Wat is het?
Een acute middenoorontsteking of acute otitis media is een plotse, kortdurende ontsteking van het middenoor.
Het oor wordt onderverdeeld in het buitenoor (gehoorgang en oorschelp), het middenoor (gehoorbeentjes) en het binnenoor (slakkenhuis en evenwichtsstelsel). Het trommelvlies maakt de scheiding tussen het buitenoor en het middenoor.
Bij een oorontsteking stapelt vocht zich op achter het trommelvlies. Dat staat dan vaak bol door de verhoogde druk. Soms ontstaat er hierdoor een gaatje in het trommelvlies. Dan loopt het ontstekingsvocht (etter) uit het oor, wat men ook wel “loopoor” noemt. Vaak zakt dan ook de koorts en vermindert de pijn snel.
Hoe ontstaat een oorontsteking?
Een acute oorontsteking is doorgaans een infectie als complicatie bij een verkoudheid. De slijmvliezen in de neus-keelholte zwellen op en de buis van Eustachius komt dicht te zitten. De buis van Eustachius vormt de verbinding tussen de middenoorholte en de keel-neusholte. Als deze afgeloten geraakt kan vocht zich ophopen in het middenoor waar virussen en bacteriën zich kunnen vermenigvuldigen.
De bacteriën die het vaakst een rol spelen zijn Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae en Moraxella catarrhalis. De virussen die het vaakst een rol spelen zijn verkoudheidsvirussen zoals het rinovirus. Ook het gekende RS-virus (RSV) kan een oorontsteking veroorzaken.
Vocht achter het trommelvlies is dikwijls een gevolg van een aanhoudende oorontsteking. Het kan na een acute infectie ook enkele weken aanhouden, dit is normaal. Het wijst niet per se op een nieuwe oorontsteking.
Vocht kan zich ook zonder infectie achter het trommelvlies opstapelen, meestal door functionele en/of structurele problemen van de buis van Eustachius.
Wat zijn de risicofactoren?
Een acute oorontsteking komt meestal samen voor met een bovenste luchtweginfectie. Bij jonge kinderen is de de buis van Eustachius (de verbinding tussen de middenoorholte en de keel-neusholte) nog onvolledig ontwikkeld. Zij zijn dus veel vatbaarder voor een middenoorontsteking dan volwassenen.
Verder speelt genetische aanleg een rol.
Het risico stijgt ook wanneer de ouders roken.
Contact met andere kinderen op de kinderopvang of thuis met broers en zussen verhoogt het risico op infecties.
Andere risicofactoren zijn het gebruik van een fopspeen, geen borstvoeding gekregen of slechts gedurende een beperkte tijd.
Hoe vaak komt het voor?
Ongeveer 40% van de kinderen van één jaar en ongeveer 70% van twee jaar maken één of meerdere acute oorontstekingen door.
Oorontstekingen komen het vaakst voor tussen de 0,5 en 2 jaar en piekt ongeveer op de leeftijd van één jaar.
Hoe kun je het herkennen?
Door de opstapeling van vocht in het middenoor staat het trommelvlies onder druk en ervaart je kind pijn.
Je kind kan ook koorts maken, prikkelbaarder zijn, ’s nachts moeilijker slapen, buikpijn hebben, slecht eten of drinken en last hebben van braken of diarree.
Kinderen grijpen vaak naar hun oor of beginnen te huilen wanneer je het oor aanraakt.
Ze krijgen ook meer pijn bij neerliggen en hun gehoor kan verminderen. De slechthorendheid verdwijnt meestal spontaan na enkele weken of maanden.
Wat kun je zelf doen?
Bij een loopoor is een goede oorhygiëne belangrijk: dep regelmatig het vocht uit de oorschelp om het oor droog te houden en was daarna je handen. Ga niet met een oorstaafje in het oor. Reinig ook alles dat in contact kwam met het ontstekingsvocht uit het oor.
Het oor kan eventueel afgeplakt worden met een groot verband om verdere besmetting van anderen te voorkomen.
Zorg er wel voor dat je geen kleine vochtige ruimte creëert: verlucht het oor ook regelmatig.
Het is beter niet te zwemmen met een loopoor.
Wat kan je apotheker doen?
Een middenoorontsteking geneest meestal spontaan binnen een aantal dagen.
Een pijnstiller op basis van paracetamol zal de pijn en koorts verlichten. Indien dit onvoldoende effectief is, kan je overschakelen op ibuprofen, tenzij je kind lijdt aan astma, nierproblemen of er een risico op uitdroging is.
Pijnstillers van het type ibuprofen kunnen maag-darmklachten geven: geef ze aan je kind tijdens of na het eten en stop onmiddellijk als je kind maagklachten ervaart. Respecteer de dosis, laat minstens 4 uur (bij paracetamol) tot 6 uur (bij ibuprofen) tussen 2 innamen en vermeld aan je apotheker of je kind andere medicatie zoals bloedverdunners neemt.
Indien de oorontsteking uitgelokt werd door een bovenste luchtweginfectie, kan je de neus spoelen met een fysiologische zoutoplossing.
Kinderen ouder dan 6 jaar mogen kortstondig (maximaal 5 dagen) een ontzwellende neusspray of –druppels gebruiken.
Voor jongere kinderen (tussen 2-6 jaar) wordt een ontzwellende neusspray enkel aangeraden als dit strikt noodzakelijk is en na advies van je arts.
Oordruppels met pijnstillers (bv. lidocaïne) zijn niet aangewezen.
Als de pijn of koorts na 2-3 dagen niet verdwijnt met pijnstilling, moet je een arts raadplegen.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
De diagnose van acute middenoorontsteking wordt gesteld met behulp van een otoscoop (een medisch instrument dat de arts gebruikt om je binnenoor te onderzoeken).
Wat kan je arts doen?
De meeste gevallen van acute middenoorontsteking genezen vanzelf binnen 2 à 3 dagen, zonder antibiotica.
Paracetamol of ibuprofen kunnen gebruikt worden om de pijn en de koorts te verlichten.
Om na te gaan of antibiotica nodig zijn, zal de arts een individuele afweging maken op basis van de ernst van de ziekte, de mogelijke bijwerkingen van antibiotica (bijv. diarree) en de eventuele verhoogde resistentie tegen antibiotica.
In volgende gevallen is een antibioticabehandeling wel aangewezen:
- dubbelzijdige oorontsteking bij kinderen jonger dan 2 jaar;
- kinderen met een loopoor (gaatje in het trommelvlies) langer dan 7 dagen;
- kinderen jonger dan 6 maanden;
- bij ernstig ziek zijn;
- wanneer na 3 dagen behandeling met paracetamol nog geen verbetering is van koorts en/of pijn;
- kinderen met het syndroom van Down, een gespleten gehemelte of hazenlip;
- kinderen met verminderde algemene weerstand.
De antibioticakuur duurt gewoonlijk 5 dagen. Is er 48 uur na het starten van de behandeling geen verbetering, dan kan de arts een sterker antibioticum voorschrijven of het kind naar een specialist verwijzen.
Soms geeft de arts met de ouders een uitgesteld voorschrift voor antibiotica mee. Hiermee kunnen ze, wanneer er geen spontane verbetering is na 3 dagen, zonder nieuwe consultatie antibiotica gaan halen bij de apotheek.
Maken de ouders zich zorgen over de gezondheid van hun kind of zijn de symptomen veranderd, dan onderzoekt de arts het kind best opnieuw.
Het doorprikken van het trommelvlies heeft geen invloed op de genezing. Het is slechts zeer uitzonderlijk nodig om de pijn door de druk op het trommelvlies te verminderen, om de oorzakelijke ziektekiem te achterhalen of omdat het kind heel erg ziek is.