Wat is het?
Elke persoon heeft zijn eigen persoonlijkheid, maar soms zijn bepaalde karaktertrekken zo uitgesproken dat ze heel wat leed en problemen kunnen teweegbrengen. Bij een persoonlijkheidsstoornis zijn die gedragspatronen zo diepgeworteld en hardnekkig dat de persoon niet altijd gepast flexibel kan reageren op bepaalde situaties. Dit zorgt voor problemen in het dagelijkse leven: thuis, op school en/of op het werk.
Persoonlijkheidsstoornissen worden klassiek ingedeeld in drie clusters. De antisociale persoonlijkheidsstoornis behoort tot Cluster B.
- Cluster A: paranoïde, schizoïde en schizotypische persoonlijkheidsstoornissen. Deze personen lijken vaak vreemd of excentriek en hebben vaak weinig contact met anderen.
- Cluster B: antisociale en narcistische persoonlijkheidsstoornissen. Deze personen zijn vaak dramatisch, impulsief en emotioneel instabiel.
- Cluster C: vermijdende, afhankelijke en dwangmatige persoonlijkheidsstoornissen. Deze personen zijn vaak angstig.
Bij een antisociale persoonlijkheidsstoornis toont de persoon weinig of geen sociale verantwoordelijkheid en kent geen empathie tegenover anderen. Gedrag wordt gekenmerkt door de neiging zich snel te vervelen, een slechte frustratietolerantie, lage irritatiedrempel, agressiviteit en gewelddadig gedrag. Antisociale persoonlijkheden worden vaak gezien in de criminaliteit, omdat ze moeite hebben met regels en autoriteit, en hierbij de eigendom of veiligheid van anderen makkelijk negeren. Middelengebruik wordt ook vaak gezien bij deze groep.
Hoe vaak komt het voor?
3% van alle mannen en 1% van alle vrouwen krijgt er in zijn of haar leven mee te maken. Van de mannelijke gedetineerden heeft tot 60% een antisociale persoonlijkheidsstoornis.
In de ontwikkeling van een persoonlijkheidsstoornis spelen genetische factoren een belangrijke rol, maar ook omgevingsfactoren kunnen de emotionele ontwikkeling van een persoon negatief beïnvloeden: lichamelijk of seksueel misbruik, verwaarlozing of overbescherming door ouders, een gebrek aan hechting als jong kind aan de ouders, …
Vaak uiten de eerste problemen zich al op jonge leeftijd, doorgaans voor 15 jaar met een piek in de jonge volwassenheid. Bij ongeveer 80% verbetert het problematisch gedrag tegen de leeftijd van 30-45 jaar.
Hoe kan je het herkennen?
Typische gedragspatronen zijn onder meer:
- agressie;
- moeilijk ergens plezier aan kunnen beleven;
- roekeloos sensatiezoekend gedrag;
- impulsiviteit en een gevoel van onkwetsbaarheid;
- onwettig of onverstandig gedrag m.b.t. alcohol, drugs en fysiek geweld;
- oppervlakkige charme en vleierij om bepaalde doelen te bereiken, zonder rekening te houden met conventionele morele principes;
- algemene onverantwoordelijkheid m.b.t. werk- of financiële verplichtingen;
- problemen met autoriteiten.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts zal jou en je omgeving bevragen over je gedrag, op basis van bepaalde criteria voor gedragspatronen die problemen kunnen veroorzaken in het dagelijkse leven.
Wat kan je zelf doen?
Neem een arts en psycholoog in vertrouwen rond je problematiek. Deze is immers langdurig, kent zijn ups en downs, en is vaak moeilijk te behandelen.
Psychotherapie is de hoeksteen van de behandeling, omdat je hiermee kan leren anders om te gaan met situaties.
Je arts kan je voorstellen om medicatie te nemen om bepaalde symptomen te verminderen. Neem deze medicatie dan trouw in.
Wat kan je arts doen?
Je arts kan medicatie voorschrijven, zoals antidepressiva of anti-epileptica, die je kunnen helpen in het reguleren van impulsiviteit en agressiviteit. In bepaalde gevallen kunnen antipsychotica nuttig zijn.
Slaapmiddelen worden nooit voorgeschreven, omdat mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis vatbaarder zijn voor verslaving. Bij ernstige slaapstoornissen is het beter om melatonine voorgeschreven te krijgen dan verslavende benzodiazepines.
Je arts zal je meestal ook doorverwijzen voor psychotherapie. Sommige personen halen immers voordeel uit langdurige, gestructureerde cognitieve gedragstherapie en psychodynamische psychotherapie.
Meer weten?
https://www.geestelijkgezondvlaanderen.be/persoonlijkheidsstoornissen
https://www.thuisarts.nl/persoonlijkheidsstoornis/ik-heb-persoonlijkheidsstoornis
http://www.kenniscentrumps.nl/podium-antisociaal-gedrag