Wat zijn stoornissen van de reukzin?
Met onze reukzin herkennen we geuren. In de neus zitten speciale cellen die gevoelig zijn voor geuren en ze opnemen. Die geurprikkels worden langs de reukzenuwen naar de hersenen geleid. Daar worden ze omgezet in geurgewaarwordingen.
Stoornissen van de reukzin kunnen we onderverdelen in twee categorieën: geleidings- en perceptiestoornissen.
- Bij geleidingsstoornissen kun je de geur niet waarnemen door een verstopping (obstructie) in de neus.
- Bij een perceptiestoornis ligt het probleem ter hoogte van de zenuwen die van de neus naar de hersenen lopen of in de hersenen zelf.
Oorzaken
De meeste voorkomende oorzaken van stoornissen van de reukzin zijn:
- een virale infectie: die kan zowel zwelling van het slijmvlies veroorzaken (geleidingsstoornis) als de reukzenuwen beschadigen (perceptiestoornis);
- zwelling van het neusslijmvlies door andere oorzaken (bijv. allergie, neuspoliepen, problemen met het neustussenschot, tumoren);
- een verwonding aan het hoofd (hoofdtrauma): vooral bij een slag op de achterkant van het hoofd kunnen de reukcentra in de hersenen beschadigd raken;
- de leeftijd: de gevoeligheid voor geuren neemt af als je ouder wordt;
- systeemziekten (bijv. syndroom van Cushing), psychiatrische aandoeningen (bijv. depressie) of neurologische ziekten (bijv. ziekte van Alzheimer).
Meer zeldzame oorzaken zijn medicatie (bijv. amfetamines), toxische stoffen (bijv. chloor), een hersentumor of een aangeboren gebrek aan reukzin (syndroom van Kallmann).
In een kwart van de gevallen wordt geen oorzaak gevonden voor het reukverlies.
Hoe vaak komen stoornissen van de reukzin voor?
Naar schatting 5 op de 100 mensen heeft last van een stoornis van de reukzin. Hoe ouder je bent, hoe meer kans je hebt op reukverlies.
Bij 20 tot 40% van de mensen met reukverlies is de oorzaak een virale bovenste luchtweginfectie, bij 20 tot 30% een neus- en/of sinusprobleem en bij 10 tot 20% een schedeltrauma.
Hoe kan je het herkennen?
- Soms heb je helemaal geen reukzin meer.
- Soms ruik je minder goed.
- Soms ben je gevoeliger voor geuren.
- Soms is je reukzin verstoord. Dan ruik je bijvoorbeeld bepaalde geuren niet meer. Of je neemt geuren waar die zeer onaangenaam zijn of geuren die er niet zijn.
Je reukzin heeft een grote invloed op je smaakbeleving. Voor je opmerkt dat je minder goed ruikt, zal het je vaak al opgevallen zijn dat je eten minder smaak heeft.
Verlies van de reukzin met het ouder worden, gebeurt zo geleidelijk dat slechts weinig mensen zich ervan bewust zijn.
Bij zwelling van het neusslijmvlies zit de neus verstopt en adem je door de mond. Met een neusspray of neusdruppels kan je de neus ontzwellen. Daarna komt de reukzin vaak terug. Het reukverlies gaat ook vaak op en af: nu eens wat meer, dan weer wat minder.
Na een hoofdtrauma is het reukverlies meestal blijvend.
Bij neurologische ziekten en bij systeemziekten heb je natuurlijk ook de symptomen van die ziekten.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts vraagt je eerst hoe de klachten precies zijn begonnen en hoe ze zijn geëvolueerd: heb je een luchtweginfectie gehad? Is de reukzin volledig of slechts gedeeltelijk verdwenen? Heb je een ongeval gehad? Rook je?
Vervolgens onderzoekt je arts het neus-keel-oorgebied grondig met behulp van een instrument om in de neus te kijken (neusendoscoop). Je arts controleert of de neus normaal gebouwd en goed doorgankelijk is, en of er tekenen zijn van neuspoliepen of chronische sinusitis.
Infecties in de mondholte kunnen vieze geuren veroorzaken. Daarom gebeurt ook een grondig nazicht van de mond en de keel.
Vindt de arts geen oorzaak voor de reukstoornis, dan word je verwezen naar de neus-keel-oorarts voor verder onderzoek.
Er zijn drie manieren om de mate van reukverlies na te gaan:
- via identificatietests (waarbij je testgeuren moet herkennen);
- via drempelwaardetests (die meten de minimaal waarneembare concentratie die nodig is om een bepaalde geur te ruiken);
- via discriminatietests (waarbij je verschillende geuren moet onderscheiden).
Indien nodig vraagt de arts bijkomende beeldvorming aan.
Wat kan je zelf doen?
Merk je dat je reuk- en/of smaakzin verminderd is? Ga dan naar je huisarts. Er kunnen namelijk verschillende oorzaken zijn, dus dat laat je best nakijken.
Stop met roken, want roken heeft een negatieve invloed op de reukzin.
Wat kan je arts doen?
De behandeling hangt af van de oorzaak.
Een verstopte neus reageert meestal goed op medicatie (bijv. neusspray met cortionse) of een operatie (bijv. bij neuspoliepen, chronische sinusitis of een afwijkend neustussenschot).
Na een virale bovenste luchtweginfectie herstelt je reukzin vaak (gedeeltelijk) vanzelf. Dat kan wel enkele maanden duren.
Geurtraining kan het herstel na een infectie aanzienlijk verbeteren en versnellen. Je moet dan twee keer per dag vier verschillende geuren na elkaar opsnuiven, gedurende minstens zes maanden.
Voor perceptiestoornissen na een hoofdtrauma bestaat er nog geen goede behandeling. Eventueel kan geurtraining hier ook een lichte verbetering brengen.
Meer weten?
Bronnen
- https://www.ebpnet.be
- https://www.kno.nl
- Beoordeling van reukverlies. BMJ Best Practice. December 2019.