Stijve schouder (‘frozen shoulder’)

Wat is het?

Lees het artikel onder het filmpje.

Een stijve schouder wordt vaak ‘frozen shoulder’ genoemd. Nog een andere benaming is ‘adhesieve capsulitis’. Deze term geeft aan dat de aandoening het gevolg kan zijn van verklevingen van het kapsel rond je schouder.

• Je schouder is pijnlijk en stijf:
  • De pijn kan vrij snel ’s nachts opkomen, vooral als je op de schouder ligt.
  • Je kan ook pijn voelen in rust, dus zonder te bewegen.
  • Je hebt moeite om je schouder te bewegen.
• Het omhulsel rond het gewricht (het gewrichtskapsel) is dikker en ontstoken. Er kan ook wat littekenweefsel zijn.
• Je schouderspieren kunnen gespannen zijn.

Oorzaak

De exacte oorzaak van een stijve schouder is nog niet helemaal duidelijk. Vaak is het een combinatie van verschillende factoren.

• Je kan het krijgen wanneer je je schouder lange tijd niet hebt kunnen bewegen, bijv. na een blessure of operatie.
• Een frozen shoulder kan ook zonder duidelijke oorzaak ontstaan. Dat noemen we een ‘idiopathische’ stijve schouder.

Ziekteverloop

Een stijve schouder kan soms spontaan genezen, maar dat kan lang duren (soms 1 tot 2 jaar). 

De aandoening verloopt in verschillende fasen:

• Ontstekingsfase:
  • Je schouder is ontstoken en pijnlijk.
  • De pijn is erger ’s nachts.
  • Je schouder bewegen wordt steeds moeilijker; je schouder wordt stijver.
  • Wanneer je arts je schouder onderzoekt, stelt hij vast dat alle bewegingen nog mogelijk zijn.
  • Deze periode kan tot 2 maanden duren.

• Bevroren fase (verstijving, blokkering):
  • Je schouder wordt steeds stijver en zit gaandeweg vast.
  • De stijfheid is nu het grootste probleem.
  • De pijn, soms erger 's nachts, vermindert geleidelijk.
  • Deze fase duurt tussen 2 à 6 maanden.

• Ontdooiingsfase (herstel):
  • Je schouder komt los.
  • Je kan je schouder steeds beter bewegen.
  • Deze fase duurt 1 à 2 jaar.

Bij wie en hoe vaak komt het voor?

Een stijve schouder komt vrij vaak voor, bij 2 à 5 op 100 personen.

Het treft:

• meestal vrouwen tussen 40 en 60 jaar;
• vaker mensen met bepaalde medische aandoeningen zoals:
  • diabetes;
  • schildklieraandoeningen;
  • ziekte van Dupuytren;
  • ziekte van Parkinson.

Mensen die een schouderletsel hebben gehad of een schouderoperatie met nood aan een langdurige immobilisatie, zijn vatbaarder voor een frozen shoulder.

Hoe kan je het herkennen?

Je hebt waarschijnlijk een stijve schouder als:

• je een geleidelijk erger wordende pijn in je schouder voelt;
• plotse bewegingen hevige pijn veroorzaken;
• je ’s nachts veel pijn hebt, vooral als je op je schouder ligt;
• je je schouder steeds moeilijker kan bewegen.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Normaal gezien kan je arts de diagnose stellen door je vragen te stellen en je schouder te onderzoeken.

Soms kan hij bijkomende onderzoeken aanvragen, zoals een röntgenfoto (rX) en een echografie, om eventuele andere aandoeningen uit te sluiten.

Wat kan je zelf doen?

• In de ontstekingsfase (zie boven) kan je koude kompressen op je schouder leggen.
  • Bij een stijve schouder helpt koude beter dan warmte.

• Zet je dagelijkse bezigheden zoveel mogelijk verder.

• Probeer te blijven bewegen binnen je pijngrenzen.
  • Vermijd wel bewegingen en belasting die de pijn verergeren.
  • Een oefenprogramma onder begeleiding van een kinesitherapeut (zie verder) kan zeker bijdragen tot een volledig herstel.

• Een behandeling kan lang duren. Een goede vertrouwensband met je arts en/of kinesitherapeut is daarom cruciaal.
  • Over het algemeen kan je je schouder na de behandeling (bijna) even goed bewegen als voordien.
  • Heb je diabetes? Dan kan het resultaat iets minder goed zijn.

Wat kan je arts doen?

Je arts gidst je door het verloop van de ziekte. Afhankelijk van de fase en de uitgebreidheid van de stijve schouder kan hij bepaalde behandelingen starten.

Meestal verloopt de behandeling in nauwe samenspraak met een kinesitherapeut (zie verder). Soms moet de arts je doorverwijzen naar een specialist.

Mogelijke behandelingen zijn:

• pijnstillende medicatie zoals:
  • paracetamol;
  • een ontstekingsremmer, zoals ibuprofen of naproxen;
  • een licht opioïd.

• een injectie met cortisone:
  • Met een injectienaald spuit je arts een ontstekingsremmende vloeistof (glucocorticoïd) in je schoudergewricht om de ontsteking te verminderen en fysiologisch serum om het gewricht uit te rekken.
  • Dat is vooral nuttig tijdens de ontstekingsfase.

• kinesitherapie:
  • Je arts verwijst je door naar een kinesitherapeut die je met kennis van zaken kan begeleiden (zie verder).

• een ingreep:
  • artrolyse;
    • De chirurg kijkt met een kleine camera in je schouder en maakt de verkleefde gewichtskapsels los.
  • manipulaties onder algemene verdoving:
    • De chirurg manipuleert je schouder om die los te maken.

Wat kan je samen met je kinesitherapeut doen?

De begeleiding en behandeling van een stijve schouder kan lang duren. Je kinesitherapeut speelt daar een grote rol in. Oefentherapie staat centraal.

Je kinesitherapeut:

• geeft je informatie over de aandoening;

• luistert naar je klachten;

• onderzoekt je schouder en maakt een inschatting van:
  • de fase van de aandoening;
  • de ernst van de stijve schouder: pijn, beweging, functie;
  • de invloed van de schouderlast op je dagelijks leven.

• geeft je tips over hoe je het best met een frozen shoulder en bepaalde functionele beperkingen omgaat;

• kan de spieren van je schouder en je nek voorzichtig masseren, als dat je helpt ontspannen;

• kan mobilisaties en andere specifieke revalidatietechnieken toepassen om:
  • de pijn van je schouder en bovenrug/nek te verminderen;
  • de beweeglijkheid te vergroten.

• stelt een oefenprogramma op:
  • Dat is een programma aangepast aan jouw situatie, waarbij je bepaalde bewegingen van je schoudergewricht veilig kan oefenen.
  • Deze oefeningen moet je vooral thuis doen.
  • De (rek)oefeningen past de kinesitherapeut aan aan de fase van de aandoening.
  • Oefeningen tegen weerstand zijn belangrijk, ook al kunnen ze soms wat onaangenaam aanvoelen.

• kan meetinstrumenten gebruiken om te zien hoe goed je vooruitgang maakt;

• werkt samen met je (huis)arts.

Meer weten?

• https://www.thuisarts.nl/schouderklachten
• https://www.thuisarts.nl/schouderklachten/ik-heb-stijve-schouder-frozen-shoulder
• https://defysiotherapeut.com/aandoeningen-en-klachten/frozenshoulder/

Bronnen

• https://www.ebpnet.be
• Klachten aan de arm, nek en/of schouder (KANS), KNGF, 2010
• Prof. Dr. Filip Struyf: Frozen shoulder, current evidence for assessment and rehabilitation, Mühlhausen Germany, 31.03.2017 on Vimeo
• DynaMed [Internet]. Ipswich (MA): EBSCO Information Services. 1995 - . Record No. T113935, Adhesive Capsulitis of Shoulder; [updated 2018 Nov 30, cited 03 august 2021]. Available from https://www-dynamed-com.gateway2.cdlh.be/topics/dmp~AN~T113935. Registration and login required.