Wat is het?
Myelum betekent beenmerg, dysplastisch staat voor abnormale ontwikkeling. Dysplastische cellen worden als voorlopers van kankercellen beschouwd. Myelodysplastische syndromen (MDS) zijn een groep kwaadaardige beenmergziekten die aanleiding kunnen geven tot bloedkanker (leukemie).
In normale omstandigheden rijpen stamcellen in het beenmerg uit tot rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes. Bij MDS is dat groeiproces verstoord, waardoor tekorten kunnen ontstaan of abnormale (dysplastische) bloedcellen kunnen worden geproduceerd.
Hoe dit syndroom ontstaat, is onduidelijk. Soms komt het voor bij mensen die in het verleden bepaalde bloedziekten doormaakten, een stamceltransplantatie, chemotherapie of bestraling ondergingen, of in contact kwamen met bepaalde kankerverwekkende stoffen, zoals benzeen of insecticiden.
MDS wordt ingedeeld in een laag- en hoogrisicogroep. Een patiënt in de laagrisicogroep (70% van de gevallen) heeft een levensverwachting van 3-12 jaar, waarbij het grootste gevaar schuilt in de vatbaarheid voor infecties. Een persoon in de hoogrisicogroep (30% van de gevallen) heeft een levensverwachting van slechts 1 jaar, omdat er een grote kans is op evolutie naar een acute leukemie.
Hoe vaak komt het voor?
MDS is zeldzaam: het wordt ontdekt bij 3-4 per 100.000 mensen. Het risico neemt toe met de leeftijd. De gemiddelde leeftijd is 70 jaar.
Hoe kan je het herkennen?
Sommige mensen hebben geen klachten. De klachten zijn afhankelijk van het soort ontbrekende bloedcellen:
- Een tekort aan rode bloedcellen veroorzaakt bloedarmoede, wat gepaard kan gaan met vermoeidheid en bleekheid.
- Witte bloedcellen spelen een belangrijke rol in de verdediging tegen infecties. Door een tekort zal de vatbaarheid voor infecties dus toenemen.
- De bloedplaatjes ten slotte zijn van belang voor de bloedstolling. Bij een tekort kan de bloedstolling verstoord zijn en kunnen bloedingen optreden.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
MDS is soms een toevallige ontdekking naar aanleiding van een bloedonderzoek dat een tekort aan rode en/of witte bloedcellen en/of bloedplaatjes aangeeft. Bij een vermoeden van MDS wordt een uitgebreid bloedonderzoek gedaan, gevolgd door een beenmerg- en soms een chromosomenonderzoek.
Voor een beenmergonderzoek wordt met een dikke naald een beetje beenmerg uit het heupbot of borstbeen gehaald. De beenmergcellen worden onder de microscoop onderzocht.
Een chromosomenonderzoek wordt uitgevoerd bij onduidelijkheid over de diagnose. Bij meer dan de helft van de patiënten met MDS is het resultaat van dit onderzoek afwijkend.
In geval van afwijkende bloedcellen worden steeds ook andere oorzaken uitgesloten. Een tekort aan vitamine B12 en foliumzuur, overmatig alcoholgebruik, een hiv-infectie of een vergiftiging met zware metalen kunnen voor een gelijkaardig bloedbeeld zorgen.
Wat kan je zelf doen?
Laat je vaccineren tegen griep en pneumokokken ter preventie van infecties.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
Patiënten zonder klachten moeten om de 2-4 maanden gecontroleerd worden. Een mogelijke behandeling hangt af van verschillende factoren: leeftijd, algemene gezondheidstoestand, risicogroep, wensen van de patiënt en actuele ziektetoestand.
Bij bloedarmoede kunnen ondersteunende bloedtransfusies gegeven worden. Toediening van epo kan de aanmaak van nieuwe rode bloedcellen stimuleren. Bij hevige bloedingen worden soms bloedplaatjes toegediend. Ook het geneesmiddel tranexaminezuur kan bloedingen tegengaan. Bij infecties ten slotte worden antibiotica gegeven, en wordt soms de aanmaak van witte bloedcellen gestimuleerd.
De enige behandeling die de patiënt volledig kan genezen is een stamceltransplantatie. Hierbij worden alle zieke bloedvormende cellen (beenmerg) van de patiënt vervangen door het gezond beenmerg van een andere persoon. Dit kan enkel bij patiënten jonger dan 70 jaar die behalve de MDS in goede gezondheid verkeren. Er moet ook een geschikte donor beschikbaar zijn. Als iemand niet in aanmerking komt voor een stamceltransplantatie, kan medicatie toegediend worden om de ziekte af te remmen en de kans op overgang naar leukemie te verkleinen.
Psychologische begeleiding
Kanker heeft een grote impact op je leven en hoe je je voelt. Heb je nood aan psychologische begeleiding? Klik dan hier voor meer informatie.
Meer weten?
- https://www.hematologienederland.nl/myelodysplastisch-syndroom
- https://www.kanker.be/lexicon/m/myelodysplastisch-syndroom-mds