Wat is het?
Lichen planus is een zeldzame huidziekte. De precieze oorzaak is nog niet opgehelderd.
- Het is een auto-immuunziekte: dat is een aandoening waarbij je afweersysteem je eigen lichaamscellen aantast.
- Bij lichen planus gebeurt dat typisch op je huid.
- Het kan ook je nagels en slijmvliezen (meestal van je mond) aantasten.
- Lichen planus is niet erfelijk en niet besmettelijk.
- Er zijn aanwijzingen dat bepaalde medicijnen, of bijvoorbeeld tandvullingen met amalgaam of goud, letseltjes kunnen veroorzaken die erg op lichen planus lijken: dit noemen we lichenoïde reacties.
Hoe vaak komt het voor?
- Lichen planus komt voor bij ongeveer 1% van de bevolking.
- Meestal ontstaat de aandoening bij mannen of vrouwen van middelbare leeftijd.
- De meeste personen met lichen planus op de huid hebben last van (soms zeer hevige) jeuk.
- Een op 5 personen heeft slechts een beperkt aantal bultjes, die meestal geen klachten geven.
- Meer dan de helft ontwikkelt na enkele jaren nieuwe letseltjes.
Hoe kan je het herkennen?
Lichen planus op de huid
Je merkt bultjes op je lichaam die:
- paarsrood en afgeplat zijn;
- bijna altijd jeuken;
- meestal in groepjes, lijnen of ringen voorkomen;
- vaak verspreid zijn over je romp;
- vaak voorkomen op:
- de onderkant van je polsen,
- je enkels,
- je handpalmen en voetzolen,
- je onderlippen.
Lees verder onder de afbeelding
De huidletsels zijn meestal tijdelijk, maar kunnen soms later terugkeren. Ook wanneer je huid beschadigd raakt, bijvoorbeeld door te krabben, kunnen op die plaats nieuwe letsels ontstaan.
In zeldzame gevallen kan lichen planus haaruitval veroorzaken. Daarbij vormen zich littekens op je hoofdhuid.
Lichen planus op de nagels
Een op de 10 personen met lichen planus heeft ook letsels aan de nagels. Een voorbeeld zijn verdunde nagels met groefjes in de lengte.
Lichen planus op de slijmvliezen
Orale lichen planus
Bij zo’n 30 tot 70% van de mensen met lichen planus zijn ook de slijmvliezen aangetast, vooral van de wangen en de tong.
- Aan de binnenkant van je wangen, je tong of je tandvlees zie je meestal plekjes met een netwerk van witte lijnen.
- De letsels komen typisch symmetrisch voor, bijvoorbeeld aan beide kanten van je tong.
- Soms heb je er geen last van. De letseltjes worden dan toevallig ontdekt tijdens een tandcontrole. Maar er kunnen op die plaatsen ook pijnlijke wondjes of zweertjes ontstaan. Vaak heb je dan ook last van een schimmelinfectie in je mond.
- Letsels op je mondslijmvlies kunnen langer aanslepen, in vergelijking met lichen planus op je huid.
Lees verder onder de afbeelding
Genitale lichen planus
Lichen planus kan ook letseltjes veroorzaken op de huid en slijmvliezen van je geslachtsstreek, meer bepaald:
- op je penis (voornamelijk je eikel);
- rond je vulva en vagina:
- rond je anus.
Soms kunnen de bultjes:
- bloeden na seksueel contact;
- branderig of pijnlijk aanvoelen wanneer je ze aanraakt.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts stelt je vragen en onderzoekt de letsels. Meestal kan hij de diagnose op het zicht stellen. De huidletsels zijn vaak typisch voor lichen planus.
Als je arts twijfelt, kan hij een biopsie uitvoeren. Hij neemt dan een klein stukje weefsel weg voor microscopisch onderzoek om de diagnose te bevestigen.
Wat kan je zelf doen?
Lichen planus op de huid
Heb je letsels op je huid?
- Probeer je huid zo weinig mogelijk te beschadigen.
- Op de gekwetste plekken kunnen immers nieuwe letsels ontstaan.
Lichen planus op de slijmvliezen
Orale lichen planus
Heb je letsels op je mondslijmvlies?
- Zorg voor een goede mondhygiëne en vermijd verergerende factoren, zoals:
- harde tandplak;
- scherpe randen van een kunstgebit;
- schurende prothesen.
- Heb je aanhoudende en uitgebreide slijmvliesletsels? Probeer dan roken en alcohol te vermijden. De letseltjes verhogen het risico op mondkanker immers lichtjes.
Genitale lichen planus
Heb je letsels in je schaamstreek?
- Zorg voor een aangepast fietszadel.
- Vermijd schurende kledij.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
- Op basis van het uitzicht van je letseltjes zal je arts aan lichen planus denken.
- Een huidbiopsie kan je arts soms helpen om de precieze diagnose te stellen.
- Er zijn ook aanwijzingen dat bepaalde geneesmiddelen lichen planus-achtige letsels kunnen uitlokken.
- Is dat bij jou mogelijk het geval? Dan bekijkt je arts samen met jou of je (tijdelijk) met het geneesmiddel kan stoppen.
- Heb je geen last van de letseltjes? Dan is een behandeling meestal niet nodig. Bovenstaande maatregelen (’Wat kan je zelf doen?’) kunnen dan volstaan.
- De verdere aanpak hangt af van hoe de aandoening zich bij jou voordoet.
Lichen planus op de huid
Meestal herstellen letseltjes op de huid binnen de 2 jaar, maar je arts kan dat niet precies voorspellen.
- Heb je enkel last van jeuk?
- Dan kan je arts overwegen om een anti-allergisch middel (antihistaminicum) voor te schrijven.
- Sterk werkende corticoïdenzalven hebben meestal een goed effect binnen enkele weken.
- Gebruik ze niet zonder advies en opvolging van je arts.
- In ernstige gevallen verwijst je arts je door naar een huidarts (dermatoloog).
- Die bekijkt of andere medicatie (tabletten) of lichttherapie (Uv B, PUvA) nodig is.
- Na de behandeling zijn dikwijls bruine vlekjes zichtbaar op de plaatsen waar de lichen planus voorkwam. Deze vlekjes verdwijnen spontaan na enkele maanden. Er is geen behandeling voor nodig.
Lichen planus op de slijmvliezen
Letsels op de slijmvliezen zijn vaak moeilijker te behandelen.
Orale lichen planus
Heb je letseltjes op je mondslijmvlies?
- Heb je pijn, wondjes of zweertjes? Dan kan je een cortisonezalf gebruiken om je klachten te verlichten.
- Het is dan belangrijk om eerst gelijktijdige schimmelinfecties op te sporen en te behandelen.
- Heeft een cortisonezalf onvoldoende effect? Dan kan je voor een tacrolimuszalf kiezen.
- Zijn de letsels erg pijnlijk? Dan kan je eventueel tijdelijk een verdovende zalf gebruiken.
- Een nadeel van zalf op een slijmvlies is dat ze moeilijk aan te brengen is en niet lang ter plaatse blijft. Je speeksel verwijdert de zalf en je slikt ze in.
- Blijven de letsels langdurig aanwezig en heb je er veel last van? Dan kan je arts een behandeling met cortisonetabletten overwegen.
- Soms genezen de letsels pas wanneer je tandvullingen met amalgaam of goud laat verwijderen.
- Ongeveer 0,1 tot 3% van de letsels op het mondslijmvlies worden op lange termijn kwaadaardig. Ze geven dan aanleiding tot mondkanker.
- Daarom is het belangrijk dat je arts de letsels blijft opvolgen.
- Zo nodig kan hij een biopsie nemen.
Genitale lichen planus
Heb je letseltjes in je geslachtsstreek?
- Dan kan je arts polsen of je pijn hebt, bijvoorbeeld bij het vrijen.
- Hij kan je indien nodig doorverwijzen naar een:
- psycholoog;
- seksuoloog;
- kinesitherapeut gespecialiseerd in bekkenbodemproblemen.
Meer weten?
- https://nvdv.nl/patienten/dermatologie/zoek-een-huidaandoening/lichen-planus
- https://www.huidziekten.nl/folders/nederlands/lichenplanus.htm
Bronnen
- https://www.ebpnet.be
- DynaMed [Internet]. Ipswich (MA): EBSCO Information Services. 1995 - . Record No. T116470, Lichen Planus; [updated 2018 Dec 03, cited 03/02/2022]. Available from https://www-dynamed-com.gateway2.cdlh.be/topics/dmp~AN~T116470. Registration and login required.
- https://www.lichenplanus.nl/bestanden/richlijn-lichen-planus-2021-final.pdf?cd=i
- https://www.huidziekten.nl/folders/nederlands/lichenplanus.htm