Factcheck: Zomaar melatonine nemen voor slaapproblemen is geen goed plan

Waar komt dit nieuws vandaan?

Belgen slikken massaal benzodiazepines, zoals Xanax, Valium en Temesta. Ze helpen je kalmeren en in slaap vallen, maar je wordt er al na enkele weken afhankelijk van.

Sinds 2019 is de verkoop van deze middelen wel afgenomen. Maar tegelijk nam de verkoop van melatonine, dat verkrijgbaar is als voedingssupplement en geneesmiddel, opvallend toe.

Wat is melatonine?

Melatonine is een hormoon dat in onze hersenen geproduceerd wordt en onder meer het slaap-waakritme regelt. De pijnappelklier in onze hersenen produceert melatonine als het donker wordt. Dat maakt ons moe en slaperig. Het wordt synthetisch nagebouwd en verkocht als middel om beter te slapen of tegen jetlag.

Steeds meer mensen gebruiken het omdat ze geloven dat ze iets onschuldigs nemen en tegelijkertijd wegblijven van de benzo’s. ‘Geen goed plan’, zegt postdoctoraal onderzoekster Kristien Coteur, die aan de KU Leuven onderzoek doet naar het rationeel gebruik van psychofarmaca (medicijnen die inwerken op de hersenen en de psyche). ‘Mensen die het op goed geluk beginnen nemen, gooien vaak hun eigen ritme overhoop’ (1).

Bron

(1) Maenhout K, Meeussen C. Gebruik melatonine neemt sterk toe. De Standaard. 15 juli 2024.

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

Op dit moment is er onvoldoende bewijs dat melatonine werkt als gewoon slaapmiddel bij slechte slapers. Melatonine zou wel enigszins werken bij stoornissen van het dag-nachtritme, zoals een jetlag (2). Daarnaast kan een korte behandeling met melatonine mogelijk wat helpen om beter in te slapen. Het effect is zeer beperkt: je slaapt ietsje sneller in, afhankelijk van de studie 4 tot 11 minuten (3,4). Het is zeer de vraag of zo’n bescheiden effect de moeite loont.

Het is niet verstandig om de dosis melatonine te verhogen. Wie hoge dosissen inneemt, kan overdag last krijgen van duizeligheid, hoofdpijn, buikpijn en slaperigheid. Je slaap-waakritme raakt verstoord.

Overigens is er nog weinig bekend over mogelijke bijwerkingen van melatoninepillen op lange termijn.

Wat helpt wel?

De Europese richtlijnen raden melatonine niet aan als slaapmiddel voor mensen met slaapproblemen (5,6). Wat wel kan helpen bij slaapproblemen, kan je lezen in onze patiëntenrichtlijn over slapeloosheid. Er bestaat een aparte richtlijn voor kinderen met slaapproblemen.

Meer info vind je op: www.gezondleven.be/themas/slaap.

Conclusie

Melatoninesupplementen helpen enigszins bij een jetlag. Maar of je er beter van slaapt, is onvoldoende bewezen. Als studies een effect vinden, is het altijd een zeer bescheiden effect (4 tot 11 minuten sneller inslapen). Melatonine is dan wel niet verslavend zoals benzo’s, maar dat maakt het nog niet onschuldig. De risico’s zijn nog niet goed gekend. De uitspraak van Kristien Coteur beschouwen we daarom als ‘waar’. Er zijn betere manieren om slaapproblemen aan te pakken dan pillen slikken.

Referenties

• (2) Herxheimer A, Petrie KJ. Melatonin for the prevention and treatment of jet lag. Cochrane Database of Systematic Reviews 2002;2.
• (3) Frracioli-Oda E, Qawasmi A, Bloch M. Meta-Analysis: Melatonin for the Treatment of Primary Sleep Disorders. PlosOne. 2023.
• (4) Brzenzinski A, Vangel M, Wurtman J. Effects of exogenous melatonin on sleep: a meta-analysis. Sleep Medicine Reviews. 2005;9:41-50
• (5) Riemann D, Baglioni C, Bassetti C, Bjorvatn B, Dolenc Groselj L, Ellis JG, et al. European guideline for the diagnosis and treatment of insomnia. J Sleep Res. 2017;26:675-700.
• (6) Sateia MJ, Buysse DJ, Krystal AD, Neubauer DN, Heald JL. Clinical Practice Guideline for the Pharmacologic Treatment of Chronic Insomnia in Adults: An American Academy of Sleep Medicine Clinical Practice Guideline. J Clin Sleep Med. 2017;13(2):307-349.