Wat is het?
Ons zenuwstelsel bestaat uit een centraal deel (hersenen en ruggenmerg) en een perifeer deel (de zenuwen).
Het ruggenmerg is het deel van het centraal zenuwstelsel dat zich in de wervelkolom bevindt. Het begint in de nek, onder de schedel, waar het aansluit op de hersenen, en het loopt tot aan de onderrug. Het is omringd door 3 vliezen, waartussen het ruggenmergvocht zich bevindt. Van het ruggenmerg takken de zenuwwortels af op het niveau van elke wervel.
Motorische zenuwen lopen naar spieren en organen en zorgen voor de werking ervan.
Sensibele zenuwen ontvangen prikkels vanuit het lichaam en de huid. Zo kunnen we pijn, warmte en koude waarnemen en beschikken we over een tastgevoel. Op die manier kunnen de hersenen zowel informatie versturen naar als ontvangen vanuit elk punt van het lichaam.
Verschillende aandoeningen kunnen het ruggenmerg beschadigen. De voornaamste zijn trauma’s, meestal veroorzaakt door ongevallen, en infecties door virussen of bacteriën. Systeemziekten zoals SLE en sarcoïdose kunnen ook een ontsteking van het ruggenmerg geven. Hiernaast treffen ziekten zoals MS en ALS het ruggenmerg.
Hoe kan je het herkennen?
Bij wervelbreuken wordt het ruggenmerg soms doorgesneden. Dit noemen we een dwarslaesie. Typisch hierbij is dat alle spieren onder het niveau van het letsel verlamd zijn, en dat de gevoeligheid daar verdwenen is. Zo zullen bijv. bij een dwarslaesie beide benen verlamd en ongevoelig zijn (paraparese) ter hoogte van de lendenstreek. Bij een dergelijk letsel ter hoogte van de halsstreek zijn beide armen en benen verlamd en ongevoelig (tetraparese).
Omdat de spieren niet meer werken, zullen ze geleidelijk dunner worden en als het ware wegsmelten (spieratrofie).
Gelijktijdig zullen ook een aantal functies uitvallen, zoals de controle over de blaas of darmen, met incontinentie tot gevolg.
De zenuwen in de spieren zelf kunnen wel nog intact zijn en voor prikkels zorgen, die dan niet door de hersenen gestuurd worden. Hierdoor kan abnormale spieractiviteit ontstaan. Onwillekeurige samentrekkingen van de spieren noemen we spasmen. Na verloop van tijd kunnen de ledematen erdoor vervormd worden en in een abnormale positie komen te staan (spasticiteit).
Symptomen bij bloedingen en infarcten ontwikkelen zich in enkele uren en omvatten nek- en rugpijn, spier- en gevoelsuitval.
Bij infecties ter hoogte van het ruggenmerg zijn in het begin dikwijls alleen algemene klachten aanwezig zoals koorts, hoofdpijn en slechte eetlust. Zonder behandeling ontstaan geleidelijk aan tekens van beschadiging van het ruggenmerg, zoals spierzwakte en verlamming, en vermindering of wegvallen van het gevoel.
Bij ziekten van het ruggenmerg zoals MS is het verloop veel trager, soms over jaren. Men merkt dan dikwijls kleine veranderingen op, waar niet veel aandacht aan wordt besteed. Voorbeelden zijn ongewild urineverlies en stoornissen van het zicht.
Wat kan je zelf doen?
Bij ruggenmergletsels is het voorkomen van spasticiteit zeer belangrijk. De familie en de kinesist(e) moeten hiervoor nauw samenwerken. Voorkom vervormingen met aangepaste oefeningen en het bewegen van zelfs volledig verlamde ledematen.
Vermijd doorligwonden door het gebruik van aangepaste en speciale materialen (kussens, matras…). Wissel de houding en vermijd zo dat er continu druk ontstaat op dezelfde plaatsen, zoals de stuit, de schouders en/of de hielen.
Wanneer de patiënt niet meer spontaan kan plassen, moet de blaas geledigd worden met een sonde.
Wat kan je arts doen?
De behandeling hangt af van de oorzaak.
Hoge doses antibiotica worden toegediend bij infecties.
Cortisone en geneesmiddelen die inwerken op de natuurlijke weerstand kunnen systeemziekten afremmen.
Bloedverdunnende medicatie wordt voorgeschreven bij infarcten.
Chirurgische ingrepen zijn eerder uitzonderlijk.
Revalidatie zal enkel in de eerste fase in het ziekenhuis of in een gespecialiseerde dienst gebeuren.
De onderhoudsbehandeling vindt steeds thuis plaats.