Bij personen met een laag risico is:
- een controle met nieuwe risicobepaling na vijf jaar zinvol;
- een jaarlijkse bloedafname met bepaling van de cholesterolwaarden niet zinvol.

Meer weten?

Bronnen

https://www.ebpnet.be
Domus Medica richtlijn ‘Cardiovasculaire risicobepaling in de eerste lijn’ (2020)

Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming.

Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.