Steeds minder Belgen gebruiken homeopathische middelen. Wie het wel gebruikt, is er van overtuigd dat ze werken. We doken in de wetenschappelijke literatuur om uit te zoeken wat homeopathie doet voor je gezondheid.
Wat weten we over ... ?
In deze rubriek geven we het standpunt van de wetenschap weer over bepaalde onderwerpen en behandelingen en hun resultaten op de gezondheid. Hiervoor geven we de resultaten weer van systematische literatuurstudies op interventiestudies die de laatste tien jaar verschenen. Verschenen er meerdere literatuurstudies? Dan gebruiken we alleen de laatste.
Een systematische literatuurstudie zoekt alle studies op over een bepaald onderwerp en trekt dan een besluit.
In een interventiestudie krijgt een deel van de deelnemers een (genees)middel of een behandeling. De onderzoekers vergelijken de resultaten dan met een groep die het middel of de behandeling niet krijgt.
Waarover gaat het?
Homeopathie is een behandelingsmethode die de Duitse arts Samuel Hahnemann (1755-1843) ontwikkelde. De behandeling steunt op het principe dat een homeopathisch middel geschikt is voor de behandeling van een ziekte als een gezond persoon dezelfde ziekteverschijnselen krijgt van het middel. Hiervoor wordt het homeopathisch middel stapsgewijze verdund voordat het toegediend wordt aan de patiënt.
Het basisidee is om kwaad te bestrijden met het kwaad. Met andere woorden zullen verdunde hoeveelheden van stoffen die ons ziek maken, ons ook kunnen genezen van deze ziekten. Hahnemann maakte gebruik van verdunde oplossingen tot 1 op 1-met-60-nullen, waarbij er eigenlijk niets meer overblijft van de uitgangsstof. Door herhaaldelijk te schudden met de oplossing, gaan er eigenschappen van de opgeloste stof over naar het oplosmiddel. Dat oplosmiddel is wat de patiënt inneemt.
Wat zeggen de systematische literatuuronderzoeken?
We vonden in totaal 21 systematische literatuurstudies. Geen enkele literatuurstudie kon een effect van homeopathie aantonen in vergelijking met een nepmiddel (placebo). Er waren dus geen verschillen tussen een homeopathische behandeling en een nepmiddel (zie tabel 1).
Lees verder onder de tabel
| Eerste auteur | Jaar | Tijdschift | Behandeling/Middel | Gezondheidsprobleem | Conclusie | In de praktijk |
| Alraek | 2011 | BMC Complement Altern Med | Homeopathie | Chronische vermoeidheid | Onvoldoende wetenschappelijk bewijsmateriaal | Onvoldoende bewijs |
| Davidson | 2011 | J Clin Psychiatry | Homeopathie | Psychiatrische klachten | Onvoldoende wetenschappelijk bewijsmateriaal | Onvoldoende bewijs |
| Simonart | 2011 | Br J Dermatol | Homeopathie | Dermatologie | Geen verschil tussen homeopathie en nepmiddel | Onvoldoende bewijs |
| Ernst | 2012 | Br J Dermatol | Homeopathie | Eczema | Geen verschil tussen homeopathie en nepmiddel | Onvoldoende bewijs |
| Raak | 2012 | Homeopathy | St. John's Wort | Tandpijn | Geen verschil tussen homeopathie en nepmiddel | Onvoldoende bewijs |
| Roberts | 2012 | Pain Med | Homeopathie | Pijn na orthopedische ingrepen | Geen verschil tussen homeopathie en nepmiddel | Onvoldoende bewijs |
| Simonart | 2012 | J Dermatolog Treat | Homeopathie | Behandelen van wratten | Onvoldoende wetenschappelijk bewijsmateriaal | Onvoldoende bewijs |
| Mathie | 2015 | Cochrane Database | Oscillococcinum | Preventie/behandeling griep | Onvoldoende wetenschappelijk bewijsmateriaal | Onvoldoende bewijs |
| Boltman-Binkowski | 2016 | Curationis | Homeopathie | Veiligheid tijdens de zwangerschap | Meer onderzoek nodig om de veiligheid na te gaan | Onvoldoende bewijs |
| Marom | 2016 | Medicine (Baltimore) | Homeopathie | Oorontstekingen | Onvoldoende wetenschappelijk bewijsmateriaal | Onvoldoende bewijs |
| Mathie | 2017 | Syst Rev | Homeopathie | Alle | De kwaliteit van het bewijsmateriaal is laag, geen conclusie | Onvoldoende bewijs |
| Banerjee | 2017 | J Altern Complement Med | Homeopathie | Allergische rhinitis | De kwaliteit van het bewijsmateriaal is laag, geen conclusie | Onvoldoende bewijs |
| Hawke | 2018 | Cochrane Database | Homeopathie | Kinderen met acute luchtweginfecties | Geen verschil tussen homeopathie en nepmiddel | Onvoldoende bewijs |
| Peckham | 2019 | Cochrane Database | Homeopathie | Prikkelbaardarm syndroom | Onvoldoende wetenschappelijk bewijsmateriaal | Onvoldoende bewijs |
| Qutubuddin | 2019 | Complement Med Res | Homeopathie | Astmatische aanvallen | Onvoldoende wetenschappelijk bewijsmateriaal | Onvoldoende bewijs |
| Aj | 2019 | Am J Rhinol Allergy | Homeopathie | Chronische rhinosinusitis | Onvoldoende wetenschappelijk bewijsmateriaal | Onvoldoende bewijs |
| Paknejad | 2019 | Daru | Homeopathie | Constipatie bij kinderen | De kwaliteit van het bewijsmateriaal is laag, geen conclusie | Onvoldoende bewijs |
| King | 2020 | Acad Pediatr | Homeopathie | Kinderen met acute luchtweginfecties | Het nut van homeopathie is niet bewezen | Onvoldoende bewijs |
| Nayak | 2020 | J Complement Integr Med | Homeopathie | Urologische klachten | Onvoldoende wetenschappelijk bewijsmateriaal | Onvoldoende bewijs |
| Korwin-Kochanowska | 2020 | Reg Anesth Pain Med | Homeopathie | Behandelen van hallux valgus | Onvoldoende wetenschappelijk bewijsmateriaal | Onvoldoende bewijs |
| Amaral | 2020 | J Altern Complement Med | Homeopathie | Tandheelkunde | Onvoldoende wetenschappelijk bewijsmateriaal | Onvoldoende bewijs |
Tabel 1: Overzicht van systematische literatuurstudies.
In interventiestudies testten onderzoekers homeopathische middelen in een ganse reeks van gezondheidsproblemen, zoals chronische vermoeidheid, huidziekten, pijn, psychische klachten, allerhande ontstekingen en prikkelbaredarmsyndroom.
In veel gevallen waren er te weinig interventiestudies om te oordelen. Dat betekent dat verschillende middelen in de praktijk gebruikt worden zonder wetenschappelijke ondersteuning.
In de praktijk
Homeopathische middelen worden in België minder gebruikt: in 2018 gaf een ziekenfonds aan dat slechts 1% van haar leden beroep deden op homeopathie (1). Verschillende ziekenfondsen blijven homeopathie terugbetalen, terwijl er wetenschappelijk geen bewijs is dat deze middelen werken. Partena betaalt 50% terug van de aankoop van homeopathische producten, de socialistische en de liberale mutualiteiten betalen 20% terug. Van de grote ziekenfondsen stopte enkel de Christelijke Mutualiteit in 2018 met het terugbetalen van homeopathie.
Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg besloot in 2011 op basis van een systematisch overzicht van de wetenschappelijke literatuur dat er geen enkel bewijs is dat homeopathische behandelingen beter werken dan een nepmiddel (2). Dit is ook logisch aangezien homeopathische remedies door de verregaande verdunning geen enkel deel van de grondstof meer bevatten. Ze kunnen dus niet efficiënter zijn dan een nepmiddel.
In afwachting van wetenschappelijke bewijzen, lijkt het beter te zijn om geen homeopathische middelen te gebruiken.
1. https://www.standaard.be/cnt/dmf20181115_03947413
2. https://kce.fgov.be/nl/stand-van-zaken-van-de-homeopathie-in-belgië
- Alraek T, Lee MS, Choi TY, Cao H, Liu J. Complementary and alternative medicine for patients with chronic fatigue syndrome: a systematic review. BMC Complement Altern Med. 2011 Oct 7;11:87.
- Davidson JR, Crawford C, Ives JA, Jonas WB. Homeopathic treatments in psychiatry: a systematic review of randomized placebo-controlled studies. J Clin Psychiatry. 2011 Jun;72(6):795-805.
- Simonart T, Kabagabo C, De Maertelaer V. Homoeopathic remedies in dermatology: a systematic review of controlled clinical trials. Br J Dermatol. 2011 Oct;165(4):897-905.
- Ernst E. Homeopathy for eczema: a systematic review of controlled clinical trials. Br J Dermatol. 2012 Jun;166(6):1170-2.
- Raak C, Büssing A, Gassmann G, Boehm K, Ostermann T. A systematic review and meta-analysis on the use of Hypericum perforatum (St. John's Wort) for pain conditions in dental practice. Homeopathy. 2012 Oct;101(4):204-10.
- Roberts M, Brodribb W, Mitchell G. Reducing the pain: a systematic review of postdischarge analgesia following elective orthopedic surgery. Pain Med. 2012 May;13(5):711-27.
- Simonart T, de Maertelaer V. Systemic treatments for cutaneous warts: a systematic review. J Dermatolog Treat. 2012 Feb;23(1):72-7.
- Mathie RT, Frye J, Fisher P. Homeopathic Oscillococcinum® for preventing and treating influenza and influenza-like illness. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Jan 28;1(1):CD001957.
- Boltman-Binkowski H. A systematic review: Are herbal and homeopathic remedies used during pregnancy safe? Curationis. 2016 Apr 13;39(1):1514.
- Marom T, Marchisio P, Tamir SO, Torretta S, Gavriel H, Esposito S. Complementary and Alternative Medicine Treatment Options for Otitis Media: A Systematic Review. Medicine (Baltimore). 2016 Feb;95(6):e2695.
- Mathie RT, Ramparsad N, Legg LA, Clausen J, Moss S, Davidson JR, Messow CM, McConnachie A. Randomised, double-blind, placebo-controlled trials of non-individualised homeopathic treatment: systematic review and meta-analysis. Syst Rev. 2017 Mar 24;6(1):63.
- Banerjee K, Mathie RT, Costelloe C, Howick J. Homeopathy for Allergic Rhinitis: A Systematic Review. J Altern Complement Med. 2017 Jun;23(6):426-444.
- Hawke K, van Driel ML, Buffington BJ, McGuire TM, King D. Homeopathic medicinal products for preventing and treating acute respiratory tract infections in children. Cochrane Database Syst Rev. 2018 Apr 9;4(4):CD005974.
- Peckham EJ, Cooper K, Roberts ER, Agrawal A, Brabyn S, Tew G. Homeopathy for treatment of irritable bowel syndrome. Cochrane Database Syst Rev. 2019 Sep 4;9(9):CD009710.
- Qutubuddin M, Singh SM, Nayak C, Koley M, Saha S. A Systematic Review of Controlled Trials of Homeopathy in Bronchial Asthma. Complement Med Res. 2019;26(2):111-117.
- Jin AJ, Chin CJ. Complementary and Alternative Medicine in Chronic Rhinosinusitis: A Systematic Review and Qualitative Analysis. Am J Rhinol Allergy. 2019 Mar;33(2):194-202.
- Paknejad MS, Motaharifard MS, Barimani S, Kabiri P, Karimi M. Traditional, complementary and alternative medicine in children constipation: a systematic review. Daru. 2019 Dec;27(2):811-826.
- King D, Hawke K, McGuire TM, van Driel M. Homeopathic Preparations for Preventing and Treating Acute Upper Respiratory Tract Infections in Children: A Systematic Review and Meta-Analysis. Acad Pediatr. 2020 Jul 19:S1876-2859(20)30436-8.
- Nayak C, Manchanda R, Khurana A, Chalia DS, Pannek J, Chattopadhyay A, Koley M, Saha S. Clinical trials of homeopathy in urological disorders: a systematic review. J Complement Integr Med. 2020 Jul 14:/j/jcim.ahead-of-print/jcim-2020-0068/jcim-2020-0068.xml.
- Korwin-Kochanowska K, Potié A, El-Boghdadly K, Rawal N, Joshi G, Albrecht E; PROSPECT/ESRA Working Group Collaboration. PROSPECT guideline for hallux valgus repair surgery: a systematic review and procedure-specific postoperative pain management recommendations. Reg Anesth Pain Med. 2020 Sep;45(9):702-708.
- Amaral TG, Zina LG, Paula JS. Systematic Review on the Use of Homeopathy in Dentistry: Critical Analysis of Clinical Trials. J Altern Complement Med. 2020 Nov 9.