Hyperventileren en verkeerd ademen

- Patiëntenrichtlijn -

Overzicht
Laatst aangepast op 01/08/2024

Wat is het?

Ademen doe je vanzelf: je ademt zuurstof (O2) in en koolzuurgas (CO2) uit. Je ademhaling past zich automatisch aan bij wat je doet:

  • Als je rustig bent of slaapt, adem je ook rustig.
  • Als je een inspanning doet, adem je sneller en dieper.

Adem je te veel, te diep en/of te vaak, terwijl je lichaam dat niet nodig heeft? Dan spreken we van een verstoord ademhalingspatroon. We onderscheiden 2 types van een verstoord ademhalingspatroon:

  • te veel ademen, wat letterlijk betekent: ‘hyperventilatie’;
  • verkeerd ademen of ‘disfunctioneel ademen’, dat breder is dan alleen hyperventileren.
Hyperventilatie met of zonder paniekaanval

Hyperventileren is geen aandoening, maar een symptoom.

Er zijn verschillende oorzaken waardoor je kan hyperventileren:

Angst en/of paniek is een van de meest voorkomende oorzaken van acuut (plots) hyperventileren. Spanningen en angst kunnen lichamelijke klachten veroorzaken:

  • Je lichaam maakt een stresshormoon (adrenaline) aan.
    • Het bereidt zich voor om snel te reageren op mogelijk gevaar: de zogenaamde vecht-, vlucht- of bevriesreactie.
  • Je hartslag versnelt.
  • Je gaat hyperventileren, wat vaak tot nog meer angst leidt.
Verstoorde ademhaling

Door chronische spanning en stress kan je gaandeweg verkeerd gaan ademen. Vaak heb je dat niet meteen door.

Bij een verstoorde ademhaling:

  • heeft je lichaam constant het gevoel alert te moeten zijn;
  • kan je zenuwstelsel, onder invloed van adrenaline, overactief worden;
  • lijkt het alsof je lichaam, zelfs in rust, de hele tijd een inspanning aan het doen is. Daarvan word je uiteraard moe.

Hoe kan je het herkennen?

Hyperventilatie

Hyperventilatie betekent letterlijk ‘te veel ademen’. Je ademt te snel en/of te diep. Daardoor heb je het gevoel dat je in ademnood geraakt.

Hyperventileren en een paniekaanval komen vaak samen voor. Ze kunnen volgende klachten geven:

Deze symptomen maken je angstig. Dikwijls ga je dan nog sneller en dieper ademhalen. Daardoor verergeren de klachten.

Verstoorde ademhaling

Volgende signalen kunnen op een verstoorde ademhaling wijzen:

  • een aanhoudend onbehaaglijk gevoel of spanning;
  • snel in paniek geraken, zonder noemenswaardige oorzaak;
  • vooral via je borst ademen (hoog ademen) en weinig via je buik;
  • sneller ademhalen dan gewoonlijk (meer dan 12 à 16 keer per minuut);
  • een snelle hartslag in rust;
  • verkrampte spieren in je schouders, nek en rug door de spanning;
  • benauwd gevoel ter hoogte van je borst en/of keel.

Een aanhoudende verstoorde ademhaling kan ook volgende klachten veroorzaken:

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Om te achterhalen of je een verstoord ademhalingspatroon hebt:

  • stelt je arts je vragen:
    • Welke klachten heb je en wanneer treden ze precies op?
    • Wat zou volgens jou de symptomen kunnen uitlokken?
    • Heb je last van stress, spanningen en/of angst?
  • onderzoekt je arts je om na te gaan of er een medische oorzaak is voor je klachten.

Soms is verder onderzoek nodig:

Wat kan je zelf doen?

Een aanval van hyperventilatie en/of een paniekaanval is de eerste keer erg beangstigend, maar gaat altijd vanzelf over. Hyperventilatie zonder onderliggende aandoening is niet gevaarlijk. Het is wel belangrijk dat je het leert herkennen.

Hyperventileer je regelmatig, met of zonder paniekaanval? Volg dan volgende adviezen:

  • Ga bij jezelf na of je (misschien onbewust) angstig of gespannen bent:
    • Het is vaak een goed idee om mogelijke oorzaken van verkeerd ademen te bespreken met je arts of psycholoog.
  • Probeer bij een paniekaanval rustig te blijven ademen:
    • Probeer via je buik te ademen en niet via je borst:
      • Controleer of je dat goed doet door je handen op je buik te leggen.
      • Bij iedere ademhaling moet je buik op en neer gaan.
    • Adem 3 seconden in en 6 seconden uit.
  • Haal de aandacht weg van je ademhaling als dat de klachten verergert in plaats van verbetert:
    • Zoek afleiding.
    • Ga even naar buiten, doe een wandeling.
    • Ga iets actief doen, bijv. joggen, fietsen of kniebuigingen.
    • Praat met iemand die je kan geruststellen, eventueel via de telefoon.
    • Drink wat water.
  • Volgende oefening kan rust brengen:
    • Zit rechtop op een stoel of leun met je ellebogen op je knieën of op een tafel. Laat je hoofd rusten.
    • Laat je schouders zakken of beweeg ze een paar keer (draaien, ophalen).
    • Laat je ademhaling weer spontaan normaal worden:
      • Eerst adem je nog hevig door je mond. Probeer dat niet tegen te gaan.
      • Voel je adembeweging en probeer die niet te forceren naar je buik toe.
      • Voel je weer spontaan adembeweging ter hoogte van je buik/flanken? Leg dan je hand op je buik en volg de beweging. Doe verder niets.
    • Zeg tegen jezelf dat het niet erg is, dat het overgaat, elke keer opnieuw.
    • Je voelt je gaandeweg rustiger worden:
      • Je ademt minder fel door je neus.
      • Je ademt iets langer uit, bijv. 1 à 2 seconden extra.
    • Sta tussendoor recht en stap rond, en beweeg je armen.
    • Probeer door je neus te ademen en hou je mond dicht.

Bel 112 als:

  • bovenstaande adviezen niet helpen om de paniekaanval of hyperventilatie te laten overgaan;
  • de druk of pijn op je borst niet verdwijnt, hoewel je rustig zit of ligt;
  • de persoon die verstoord ademt blauw-paars verkleurt.

Wat kan je arts of zorgverlener doen?

Is er geen lichamelijke oorzaak voor je klachten? In dat geval zal je huisarts:

  • je geruststellen en uitleggen dat het niet ernstig is:
    • Praat met hem over de eventuele stress en spanningen die je ervaart.
  • samen met jou bekijken wat voor jou de beste oplossing is:
    • Verschillende zorgverleners (bijv. kinesitherapeut, beweegcoach, psycholoog of therapeut) kunnen samenwerken om je (onderliggende) problemen aan te pakken. Zij kunnen ook doorverwijzen naar meer gespecialiseerde collega’s indien nodig.
    • Cognitieve gedragstherapie kan je helpen om op een juiste manier te leren omgaan met je angst en spanningen.
  • je aanraden om regelmatig te ontspannen: relaxatieoefeningen, yoga, meditatie- en mindfulnessoefeningen.

Wat kan je samen met je kinesitherapeut doen?

Een kinesitherapeut, gespecialiseerd in het aanleren van een correcte ademhaling, kan:

  • je algemene informatie geven over:
    • de ademhaling en een normaal ademhalingspatroon;
    • hyperventilatie en de bijhorende klachten.

Lees verder onder het filmpje.

  • je aanleren hoe je:
    • correct door je neus kan ademen;
    • kan ademen via een betere coördinatie van je buik en borstkas;
    • je ademhaling in rust onder controle kan krijgen;
      • Dit doe je via technieken waarmee je, met eventuele adempauzes, de hoeveelheid ingeademde lucht en de ademfrequentie vermindert.
    • de eerste signalen van een hyperventilatieaanval leert herkennen en dus vermijden;
    • bij een hyperventilatieaanval je ademhaling opnieuw rustiger kan krijgen;
    • je spierspanning leert controleren met bijv. relaxatieoefeningen thuis.

Lees verder onder het filmpje.

  • een oefenprogramma opstellen, met een combinatie van ademhalingsoefeningen en aangepaste bewegingen om regelmatig thuis te doen;
  • als eventuele aanvulling zachte manuele technieken toepassen om gespannen spieren in je nek, schouders en/of rug los te maken.

Meer weten?

Bronnen

Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming. 

Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.

Gerelateerde richtlijnen
Eerste hulp
Vond je dit artikel nuttig?

Ook interessant

1
Kortademigheid
10/08/2017
Lees meer »
2
Beven (tremor)
04/05/2017
Lees meer »
3
Droge mond
06/12/2013
Lees meer »
4
Extra hartslagen (extrasystolen)
18/04/2019
Lees meer »

Nieuwsbrief

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief