Wat is het?
De zorg die specifiek gericht is op ouderen noemt men de geriatrie. De term ‘geriatrie’ komt van het Griekse ‘geron’, dat oudere betekent, en ‘iatros’, dat arts betekent.
Vele ouderen lijden aan verschillende ziekten tegelijk. Vaak zijn dat aandoeningen waarvan ze niet meer zullen genezen. De meest voorkomende onderliggende aandoeningen zijn geheugenstoornissen, hart- en vaatziekten, diabetes, recent gebroken heup en/of psychiatrische aandoeningen.
Een geriatrische aanpak in teamverband waarbij alle aandoeningen samen worden bekeken, kan ervoor zorgen dat ouderen langer leven en langer thuis kunnen wonen, soms alternerend met korte verblijven in het ziekenhuis.
Wat kan je zelf doen?
Drie elementen zijn belangrijk om in het achterhoofd te houden:
- elke patiënt, ook de oudere, moet op de hoogte zijn van zijn patiëntenrechten en actief meedenken in zijn medisch verhaal. Dat noemt men ‘patient empowerment’;
- als de oudere het wenst, is het goed om na te denken over de toekomst. Dit noemen we voorafgaande zorgplanning. De informatie op websites van www.delaatstereis.be en www.leif.be kunnen hier een leidraad bieden;
- daarnaast is het belangrijk dat de oudere zo veel mogelijk actief blijft in het dagelijkse leven. Dat noemt men ‘reconditionering’.
'Patient empowerment' is een fundamenteel recht van elke patiënt, dus ook van de oudere. Hij kan zelf beslissen over zijn behandeling, ook in de laatste levensjaren. Maar soms is een oudere zelf niet meer in staat om goed te verwoorden wat hij wil. Echtgenoot, partner of een ander familielid kunnen dan helpen.
Als de oudere zelf nog beslissingen kan nemen (m.a.w. hij is wilsbekwaam), kan hij zich laten bijstaan door een ‘vertrouwenspersoon’ (meestal een naast familielid). Kan hij daarentegen zelf geen beslissingen meer nemen (m.a.w. hij is wilsonbekwaam), kan hij op voorhand mondeling en schriftelijk een ‘vertegenwoordiger’ aanduiden (doorgaans een verwante), die in zijn plaats beslissingen neemt. Deze vertegenwoordiger heeft de taak om de oudere te beschermen tegen misbruik uit zijn omgeving m.b.t. financiële zaken, of om beslissingen te nemen omtrent zijn behandeling.
Is de oudere wilsonbekwaam zonder dat hij op voorhand een vertegenwoordiger heeft aangeduid, dan doet de vrederechter dat. Hij stelt dan een bewindvoerder aan.
Een belangrijke doelstelling voor ouderen is zich goed te blijven voeden en zo lang mogelijk actief te blijven.
Regelmatig overleg met alle zorgverleners is nodig om de zorg zo optimaal mogelijk te regelen, afspraken te maken wie welke taken op zich neemt en om na te gaan wat de oudere zelf (nog) wil en welke aanpassingen er in de woning moeten gebeuren bv. om valpartijen te voorkomen.
Wat kan je arts doen?
Samen met de oudere stellen de betrokken zorgverleners een individueel zorgplan op. Dat zorgplan houdt rekening met de wensen van de oudere en de aandoeningen waaraan hij lijdt.
De wens van de patiënt kan vaak praktische gevolgen hebben. Die zullen met hem en desgevallend zijn vertegenwoordiger worden besproken. De zorgverleners beslissen steeds in het belang van de patiënt.
De huisarts of geriater zal zich ook buigen over de prognose van de ziekten waaraan de oudere lijdt, zijn levensverwachting en de beslissingen die daarbij komen kijken. Het kan bijvoorbeeld nodig zijn om te beslissen in welke gevallen de oudere niet meer wordt geopereerd, opgenomen, gereanimeerd,…. Deze afspraken kunnen steeds worden herzien als de medische vooruitzichten drastisch verbeteren of wanneer de oudere dat wenst. Alle beslissingen worden met de nodige zorgvuldigheid genomen en genoteerd in het zorgdossier.
De oudere heeft niet alleen het recht om te weten (geïnformeerd te worden), hij heeft ook het recht om niet te weten. Daarnaast maken geheugenproblemen bij de ouderen het soms moeilijk om zaken in verband met zijn gezondheid te bespreken.
Zijn de aandoeningen waaraan de oudere lijdt te stabiliseren of te behandelen, dan zal de huisarts of geriater er alles aan doen om dit te verwezenlijken.
De zorgverleners zullen ook de voedingsstatus en de medicatie van de oudere onder de loep nemen. Oudere mensen reageren immers anders op geneesmiddelen en hebben sneller last van bijwerkingen. Soms is niet alle medicatie nog zinvol en zijn sommige ronduit gevaarlijk (vb. slaappillen).
Wanneer de oudere ongeneeslijk ziek is, kan de huisarts of geriater regelingen treffen om palliatieve zorgen op te starten.
Meer weten?
- http://vlaamspatientenplatform.be/uploads/documents/Brochure_vpp_Patienenrechten.pdf (over patiëntenrechten, vertrouwenspersoon, vertegenwoordiger, …)
- http://www.delaatstereis.be
- https://leif.be/voorafgaande-zorgplanning
- https://www.seniorennet.be/Pages/Wonen_zorg/Thuiszorggids/06080102.php (bewindvoering)
Bronnen
- https://www.ebpnet.be
- Paulus D, Van den heede K, Mertens R. Position paper: organisatie van zorg voor chronisch zieken in België. Health Services Research (HSR). Brussel: Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE). 2012. KCE Reports 190As. D/2012/10.273/82.
- Ellis G, Whitehead MA, Robinson D, et al. Comprehensive geriatric assessment for older adults admitted to hospital: meta-analysis of randomised controlled trials. BMJ 2011;343:d6553