Wat is het?
De aorta is de hoofdslagader van ons lichaam. Hij takt rechtstreeks af uit de linkerhartkamer en wordt onderverdeeld in twee delen:
- een stuk dat zich in de buikholte bevindt (abdominale aorta);
- een stuk dat door de borstkas loopt (thoracale aorta), onderverdeeld in drie stukken: de opstijgende aorta, de aortaboog en de dalende aorta.
Bij iedere hartslag wordt het bloed onder hoge druk in de aorta gepompt en via die weg verdeeld over het lichaam. De wand van de aorta is, zoals bij alle slagaders, opgebouwd uit 3 lagen: een binnenlaag, een gespierde middenlaag en een buitenlaag.
Aorta-aneurysma
Een aneurysma is een abnormale verwijding van een slagader. Deze ontstaat wanneer de wand van de slagader verzwakt is en de bloeddruk hierop inwerkt. Risicofactoren zijn:
- ouderdom;
- roken;
- hoge bloeddruk;
- aderverkalking;
- een aortaklep met twee klepblaadjes in plaats van drie;
- sommige erfelijke aandoeningen (bijv. syndroom van Marfan).
Hoe groter de uitzetting, hoe dunner de vaatwand van de slagader. Het risico bestaat dan dat deze scheurt (ruptuur) en er een levensbedreigende bloeding ontstaat. Bij kleine aneurysma’s is de kans hierop klein.
De meest voorkomende aorta-aneurysma’s treden op in de buikholte (abdominaal aorta-aneurysma) of in de borstholte (thoracaal aorta-aneurysma).
Aortadissectie
Een dissectie betekent dat de binnen- en buitenwand van de aorta van elkaar loskomen. De oorzaak is een klein scheurtje in de binnenwand. Daardoor kan er bloed doorsijpelen in de vaatwand, en komen de verschillende lagen van de wand van elkaar los.
Aortadissecties komen vaker voor bij bepaalde erfelijke aandoeningen. Ze kunnen ook optreden zonder onderliggende aandoening, of veroorzaakt worden door een trauma (bijv. een verkeersongeval).
Sommige dissecties die zich hoog op de aorta voordoen, kunnen de kransslagaders (die het hart van bloed voorzien) en de halsslagaders (die de hersenen van bloed voorzien) afsluiten. Dit gevolg is gevaarlijk en vaak fataal.
Hoe vaak komt het voor?
Aorta-aneurysma
- Een aneurysma van de aorta in de buikholte (abdominaal aorta-aneurysma) komt voor bij 4 tot 8% van de mannen en bij ongeveer 1% van de vrouwen in de leeftijdscategorie van 65 tot 80 jaar. Volgens nieuwe onderzoeken komt dit steeds minder vaak voor.
- Een aneurysma van de aorta in de borstholte (thoracaal aorta-aneurysma) komt voor bij 5,9 personen per 100.000 per jaar, en treft twee- tot viermaal meer mannen dan vrouwen.
Aortadissectie
Een aortadissectie is zeldzamer en treft 2 tot 3 per 100.000 personen per jaar.
Hoe kun je het herkennen?
Aorta-aneurysma
Een aneurysma veroorzaakt doorgaans geen klachten.
- Bij een aorta-aneurysma in de buikholte kun je soms een kloppende massa in de buik voelen.
- Bij een aorta-aneurysma in de borstholte heb je soms ongemakken en pijn op de borst, of heesheid.
Een plotse ruptuur van een vaatwand veroorzaakt een scherpe pijn, die typisch uitstraalt naar de rug.
- Bij een aorta-aneurysma in de buikholte heb je naast buik- en rugpijn soms ook pijn in de flank, lies, teelballen en bovenbenen. Soms heb je de neiging tot flauwvallen.
- Bij een aorta-aneurysma in de borstholte voel je hevige pijn op de borstkas.
Een grote ruptuur veroorzaakt een ernstige bloeding, die zelfs op zeer korte tijd fataal kan zijn.
Aortadissectie
Een aortadissectie geeft een plotse, hevige, scherpe of scheurende pijn in de borst en de rug. De locatie van de pijn kan veranderen naarmate de dissectie zich verder ontwikkelt.
Soms heb je de neiging tot flauwvallen of treden symptomen op zoals bij een beroerte (herseninfarct).
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Aorta-aneurysma
Vaak zijn er geen klachten en wordt een aneurysma toevallig vastgesteld op een röntgenfoto. Een groot aneurysma in de buikholte kun je voelen als een kloppende bol in de buik. Bij twijfel verwijst je arts je door voor een echografie of een scan.
Aortadissectie
De arts zal bij pijn op de borst steeds een hartfilmpje (elektrocardiogram) maken. Hij zal naar je hart luisteren en aan beide armen je polsslag voelen. Typisch voor een aneurysma is dat aan één kant de polsslag niet voelbaar is.
Er wordt ook een CT- of MRI-scan gemaakt. In levensbedreigende gevallen wordt een echografie langs de slokdarm gemaakt.
Wat kun je zelf doen?
Eerst en vooral moeten de aandoeningen die een aneurysma kunnen uitlokken goed worden behandeld. Bij hoge bloeddruk en diabetes is een goede controle essentieel. Verder probeer je best een gezonde levensstijl aan te houden, en te stoppen met roken.
Wat kan je arts doen?
Aorta-aneurysma
Klein aneurysma
Als je arts een aneurysma vaststelt, dan hangt de aanpak af van de diameter. Bij een aneurysma tot 5,5 cm zal de arts eerder een afwachtende houding aannemen en controleert hij de afmetingen regelmatig met een echografie.
Bij kleine aneurysma’s in de buikholte kan de opvolging bij de huisarts plaatsvinden.
Groot aneurysma
Als de diameter van het aneurysma breder is dan 5,5 cm of jaarlijks met meer dan 1 cm toeneemt, wordt een chirurgische correctie overwogen. Het risico op een scheur neemt immers toe met de diameter.
Sommige aneurysma’s worden behandeld via een openhartoperatie, andere kunnen via een stent in de lies behandeld worden.
Aortadissectie
Dissecties waarbij de krans- en halsslagaders betrokken zijn, moeten altijd geopereerd worden. In andere gevallen kan soms afgewacht worden en wordt vooral de bloeddruk streng gecontroleerd.
Meer weten?
- https://www.uzgent.be/nl/zorgaanbod/mdspecialismen/aortateam/aorta-aandoeningen/aorta-aneurysma/Paginas/default.aspx
- https://www.uza.be/behandeling/aortadissectie