Wat is het?
Listeriose is een infectie veroorzaakt door de Listeria monocytogenes-bacterie. Bij 5% van de mensen en dieren is listeria aanwezig in de gewone darmflora.
Onder darmflora verstaan we de microben die normaal bij iedereen in de darm aanwezig zijn, zonder dat ze aanleiding geven tot ziekte.
Listeria leeft ook op de grond en in bepaalde voedingsmiddelen zoals niet-gepasteuriseerde melk, zachte kazen op basis van rauwe melk (‘au lait cru’) en gedroogde of koud gerookte vis.
Deze producten worden dan ook best vermeden door zwangere vrouwen, personen met een verminderde weerstand en ouderen die aan meerdere ziekten lijden. De bacterie kan via de moederkoek (placenta) de baby treffen, en overleeft en groeit bij koelkasttemperatuur (opletten met vervallen producten!). Bevriezing doodt de bacterie niet.
Er is zeer zelden overdracht van persoon tot persoon. Men beschouwt het dus niet als een besmettelijke aandoening.
Hoe vaak komt het voor?
In België zijn er gemiddeld 65 gevallen van listeriose per jaar. Het kan gaan om geïsoleerde gevallen of om kleine epidemieën. De helft van de slachtoffers is ouder dan 65 jaar; 20% sterft aan de ziekte.
Hoe kun je het herkennen?
De tijd tussen besmetting en eerste symptomen (incubatietijd) bedraagt 1 tot 91 dagen.
De infectie geeft meestal weinig tot geen klachten bij personen met een normale weerstand.
Ingeval er toch klachten zijn, dan gaat het doorgaans om een opstoot van hoge koorts (39°C tot soms 40°C), vergezeld van griepachtige symptomen zoals hoofdpijn, spierpijn, algemeen onwelzijn en maagdarmontsteking met braken en diarree.
Zwangere vrouwen hebben tot 20 keer meer kans om besmet te geraken dan andere volwassenen. Ook de baby loopt gevaar aangezien de infectie aanleiding kan geven tot vroeggeboorte of miskraam.
De bacterie kan in een later stadium ook in de bloedbaan terechtkomen (sepsis) en hersenvliesontsteking veroorzaken. Typisch voor een hersenvliesontsteking of meningitis zijn koorts, hoofdpijn en een stijve nek, waarbij je de kin niet meer tot op de borst kunt brengen.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts kan de ziekte vermoeden aan de hand van de ziektetekenen.
De diagnose wordt bevestigd op basis van een kweek van de bacterie uit het bloed en uit het ruggenmergvocht.
De bacterie kan ook aangetoond worden in verdachte voedingsmiddelen.
Wat kun je zelf doen?
Iedereen kan listeriose oplopen, maar zwangere vrouwen, personen met verminderde weerstand (kanker, hiv, gebruik van geneesmiddelen die de weerstand verminderen) en ouderen die aan meerdere ziekten lijden, zijn extra gevoelig.
Het is dan ook nuttig om enkele voorzorgsmaatregelen te nemen:
- Bewaar voedsel in de koelkast bij voorkeur op +4°C.
- Respecteer de houdbaarheidsdatum van de producten.
- Laat etensrestjes snel afkoelen in de koelkast (dus niet op kamertemperatuur); bewaar ze niet te lang en warm ze altijd goed op.
- Reinig regelmatig de koelkast.
- Was regelmatig je handen als je kookt.
- Poets zorgvuldig het oppervlak waarop je met rauwe producten werkt.
- Vermijd vochtige keukenhanddoeken en vervang ze regelmatig.
- Was rauwe groenten en fruit steeds goed en schil ze. Gevogelte en gehakt worden bij voorkeur gebakken gedurende minstens 10 minuten op een temperatuur boven de 65°C. De bacterie is niet bestand tegen verhitting door koken of bakken.
- Bedek bij voorkeur de voedingsmiddelen, zodat vliegen en insecten er niet aan kunnen.
Vermijd producten die Listeriakiemen kunnen bevatten, zoals:
- Rauwe melk en producten gemaakt met rauwe melk zoals sommige kazen, kaaskorsten en hoeveboter.
- Bepaalde producten uit de zee zoals schaaldieren en koud gerookte vis.
- Bepaalde vleeswaren zoals patés, rillettes, producten in gelei; verkies voorverpakte voedingsmiddelen.
- Rauwe filet americain, vlees- en vissalades en koude bereidingen op basis van gevogelte.
- Rauwe groentekiemen zoals sojascheuten.
Wat kan je arts doen?
Listeria is een bacterie die in de cellen leeft. Daarom dient een behandeling met antibiotica (ampicilline) steeds via een infuus te gebeuren. Hiervoor is een ziekenhuisopname nodig.
Naargelang de ernst van de infectie duurt de behandeling 2 tot 3 weken.
Meer weten?
https://www.gezondzwangerworden.be/infecties/listeriose