Wat is het?
Filariasis is de verzamelnaam voor tropische aandoeningen waarbij de mens geïnfecteerd is met bepaalde rondwormen. Deze ontstaan altijd door een beet van een besmet insect (vlieg of mug). Sommige wormen leven enkel bij mensen, anderen kunnen van dier op mens worden overgedragen. Deze laatsten komen ook voor in het zuiden van Europa.
Als de larven het lichaam binnendringen, ontwikkelen ze zich tot volwassen wormen en leven ze, naargelang het type, in verschillende weefsels waar ze verschillende ziekten veroorzaken:
- lymfatische filariasis, veroorzaakt door Brugia malayi en Wuchereria bancrofti. Hierbij raken de wormen in het lymfevatenstelsel, waardoor dit kan verstoppen. Ook kan er littekenweefsel (fibrose) ontstaan, waardoor de afvoer van lymfevocht verstoord kan raken.
- onchocerciasis (rivierblindheid), veroorzaakt door Onchocerca volvulus. Hierbij ontstaan onderhuidse zwellingen waarin de wormen zich voortplanten.
- loiasis, veroorzaakt door Loa loa. Deze wormen bewegen zich continu door het lichaam.
Hoe vaak komt het voor?
Lymfatische filariasis komt vooral voor bij mensen die langere tijd (enkele jaren) verblijven in endemische gebieden.
Rivierblindheid en loiasis komen vooral voor in Sub-Sahara-Afrika en sporadisch in andere regio's. Dankzij projecten van de Wereldgezondheidsorganisatie komt het veel minder vaak voor.
Hoe kan je het herkennen?
Lymfatische filariasis begint met herhaalde ontstekingen van de lymfevaten. Na een aantal jaren is er veel littekenweefsel ontstaan. De lymfeklieren zijn chronisch vergroot en door de blijvende verstopping van de lymfevaten kan er een typische zwelling van een been, arm of scrotum ontstaan. Als deze zwelling blijft bestaan, ontstaan er veranderingen in de weefsels. Dit wordt elefantiasis genoemd.
Rivierblindheid wordt gekenmerkt door jeukende, onderhuidse zwellingen. Hierin worden enorme hoeveelheden larven geproduceerd die zich verspreiden door de weefsels. Door de ontstekingsreactie op de larven in het oog raakt de besmette persoon langzaam blind.
Mensen met loiasis hebben veel last van jeuk. Soms kan een volwassen worm in het bindvlies van het oog worden gezien, vandaar de benaming ‘Loa loa oogworm’.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
De aanwezigheid van kleine larven in een bloedstaal die ’s nachts is genomen kan wijzen op lymfatische filariasis. Als de arts de larven zelf niet kan vinden, kan hij ook naar antistoffen zoeken. Een patiënt met lymfatische filariasis kan een verhoogde waarde van eosinofielen hebben, dit zijn specifieke witte bloedcellen die deel uitmaken van het afweersysteem. Op een röntgenfoto kunnen verkalkte lymfevaten zichtbaar zijn, passend bij een chronische infectie.
Rivierblindheid kan de arts vaststellen door een huidbiopsie te nemen, waarin de larven te zien zijn.
De diagnose van loiasis kan de arts stellen als hij larven aantreft in een bloedstaal die ’s middags is genomen.
Wat kan je arts doen?
Filariasis wordt behandeld met medicatie tegen de wormen.
Bij elefantiasis is soms een operatie nodig.
De volwassen wormen die rivierblindheid veroorzaken, zijn zeer moeilijk te bestrijden. Jaarlijks moet een behandeling tegen de larven gebeuren om blindheid te voorkomen.
Wat kan je zelf doen?
Blijf tijdens en na een verblijf in de tropen alert voor symptomen die kunnen wijzen op filariasis.