Wat is colitis ulcerosa?
Colitis ulcerosa is een chronische ontstekingsziekte van de dikke darm. Hierbij ontstaan er ontstekingen (wondjes) in je dikke darm.
Ook op andere plaatsen in je lichaam kunnen ontstekingen optreden: in je huid, ogen, organen in de buik (lever, galblaas, alvleesklier) en gewrichten.
Oorzaak
De oorzaak van deze darmziekte is nog onduidelijk. Waarschijnlijk is het een auto-immuunziekte. Dat betekent dat het afweersysteem zich tegen het eigen lichaam keert.
Andere factoren die mogelijk een rol spelen, zijn:
- erfelijkheid (eigenschappen die je van je ouders erft);
- omgevingsfactoren zoals voeding, medicatie, infecties en stress.
Hoe vaak komt colitis ulcerosa voor?
Colitis ulcerosa komt meer voor in het westelijke en noordelijke halfrond. In Europa hebben ongeveer 505 op de 100.000 mensen deze ziekte. De meesten krijgen hun diagnose op 20- tot 40-jarige leeftijd.
De aandoening komt iets meer voor bij mannen dan bij vrouwen.
Komt de ziekte in je familie voor, dan is de kans groter dat je ze zelf ook krijgt.
Hoe kan je colitis ulcerosa herkennen?
Vaak voorkomende klachten zijn:
- bloed of slijm in de stoelgang;
- diarree;
- buikpijn;
- vermoeidheid;
- moeite om de stoelgang op te houden.
Minder vaak voorkomende klachten zijn:
- ’s nachts stoelgang maken;
- koorts;
- gewichtsverlies;
- pijnlijke gewrichten die dik en/of rood zijn;
- Ontstekingen van de huid, bijvoorbeeld pijnlijke, blauwrode plekken op je onderbenen;
- Rode, pijnlijke ogen.
Hoe veel en hoe vaak je klachten hebt, verschilt heel erg. De meeste mensen hebben periodes met klachten (opstoot) en periodes zonder klachten (remissie). Ongeveer 10 à 20% van de mensen heeft de hele tijd klachten.
De klachten doen soms denken aan de ziekte van Crohn, maar er zijn enkele verschillen:
- Bij de ziekte van Crohn staat buikpijn meer op de voorgrond. Bij colitis ulcerosa eerder de bloederige diarree.
- Bij de ziekte van Crohn is de endeldarm (het laatste stukje van de dikke darm) zelden ontstoken. Dat is wel vaak zo bij colitis ulcerosa.
Hoe stelt je arts colitis ulcerosa vast?
Je arts zal luisteren naar je klachten en je lichamelijk onderzoeken. Er kan ook een bloedonderzoek en een stoelgangonderzoek gebeuren.
Als je arts vermoedt dat je colitis ulcerosa hebt, verwijst die je door naar een maag- en darmspecialist. Er zal extra onderzoek gebeuren, zoals een kijkonderzoek van de darm. De specialist bekijkt dan de binnenkant van je darmen met een camera aan een dunne slang, die via je anus naar binnen wordt gebracht.
Zo nodig neemt de specialist een klein stukje darmslijmvlies weg voor onderzoek onder een microscoop (biopsie).
Wat kan je zelf doen?
De klachten kunnen erger worden door ongezond eten en drinken, weinig bewegen, een onregelmatig leven en veel stress. Een gezonde levensstijl kan dus helpen om minder klachten te hebben:
- Eet en drink gezond.
- Eet regelmatig.
- Eet gevarieerd (volgens de voedingsdriehoek). Een speciaal dieet is niet nodig.
- Door je ziekte heb je een grotere kans op voedingstekorten. Een diëtist kan je helpen om gezond te eten en te drinken. Het kan helpen om vijf of zes kleine maaltijden per dag te eten in plaats van drie grote maaltijden.
- Als je diarree hebt, verlies je veel vocht. Het is dus belangrijk dat je genoeg water drinkt (ten minste 2 liter per dag).
- Let op met alcohol. Dat zou de klachten kunnen verergeren.
- Als je problemen hebt met bepaalde voeding of je twijfelt of je wel gezond eet, kan je het best overleggen met een diëtist.
- Beweeg voldoende.
- Probeer stress te voorkomen. Je zorgverlener kan je daarbij helpen.
- Slaap voldoende en neem voldoende rust.
Praat erover met familie of vrienden. Die kunnen je ondersteunen wanneer je het moeilijk hebt.
Er bestaan ook lotgenotengroepen. Contact met mensen die hetzelfde meemaken, kan je helpen om met je ziekte om te gaan.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
De behandeling hangt af van de ernst van de klachten en het deel van de dikke darm dat aangetast is.
Tijdens een opstoot is het doel van de behandeling om de ontstekingen en klachten zo snel mogelijk weg te krijgen.
Daarna krijg je een onderhoudsbehandeling met medicatie om te voorkomen dat je opnieuw klachten krijgt.
Medicatie
De basis van de behandeling bestaat uit medicijnen die de ontstekingen in je darmen remmen en medicijnen die het afweersysteem onderdrukken (omdat je afweersysteem je ziek maakt).
Deze medicatie bestaat in verschillende vormen, zoals tabletten of een infuus. Ze kunnen ook anaal toegediend worden: via zetpillen (suppo’s) of darmspoelingen (klysma’s).
Treft de ziekte vooral het uiteinde van de dikke darm, dan worden doorgaans lokale middelen, zoals zetpillen of darmspoelingen gebruikt.
Er bestaat ook medicatie om tekorten aan bepaalde voedingsstoffen aan te vullen. Bijvoorbeeld ijzertabletten.
Operatie
Soms is een darmoperatie nodig. Bijvoorbeeld:
- als je medicijnen niet genoeg helpen;
- als de ziekte je darmen ernstig heeft aangetast, waardoor er problemen zijn zoals een vernauwing in je darmen of een bloeding.
Bij de operatie wordt het ontstoken stuk darm verwijderd of worden bepaalde problemen behandeld.
Soms krijg je na de operatie een stoma. Bij een stoma wordt je dunne darm vastgemaakt aan een opening in je buik. Je krijgt een zakje op je buik. Daarin wordt je stoelgang opgevangen. Je kunt de stoma tijdelijk krijgen of voor altijd. In elk geval is een stoma maar bij weinig mensen nodig.
Opvolging
Er gebeurt regelmatig een controle van:
- je klachten;
- hoe je je voelt;
- je vaccinaties: omdat je door je ziekte en de medicatie makkelijker ziek wordt;
- je bloed: om voedingstekorten en/of bijwerkingen van medicijnen tijdig op te sporen;
- je stoelgang: om te kijken of er een ontsteking is in je darmen;
- je dikke darm (via een kijkonderzoek): omdat er een licht verhoogd risico op darmkanker is.
Teamwerk
Je zorgverlener begeleidt je niet alleen. Vaak word je doorverwezen naar een andere zorgverlener of heb je meerdere zorgverleners die je samen begeleiden.
Deze zorgverleners kunnen je helpen om je klachten te verbeteren en je levenskwaliteit te verhogen:
- diëtist: voor begeleiding bij gezonde voeding en om voedingstekorten of klachten aan te pakken;
- psycholoog/psychiater: voor psychologische begeleiding en opvolging;
- huisarts: voor begeleiding bij medicatie, psychosociale begeleiding en opvolging en doorverwijzing naar andere zorgverleners;
- maag-, darm- en leverspecialist: voor de behandeling van je ziekte en opvolging;
- chirurg: voor operaties;
- (stoma)verpleegkundige: voor uitleg en opvolging.
Hoe gaat het verder?
Colitis ulcerosa is niet te genezen.
Medicatie kan de aandoening onder controle houden, ervoor zorgen dat je minder klachten hebt en nieuwe ontstekingen voorkomen. Daarom gebruik je meestal een lange tijd medicatie, ook als je weinig of geen klachten hebt.
Meer weten?
- Meer info over de behandeling van colitis ulcerosa.
- Lees meer over colitis ulcerosa op de website van de Maag Lever Darm Stichting.
Hulpgroepen en patiëntenverenigingen
- CCV-vzw | Patiëntenvereniging voor ziekte van Crohn & Colitis ulcerosa
- Wij hebben Crohn / Colitis (wijhebbencrohn-colitis.be)
Bronnen
- www.ebpnet.be
- Colitis ulcerosa. BMJ Best Practice. Dec 2023.
- Ulcerative Colitis in Adults. DynaMed. EBSCO Information Services. Feb 2024.
- Inflammatoire darmziekten volwassenen. Nederlandse Vereniging van Maag-Darm- en Leverartsen. 2015.