Wat is het?
Een doorligwonde is een plaatselijk letsel van de huid en/of de onderliggende weefsels (onderhuid, vet, spieren, bot), dat ontstaat door druk of wrijving.
Het komt vooral voor op plaatsen waar er weinig weefsel zit tussen het bot en de huid, zoals de hielen, de stuit of de zijkant van de heupen.
Doorligwonden worden volgens ernst ingedeeld in 4 categorieën:
- Categorie I: plaatselijke roodheid die niet verdwijnt door erop te drukken. De huid zelf is nog intact.
- Categorie II: blaarvorming met vocht of ontvelling van de opperhuid; de huid laat los van het onderliggend weefsel.
- Categorie III: de huid is plaatselijk beschadigd tot aan de onderhuid. Het resultaat is meestal een rode wonde, eventueel bedekt met een droge korst.
- Categorie IV: er is uitgebreide weefselschade, ook in de onderhuid. Er ontstaat een krater, die bedekt kan zijn met etter, dood weefsel en zwarte korsten; de diepte van de wond is moeilijk te schatten.
Hoe vaak komt het voor?
In België komen doorligwonden voor bij 12,1% van de mensen die in het ziekenhuis verblijven.
Voor de woonzorgcentra hebben we geen exacte cijfers, maar in de ons omringende landen kampen 6,4 tot 31,4% van de bewoners met doorligwonden.
Uit wat bestaat de behandeling van doorligwonden?
Opstellen van een zorgplan
De behandeling van doorligwonden vergt teamwerk. Dat betekent dat artsen, thuisverpleegkundigen, kinesitherapeut, diëtist(e), familie en mantelzorgers moeten samenwerken om een goed resultaat te bekomen.
Daarom wordt voor de start van de behandeling in samenspraak met de patiënt een individueel zorgplan opgesteld dat aangepast is aan zijn specifieke noden.
Een eerste belangrijke stap bij het opstellen van een zorgplan, is het beoordelen van de doorligwonden. Hierbij neemt men meerdere factoren onder de loep:
- de medische toestand van de persoon: bepaalde ziekten kunnen een rol spelen in het ontstaan van doorligwonden, zoals diabetes, verlammingen, aandoeningen van de bloedvaten, overgewicht of ondergewicht,...;
- de kenmerken van de doorligwonde: de ernst, de plaatselijke doorbloeding, stoornissen in de gevoeligheid (geen gevoel, pijn), tekenen van infectie, evolutie van de wonde, de afmetingen;
- de risicofactoren op het ontstaan van nieuwe doorligwonden;
- de voedingstoestand, mate van mobiliteit (kan hij zich verplaatsen, kan hij bewegen), psychische toestand;
- de wensen van de persoon zelf: hij/zij moet steeds inspraak krijgen.
Beoordeling van het letsel
Bij de beoordeling van het letsel wordt rekening gehouden met alle voorgaande factoren. Er wordt een verslag opgesteld met een beschrijving van de oorzaak, plaats, tijd (sinds wanneer), afmetingen, diepte, aanwezigheid van dood weefsel, uitzicht, geur, hoeveelheid vocht, evolutie, tekenen van infectie, uitzicht van de huid rond de wonde, pijn… Dat verslag komt in het dossier terecht. Na elke wondverzorging worden de veranderingen genoteerd.
Alle verzorgers maken de afspraak om de beoordeling op dezelfde manier te doen (bijv. meten van de lengte, breedte en diepte van het letsel, schatten van de hoeveelheid vochtproductie aan de hand van verbandmateriaal, uniforme beschrijving van de kleur van het weefsel (rood, geel, zwart)). Handig is wanneer zij wekelijks een foto van het letsel nemen. Dit vergemakkelijkt de communicatie over de wonde.
Ondervoeding vertraagt de wondgenezing. Daarom wordt tijdens de beoordeling ook aandacht besteed aan de voedingstoestand en de eetgewoonten van de persoon. Dit gebeurt het beste door een diëtist(e). Lengte en gewicht, evolutie van het gewicht, de gebruikte hoeveelheid voedsel en drank worden in het dossier genoteerd. Zo nodig geeft de diëtist(e) advies over de samenstelling van de voeding en eventuele voedingssupplementen (bijv. voldoende eiwitten).
Behandeling van doorligwonden
Belangrijkste doelstelling van de behandeling is dat de doorligwonden niet groter worden, en er geen nieuwe bijkomen.
Men gebruikt hiervoor materialen die de druk of de duur van de druk op de letsels verminderen, of die de druk verdelen over een grotere oppervlakte. Er zijn twee manieren om dat te doen: door het gebruik van speciale matrassen en het toepassen van wisselhoudingen.
Er zijn verschillende soorten matrassen die de druk herverdelen, bijvoorbeeld met circulerende lucht of met afwisselende druk. Er is geen bewijs dat het ene systeem beter zou zijn dan het andere. De keuze zal eerder afhangen van de situatie van de patiënt: diens gezondheidstoestand, de aard, aantal en grootte van de letsels, de leefomstandigheden, de kostprijs enz.
Met wisselhoudingen bedoelen we dat de persoon met regelmatige tussenpozen (bijv. om de 2 uur) van houding verandert: ruglig – rechterzijlig – linkerzijlig. Treedt er geen verbetering op, dan moet men het gebruik van ander materiaal overwegen.
Dood weefsel in en rond de wonde kan de genezing belemmeren en wordt daarom weggesneden. Dit noemt men 'debrideren' van de wonde. Debrideren kan chirurgisch gebeuren of met speciale enzymebevattende zalven die het dode weefsel verteren.
Er is de laatste jaren veel onderzoek gebeurd naar het gebruik van lokale wondproducten en speciale verbanden. Deze producten en materialen beogen een zo gunstig mogelijke omgeving te scheppen voor wondgenezing. Er is geen enkel bewijs dat het ene product beter zou zijn dan het andere. Het speelt dus geen rol welke lokale behandeling men start. Heeft deze behandeling resultaat, dan kan die gewoon worden verdergezet. Is dat niet het geval (de wonde verbetert niet of verergert), dan probeert men het best een ander type product en/of verband.
Een chirurgische behandeling is in principe voorbehouden voor gevallen waar andere behandelingen falen. De keuze kan vallen op debrideren of het breed uitsnijden van de wonde, gevolgd door een lokale behandeling. Soms kiest men voor een huidtransplantatie.
Bij tekenen van infectie kan een antibioticakuur overwogen worden.
Voor andere behandelingen zoals elektrotherapie, bestralen met UV-licht, gebruik van laser, hyperbare zuurstof of negatieve druk is er geen overtuigend bewijs van werkzaamheid.
Personen met alleen een doorligwonde aan de hiel krijgen het advies de druk op de hiel volledig weg te nemen. Dat kan door steun te voorzien onder de kuiten, met de knie in licht gebogen stand, zodat de hiel geen contact maakt met de ondergrond.
Meer weten?
https://www.gezondthuis.be/artikel/8-doeltreffende-manieren-om-doorligwonden-te-vermijden