Wat is het?
Een op drie mensen geeft aan ooit in zijn leven met psychische problemen gekampt te hebben. De klachten van deze personen kunnen soms plots verergeren, waardoor ze een gevaar vormen voor zichzelf (bijv. risico op zelfdoding) of anderen (bijv. agressie) en nood hebben aan medische hulp. In dat geval spreekt men van een psychiatrisch spoedgeval. De voornaamste gevallen zijn een acute psychose, manie, delirium en agitatie bij mensen met dementie.
Een belangrijke medische interventie in dergelijk geval is het opstarten, voortzetten of aanpassen van psychiatrische geneesmiddelen. Het probleem hierbij is dat er nood is aan een positief resultaat op korte termijn, m.a.w. de medicatie moet liefst snel werken. Het doel van de behandeling is het elimineren of verbeteren van de symptomen, om nieuwe aanvallen te voorkomen en het psychosociaal functioneren van de persoon te verbeteren.
Hoe kan je het herkennen?
Personen met een acute psychose verliezen het contact met de werkelijkheid. De voornaamste symptomen zijn wanen (dwangmatige gedachten die niet met de werkelijkheid overeenkomen) en hallucinaties (dingen waarnemen die er niet zijn).
Bij een manie wordt de persoon uitgelaten, hyperactief, niet te stuiten. Hij is euforisch, rusteloos, opgewonden en heeft weinig slaap nodig.
Een delirium is een plotse verwardheid door een stoornis in de hersenen. Het is meestal het gevolg van een intoxicatie door verslavingsproblematiek (alcohol, drugs).
Agitatie bij demente personen uit zich vooral door onrust, kwaadheid, niet meer kunnen stil zitten, roepen, …
Wat kan je zelf doen?
- In een psychiatrische crisissituatie is de veiligheid van alle betrokkenen een eerste bekommernis.
- Vraag bij twijfel om hulp (zie onder ‘Meer weten?’).
- Contacteer een huisarts.
- Meld je aan bij een spoedgevallendienst als je je kan verplaatsen.
- Roep eventueel de hulp van de politie is als de persoon een gevaar voor zichzelf of anderen vormt.
Wat kan de arts doen?
De arts zal in de eerste plaats proberen een oplossing te bieden voor de acute symptomen. De persoon moet rustig worden, de dingen weer zien zoals ze zijn, en geen gevaar meer vormen voor zichzelf en zijn omgeving. Geneesmiddelen met een snelle werking zijn hier meestal op hun plaats. Zo nodig zal een spoedopname gebeuren. Daarna zal de arts een grondige evaluatie doen van de psychische toestand van de persoon. Hij zal persoonlijke, relationele of familiale aspecten bevragen, zowel bij kinderen en jongeren als bij volwassenen, en de ziektegeschiedenis bekijken in geval van een bestaand psychiatrisch probleem.
Welke medicatie wordt gebruikt?
Voor de opstart van medicatie bij psychiatrische spoedgevallen gelden een aantal algemene principes. De arts moet de opstart steeds opvolgen. Verder moet hij de algemene situatie van de persoon onderzoeken, en de achterliggende en mogelijke lichamelijke oorzaken proberen achterhalen. De arts moet ook steeds peilen naar het suïciderisico.
Psychiatrische medicatie werken in op de hersenen. De keuze hangt af van de diagnose. In geval van een nieuw psychiatrisch probleem wordt de keuze bepaald door de klacht, bijv. ernstige agressie, acute verwardheid, agitatie of ernstige zelfdodingsgedachten.
Er bestaan verschillende soorten psychiatrische geneesmiddelen:
- kalmeer- en slaappillen;
- antipsychotica;
- antidepressiva.
Kalmeer- en slaappillen
Uit deze groep worden de benzodiazepines nog steeds beschouwd als de veiligste en meest werkzame geneesmiddelen om vooral acute angst te behandelen. Er bestaan kort- en langwerkende soorten. Deze medicatie werkt spierontspannend, rustgevend en maakt suf. Als slaapmiddel kan het best voor een korte periode gebruikt worden, gezien bij langdurig gebruik gewenning en afhankelijkheid kan ontstaan.
Antipsychotica
Antipsychotica zijn middelen die in de hersenen het effect van de natuurlijk voorkomende stof dopamine verminderen. Hierdoor nemen de verschijnselen van een psychose af, zoals wanen, hallucinaties, wantrouwen van de omgeving en verwardheid. Het vermindert ook hevige onrust.
In een crisissituatie is het zelden nodig om een antipsychoticum op te starten. Als de persoon eerder hetzelfde probleem had en men weet welke medicatie toen werkzaam was, kan een uitzondering gemaakt worden.
Antidepressiva
Antidepressiva werken in op de hersenen en kunnen zo depressie verminderen en de stemming verbeteren.
In een psychiatrische crisis is het zelden noodzakelijk om een antidepressivum op te starten, tenzij de persoon reeds gekend is met een depressie.
Bijwerkingen
Psychiatrische medicatie kunnen bijwerkingen geven, zoals:
- het maligne neurolepticasyndroom;
- dystonie, een bewegingsstoornis met herhaaldelijke, eerder trage, onvrijwillige bewegingen of abnormale houdingen;
- acathasie, dat zich kenmerkt door bewegingsonrust, waardoor de persoon niet stil kan zitten en loopdwang ervaart;
- constipatie, moeilijk kunnen plassen (urineretentie) en een verhoogde oogdruk;
- acute verwardheid, prikkelbaarheid en een hoger risico op epilepsieaanvallen (vooral in geval van antidepressiva bij epilepsie);
- een daling van witte bloedcellen met verhoogde vatbaarheid voor infecties, ontsteking van de hartspier en pijnlijke, blijvende erecties.
Consulteer een arts als deze symptomen na het opstarten of wijzigen van psychiatrische geneesmiddelen optreden.
Bijzondere voorzorgen
- Slaappillen (benzodiazepines) kunnen de werking van vele andere geneesmiddelen verminderen.
- Een combinatie van verschillende antidepressiva kunnen leiden tot een plotse bloeddrukstijging.
- Bepaalde antidepressiva kunnen de bloedconcentratie van andere geneesmiddelen verhogen met risico op intoxicatie.
Meer weten?
https://www.geestelijkgezondvlaanderen.be/wanneer-hulp-zoekenhttps://www.psychosenet.be/behandeling/crisis/ https://www.vlaanderen.be/nl/gezin-welzijn-en-gezondheid/gezond-leven/hulp-zoeken-bij-psychische-problemen
Bronnen
https://www.ebpnet.be
https://www.apotheek.nl
https://www.uzleuven.be/sites/default/files/uzremote/brochure/80.pdf
https://www.mc-st-jozef.be/voor-patienten/volwassenen/klachten-en-aandoeningen-volwassenen/crisis-en-urgentie