Wat is het?
Vertigo is een ander woord voor draaiduizeligheid. Het woord zegt het zelf: bij draaiduizeligheid zie je alles om je heen draaien. Je kunt ook het gevoel hebben dat je zelf ronddraait terwijl je toch stil ligt of zit. Draaiduizeligheid wordt veroorzaakt door een verstoring van het evenwichtsorgaan. Dit is een klein orgaantje binnenin het oor. Als dat niet goed werkt, krijgen je hersenen verkeerde informatie doorgestuurd over de positie van je lichaam ten opzichte van je omgeving.
Draaiduizeligheid kan verschillende oorzaken hebben.
De meest voorkomende zijn BPPD (benigne paroxismale positieduizeligheid), neuritis vestibularis (ontsteking van de evenwichtszenuw) en de ziekte van Ménière.
Ook spanning in de nek, paniekaanvallen (hyperventilatie) of het verouderingsproces (veranderingen ter hoogte van hersenen, ogen, evenwichtsorganen) kunnen klachten van vertigo geven.
Medicatiegebruik (of misbruik) kan eveneens aan de basis liggen van draaiduizeligheid.
In ongeveer 10% van de gevallen vindt men geen oorzaak van de draaiduizeligheid.
Vertigo is heel zelden het eerste symptoom van multipele sclerose, in dat geval zijn er vaak ook andere neurologische klachten.
Een beroerte, hartritmestoornissen of een andere hartziekte zijn minder vaak verantwoordelijk voor de duizeligheid.
Een hersentumor als oorzaak van duizeligheid komt in de huisartspraktijk zelden voor.
Hoe vaak komt het voor?
Per 1.000 consultaties krijgt de huisarts 7 keer de klacht duizeligheid te horen. Vrouwen hebben hier tweemaal zo vaak last van dan mannen. Er is een duidelijke toename met de leeftijd.
Hoe kun je het herkennen?
Benigne paroxismale positieduizeligheid (BPPD)
Draaiduizeligheid komt voor in aanvallen wanneer je het hoofd beweegt. Vaak in de ochtend of 's nachts. De duizeligheid kan toenemen als je achteruit leunt vanuit een zittende positie of wanneer je draait in bed. Een aanval van BPPD duurt hooguit enkele minuten.
Neuritis vestibularis
Draaiduizeligheid die snel opkomt. Vaak gepaard met bleekheid, misselijkheid en braken. Bij neuritis vestibularis valt plots een van de evenwichtsorganen uit. Hoe dat komt, weten we niet. Het zou te maken kunnen hebben met een binnenoorontsteking. Tijdens zo'n aanval kun je vaak niet veel anders dan met gesloten ogen in bed liggen. Ernstige duizeligheid gaat voorbij binnen 1-2 weken. Milde evenwichtsproblemen duren langer. De aanval keert meestal niet terug.
De ziekte van Menière
Aanvallen van heftige, zeer hinderlijke draaiduizeligheid die enkele uren aanhouden. Gaat gepaard met gehoorsvermindering en oorsuizen of een vol gevoel in de oren. Je kunt ook misselijk zijn en braken. De aanvallen duren 2 tot 5 uur. Daarna kun je nog enkele dagen lichtere klachten ervaren.
Vertigo kan ook gepaard gaan met andere aandoeningen of processen:
- Hyperventilatie met (paniek)vertigo treft meestal jongere mensen.
- Vertigo van cervicale oorsprong is een gevolg van spierspanning met vaak strakke nek- en schouderspieren.
- Vertigo die verband houdt met het verouderingsproces ontwikkelt zich vaak als gevolg van een combinatie van verschillende factoren, zoals verzwakking van de zintuiglijke waarneming, doorbloeding, controle van de bloeddruk en medicatie.
- Vertigo kan het gevolg zijn van medicatie (bloeddrukverlagers, antiparkinsongeneesmiddelen, antidepressiva, anti-epileptica, slaap- en kalmeermidddelen) en alcohol. Langdurig overmatig alcoholgebruik kan leiden tot schade aan de kleine hersenen, die in belangrijke mate verantwoordelijk zijn voor het evenwicht.
- In geval van een TIA (kortdurende beroerte) is er naast vertigo ook sprake van andere symptomen zoals dubbelzien, moeilijk spreken, verlamming van de ledematen
- Acousticus neurinoma (brughoektumor) is een traag groeiende goedaardige tumor van de gehoor- en evenwichtszenuw. Het belangrijkste symptoom is een geleidelijk toenemende slechthorendheid aan een oor. Tinnitus (oorsuizen) kan eveneens voorkomen, alsook een onzekere tred, maar over het algemeen is er geen sprake van draaiduizeligheid.
- De eerste symptomen van multiple sclerose (MS) zijn soms een gevoel van duizeligheid en een onzekere tred. Andere neurologische bevindingen leiden tot de diagnose.
- In geval van hoge bloeddruk is de duizeligheid het ergst 's ochtends en na een maaltijd.
- Hartritmestoornissen kunnen gepaard gaan met aanvallen van duizeligheid (niet-draaiend) en flauwvallen (syncope).
Hoe stelt je arts de diagnose vast?
Je arts zal je vragen stellen over de duizeligheid: Is er een verband tussen de draaiduizeligheid en specifieke situaties zoals verandering van houding, het hoofd draaien, fysieke inspanning? Hoe lang duurt de draaiduizeligheid? Welke medicatie neem je? Jouw antwoorden op deze vragen zullen je arts helpen om duidelijkheid te scheppen over de aard van de vertigo.
Daarna zal de arts je onderzoeken: bloeddruk meten, naar je hart luisteren, je trommelvliezen nakijken en een neurologisch onderzoek doen. Hij zal ook naar je nek kijken. In bepaalde gevallen doet je arts een bloedonderzoek en/of neemt hij een hartfilmpje (elektrocardiogram). In de meerderheid van de gevallen zal dit volstaan.
Soms is het nodig dat de arts nog andere onderzoeken uitvoert of je doorstuurt naar een neus-keel-oorarts, neuroloog of cardioloog.
Wat kun je zelf doen?
Heb je voor de eerste keer last van draaiduizeligheid, probeer dan, in de mate van het mogelijke, gewoon door te gaan met wat je aan het doen bent. Bedrust is niet nodig en is eerder af te raden. Je evenwichtsorgaan zal zich sneller herstellen wanneer je de aanvallen niet probeert te vermijden.
Verder zijn de adviezen afhankelijk van de oorzaak:
- Bij benigne paroxismale positieduizeligheid kun je oefeningen (Brandt-Daroff) doen die de duizeligheid sneller doen verdwijnen. Ga op de rand van je bed (in het midden) zitten, en ga op je zij liggen. Kom overeind als de duizeligheid voorbij is en ga dan op je andere zij liggen. Herhaal dit tot de duizeligheid verdwijnt. Doe deze oefening 5 keer per dag. Deze oefeningen lokken duizeligheid uit, waardoor je ze in het begin moeilijk kunt volhouden.
- De duizeligheid bij neuritis vestibularis en de ziekte van Ménière is vaak zo heftig dat bedrust in eerste instantie de enige mogelijkheid is. Zodra de duizeligheid vermindert, kun je proberen je dagelijkse bezigheden weer op te nemen.
Wat kan je arts doen?
De behandeling is afhankelijk van de oorzaak van de draaiduizeligheid:
- Acute duizeligheid met braken kan behandeld worden met medicijnen tegen misselijkheid en braken.
- Bij de ziekte van Menière is een goede uitleg het belangrijkst. Hiernaast kan bètahistine voorgeschreven worden. Er is echter weinig wetenschappelijk bewijs dat het effectief is.
- In geval van nekklachten kunnen kinesitherapie en oefeningen helpen.
- Gaan paniekaanvallen gepaard met duizeligheid, dan moeten die in eerste instantie aangepakt worden.
- Bij terugkerende duizeligheid is het belangrijk om de controle over het evenwicht te verbeteren met training. Want een slecht evenwicht leidt tot beperkte mobiliteit en weinig lichaamsbeweging en dat verslechtert dan weer verder het evenwicht.