Wat is het?
De nieren zijn opgebouwd uit miljoenen kleine filtertjes. Het bloed stroomt continu door deze filtertjes en wordt er ontdaan van overtollige afvalstoffen en water. Met een aantal testen kunnen we de filterfunctie van de nieren beoordelen.
Creatinine is een afbraakproduct van de spieren. Het wordt continu door de nieren uit het bloed gefilterd en uitgescheiden in de urine. De concentratie van creatinine in het bloed is daarom een goede parameter voor het functioneren van de nieren. Hoe minder ze werken, hoe meer creatinine in het bloed.
De nierfunctie, de GFR (glomerular filtration rate), kan geschat worden op basis van de creatininewaarde in het bloed. Dit getal geeft aan hoeveel bloed de nieren per minuut kunnen filteren/zuiveren. Bij een gezonde persoon is dat meer dan 90 milliliter per minuut. Deze waarde neemt af met toenemende leeftijd. Bij een bejaard persoon kan een waarde van 30 tot 45 milliliter per minuut nog normaal zijn.
De hoeveelheid creatinine kan per persoon sterk verschillen. Mannen hebben bijvoorbeeld meer creatinine in hun bloed dan vrouwen en ouderen. Dit is omdat zij over het algemeen gespierder en langer zijn. Door de verschillen is soms niet goed duidelijk of de creatinine en dus de nierfunctie nog normaal is. Wat bij de ene persoon te hoog is, is dat bij de ander nog niet. Urineonderzoek geeft dan aanvullende informatie.
Als de nierfunctie exact berekend moet worden, en dus niet enkel geschat, zal je arts je vragen om 24 uur je urine bij te houden. Op basis van het volume van de geproduceerde urine en de creatinineconcentratie in zowel de urine als het bloed, kan de nierfunctie nauwkeuriger berekend worden.
Op basis van deze 2 testen kunnen we ons dus een idee vormen van de nierfunctie en de ernst van een eventueel nierfalen.
Classificatie van nierfalen
De ernst van nierfalen, het stadium van verminderde nierfunctie waarin men zich bevindt, wordt afgeleid uit de waarde van de eGFR.
- Stadium 1: normaal. De eGFR is meer dan 90 milliliter per minuut.
- Stadium 2: mild nierfalen. De eGFR is tussen 60 en 89 milliliter per minuut.
- Stadium 3: matig nierfalen. De eGFR is tussen 30 en 59 milliliter per minuut.
- Stadium 4: zwaar nierfalen. De eGFR is tussen 15 en 29 milliliter per minuut.
- Stadium 5: eindstadium van de nierziekte. De eGFR is minder dan 15 milliliter per minuut.
Vanaf stadium 3 moet nierfalen behandeld worden. In stadium 2 wordt geen verder onderzoek gepland, behalve als er ook bloed en/of eiwit aanwezig is in de urine, en bij diabetespatiënten. Patiënten in stadium 5 zijn kandidaten voor nierdialyse en eventueel niertransplantatie.
Welke onderzoeken gebeuren bij te veel creatinine in het bloed?
De arts zal steeds starten met een grondige bevraging:
- Heb je vroeger een nierziekte doorgemaakt?
- Lijd je aan andere aandoeningen die de nierfunctie kunnen beïnvloeden, zoals diabetes, aderverkalking, reuma, prostaatlijden, …?
- Neem je medicatie?
- Zijn er recent contrastmiddelen gebruikt bij onderzoeken?
Daarna zal een grondig lichamelijk onderzoek gebeuren:
- algemene toestand;
- bloeddruk;
- onderzoek van de buik en de prostaat bij mannen;
- nazicht van de polsslag in de slagaders van armen en benen;
- nazicht van vochtophoping in de benen.
Ten slotte worden een aantal technische onderzoeken verricht: een uitgebreid bloed- en urineonderzoek en een echografie van de nieren. Op basis van de resultaten kunnen bijkomende onderzoeken overwogen worden.
De rol van de huisarts en de specialist
Het stellen van de diagnose en het starten en optimaliseren van de behandeling behoort tot het domein van de nierspecialist (nefroloog).
De tussentijdse controles gebeuren bij de huisarts, in overleg met de specialist. De huisarts zal opnieuw verwijzen als hij een achteruitgang van de nierfunctie vaststelt. Ook bij een acute ziekte met koorts, symptomen van luchtweginfectie en gewrichtsontstekingen zal de nefroloog geraadpleegd worden. In deze gevallen kan de nierfunctie immers snel achteruitgaan.
Om de samenwerking optimaal te laten verlopen, kan men instappen in een zogenaamd zorgtraject nierinsufficiëntie. Alle personen boven de 18 jaar die een eGFR hebben van minder dan 45 milliliter per minuut komen hiervoor in aanmerking. Het zorgtraject voorziet in een aantal voordelen, zoals een gratis bloeddrukmeter, gratis consultaties bij een nefroloog en huisarts, tegemoetkoming in de kosten voor de diëtist(e) en gratis medicatie.
Personen die behandeld worden met nierdialyse of die een niertransplantatie hebben ondergaan, vallen niet onder de regeling van het zorgtraject nierinsufficiëntie. Voor hen is een aangepaste regeling voorzien.