Wat is het?
Een uitstap naar het strand of een duik in het water kan vervelende gevolgen hebben door onvoorzien contact met zeedieren. Relatief bekende voorbeelden zijn beten en steken van kwallen. Van sommige soorten, zoals kubuskwallen, Portugese oorlogsschepen, blauweringoctopussen, en stekels van steen- en schorpioenvissen, kunnen de gevolgen fataal zijn. Je kan ook per ongeluk trappen op stekelhuidigen, zoals bepaalde zeesterren en zee-egels. Sommige poliepen, zoals brandkoralen, kunnen huidletsels veroorzaken.
Een wonde van een stekel door de huid, steek- of bijtwonden, het opeten van zelf gevangen voedsel, …. kunnen lokale of algemene infecties en/of vergiftigingen veroorzaken. Veel hangt af van de locatie en het seizoen waarin je je bevindt. De werking van gif op de plaats van het letsel kan problemen veroorzaken.
Bij tropische zeedieren kunnen sneller toxische effecten optreden, omdat de huid makkelijk besmet raakt in warm water. Warme temperaturen en zeewater vormen immers de ideale combinatie voor de ontwikkeling van bacteriën, die wondinfecties en voedselvergiftigingen kunnen veroorzaken. De bronnen zijn meestal rauwe vis en schaal– en schelpdieren zoals oesters.
Hoe kan je het herkennen?
We onderscheiden lokale wonden of huidletsels en algemene reacties:
- een pijnlijke rode huiduitslag;
- blaren;
- steekwonden door stekels en tanden (in het begin soms weinig zichtbaar, omdat de wonde zich sluit na het verwijderen van de stekel);
- beschadigde huid door scherpe randen (bloedende wondjes);
- wondinfecties (met bloed gevulde blaren en etterende huidontstekingen).
Bij inname van gif of besmette vis treedt braken, buikpijn en diarree op. Ook neurologische symptomen kunnen ontstaan, zoals verlammingen, gevoelloosheid, een wankele gang, ... Veel symptomen treden snel op; bij sommige infecties al tijdens de maaltijd. In uitzonderlijke gevallen kunnen deze verwondingen of vergiftigingen dodelijk zijn.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Lokale artsen en hulpverleners zijn doorgaans goed op de hoogte van de oorzaken, het uitzicht en de (seizoensgebonden) frequentie van de verwondingen en vergiftigingen in hun streek. Deze voorkennis helpt hen om snel een diagnose te stellen en een passende behandeling te starten. Het verhaal (hoe en wanneer het is gebeurd) en het beeld van de wonde of de uiting van de vergiftiging (hoofdpijn, braken, pijn, gezwollen lymfeklieren, verlammingen, …) zijn van groot belang. Zo nodig wordt een bloedonderzoek verricht of een stukje weefsel of staal etter van de wonde genomen voor verder onderzoek onder de microscoop.
Wat kun je zelf doen?
Preventie is de beste behandeling. Bereid je goed voor, draag lange mouwen, een lange broek en eventueel schoeisel in het water. Raak als zwemmer, duiker of snorkelaar nooit iets levends aan! Je kan een giftige vis niet herkennen op basis van zijn uiterlijk. Verzamel informatie door je in te lezen in het onderwerp, maar ook door simpelweg te eten zoals de lokale bevolking. Experimenteer niet en eet zeker geen zeedieren die je niet kent.
Na een verwonding of vergiftiging vormt eerste hulp een belangrijke factor. Kom meteen uit het water en zoek professionele hulp: meld het aan een redder op het strand of op een EHBO–post, of bel desnoods de hulpdiensten op.
Reinig altijd eerst de wonde en verwijder stekels, stukjes schelp, e.d. Ook de hulpverlener moet zich beschermen met handschoenen en vermijden dat er zand in de aangetaste zone komt. Veel soorten gif verliezen hun werking door ze te drenken in verdund azijn. Sommige zijn niet bestand tegen warmte. Je kan de symptomen verlichten door de letsels gedurende 30 minuten in warm water te dompelen. Bescherm de aangetaste zone ook goed tegen de zon.
Wat kan je arts doen?
Afhankelijk van het type verwonding of vergiftiging wordt snel een passende behandeling gestart. Wonden worden professioneel gereinigd, en bij een infectie worden antibiotica gestart. Meestal wordt een tetanusvaccin toegediend, en soms antistoffen via een infuus.
Bij zware gevallen word je in het ziekenhuis opgenomen en zo nodig gestabiliseerd d.m.v. een infuus, hartbewaking, mechanische ademhaling, …